Morgunblaðið - 26.04.2003, Síða 11

RÍKIÐ hefur selt fjölda prests-
setra sem voru eign þjóðkirkjunn-
ar án þess að hafa til þess nokkra
heimild. Jarðir hafi verið teknar
gegn loforðum um bætur en lof-
orðin ekki efnd. Nemur þessi ólög-
lega eignaupptaka í heild milljörð-
um króna. Þetta segir sr. Halldór
Gunnarsson, sóknarprestur í Holti
í Rangárvallasýslu og kirkjuráðs-
maður. Hann situr jafnframt í
samninganefnd kirkjunnar um
kirkjueignir.
Árið 1984 komst nefnd á vegum
þáverandi dóms- og kirkjumálaráð-
herra að þeirri niðurstöðu að
kirkjujarðir og prestssetur sem
ekki voru seldar með lögmætum
hætti væru eign kirkjunnar. Árið
1997 var síðan gert samkomulag
um að ríkið tæki við kirkjujörðum
á móti skuldbindingu um að greiða
prestum laun o.fl. Þá átti eftir að
ganga eftir samningum um prests-
setrin og því sem þeim fylgdi. Slík-
ur samningur hefur ekki enn verið
gerður.
„Það verður að segjast eins og er
að þó að þjóðkirkjan vilji gjarnan
semja um þessi mál þá hefur ekk-
ert gengið í samningaviðræðum
síðustu fjögur árin,“ segir Halldór.
Endanlega hafi slitnaði upp úr við-
ræðunum sl. haust þegar ríkið
bauð þjóðkirkjunni 150 milljónir í
einni greiðslu fyrir prestssetrin og
það sem þeim fylgdi ásamt öðrum
skuldbindingum. Halldór segir að
þjóðkirkjan vilji gera svipaðan
samning um prestssetrin og gerður
var um kirkjujarðirnar, þ.e. að rík-
ið greiði kirkjunni árlegt arðgjald.
„Þessi mál eru óafgreidd og mér
finnst afskaplega erfitt að una því
að ríkið sé að stefna þessum mál-
um í gerðardóm eða málaferli sem
við kirkjunnar menn viljum alls
ekki,“ segir hann.
Verðmæti lands sem tekið var
af Garðakirkju 2–3 milljarðar
Halldór segir að kirkjan vilji fá
afhent prestssetrin enda hafi þau
hvorki verið afhent ríkinu né tek-
in eignarnámi. Það sem út af
standi séu prestssetrin sem ríkið
hafi selt án samþykkis þjóðkirkj-
unnar. Verðmæti þeirra nemi ein-
hverjum milljörðum. Á fundi sem
kirkjuráð efndi til með fulltrúum
stjórnmálaflokkanna á miðviku-
dag afhenti Halldór þeim minn-
isblöð um sölu prestssetursjarða.
Þar kemur m.a. fram að árið 1992
hafi þáverandi landbúnaðarráð-
herra gengið frá kaupsamningi
um sölu 410 hektara úr Garða-
kirkjueign. Stjórnvöld kirkjunnar
mótmæltu þessu og m.a. lét þá-
verandi biskup, Ólafur Skúlason,
þinglýsa mótmælum með þinglýs-
ingu kaupsamningsins. Þrátt fyrir
ótvíræð lagaákvæði um að kirkjan
ætti að fá andvirði sölunnar hafi
kirkjan aðeins fengið greiddar
tæplega 50 milljónir fyrir allt
þetta land, 5,2 milljónir hafi verið
greiddar út og afgangurinn
greiddur á skuldabréfi til 10 ára
með 2% fasta vexti á ári. Árið 1999
hafi ríkið enn selt hluta af landi
Garðakirkjulandsins, sem þá var
talið eign ríkisins, án nokkurs sam-
ráðs við kirkjuna. Halldór segir að
ef miðað sé við sölu á landi í Arn-
arnesi til Jóns Ólafssonar og á
landi úr Vatnsenda til Kópavogs-
bæjar megi gera ráð fyrir að eign-
arupptaka á landi Garðakirkju
nemi 2–3 milljörðum króna að lág-
marki. Halldór segir að þrátt fyrir
þetta verðmat sé það alls ekki svo
að kirkjan muni krefjast þess að fá
fullt verð fyrir prestssetursjarðirn-
ar. Um það þurfi að semja með
ákveðinni árlegri arðgreiðslu.
Þingvellir
eru prestssetur
Ósamið er um fjölda annarra
prestssetursjarða og hjáleigna
þeirra. „Ef við tölum um Þingvelli
sem er ákaflega viðkvæmt mál og
við viljum ná samkomulagi um, þá
verðum við að horfast í augu við að
Þingvellir eru prestssetur að lög-
um og því eign kirkjunnar. Og þó
að lög hafi verið sett árið 1928 um
að Þingvellir séu þjóðareign þá
verður ríkið að taka Þingvelli eign-
arnámi og það hefur ekki verið
gert,“ segir hann. Halldór minnir
einnig á að prestsbústaðurinn á
Þingvöllum hafi verið reistur fyrir
fé úr kirkjujarðasjóði að 2⁄3 hlutum
og því eign kirkjunnar. Samt sem
áður hafi ríkið úthýst prestinum
þaðan. „Það er ekki hægt að meta
Þingvelli til verðs en það verður
engu að síður að ná einhverju sam-
komulagi milli ríkisins og kirkjunn-
ar um Þingvelli. En það að ríkið
bjóði okkur í eingreiðslu minni
upphæð en andvirði húsa sem ríkið
keypti á Þingvöllum á síðasta ári
og vilji síðan ekki tala við okkur
meira, það er ekki til sóma fyrir
ríkisstjórn,“ segir Halldór.
Ríki og kirkja hafa enn ekki náð samningum um prestssetur
Segir ólöglega eignaupp-
töku nema milljörðum
FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. APRÍL 2003 11
1907 Jarðeignir kirkjunnar og tíundin stóðu undir þjónustu kirkj-
unnar og öðrum rekstri allt til ársins 1907. Þá tók ríkið við ábyrgð á
launagreiðslum til presta og umsjá kirkjugarða og prestssetra. Miklu
af jarðeignum kirkjunnar var ráðstafað frá ríkinu á 20. öld.
1984 Nefnd skipuð af dóms- og kirkjumálaráðherra kemst að þeirri
niðurstöðu að kirkjan eigi kirkju- og prestssetursjarðir, aðrar en þær
sem látnar hafa verið af hendi með lögmætum hætti.
1992 Kirkjan og ríkið skipa samninganefndir til að ræða framtíð-
arskipan mála er varða kirkjujarðir 1997.
Kirkjan og ríkið ganga frá kirkjujarðasamkomulagi. Prestssetrin
standa þó út af. Ríkið fær kirkjujarðir gegn skuldbindingu um til-
teknar launagreiðslur til starfsmanna kirkjunnar o.fl.
2003 Samningaviðræðum milli ríkis og kirkju um prestssetursjarðir
er ólokið.
Sinueldur logaði
á stóru svæði
haugtankinn sem tengdur var við
dráttarvélina. Fór hann svo að
eldinum og sprautaði yfir það
svæði sem var í mestri hættu og
varð þetta til þess að hefta út-
breiðsluna.
Á eftir komu svo slökkviliðs-
menn með dælubíl til öryggis en
þá var eldurinn á hröðu und-
anhaldi.
Ekki er vitað með vissu hverjir
voru þarna að verki en svo virð-
ist sem kveikt hafi verið í tímariti
á milli þúfna í grasinu þar sem
eldurinn byrjaði. Grunur leikur
þó á að þarna hafi börn eða ung-
lingar verið á ferð.
MIKILL reykur sást meðfram
Reykjadalsá fyrir neðan bæinn
Lyngbrekku í Þingeyjarsveit og
varð það til þess að heimilisfólk
þar fór að gá hvað væri að ger-
ast.
Þegar að var komið logaði eld-
ur á stóru svæði meðfram ánni í
graslendinu og stefndi í norður-
átt að landi Daðastaða undan
sunnanvindinum sem var nokkuð
stífur þann daginn.
Ekki var annað að sjá en að
eldurinn myndi fara áfram norð-
ur dalinn ef ekkert yrði að gert
og brá Hermann Aðalsteinsson
bóndi fljótt við og setti vatn í
Morgunblaðið/Atli Vigfússon
Hermann Aðalsteinsson slekkur í eldinum með dráttarvél og haugtanki.
Laxamýri. Morgunblaðið.
HIÐ fjölþætta
samstarf sem
skapast hefur á
norðurslóðum
var umfjöllunar-
efni Ólafs Ragn-
ars Grímssonar,
forseta Íslands, í
setningarræðu
hans á Norður-
þingi (Northern
forum Assembly) sem hófst í Pét-
ursborg í Rússlandi í gær. Við-
fangsefni þingsins er framtíð sam-
starfs á norðurslóðum, efling
efnahagssamvinnu og viðskipta,
vöxtur og viðgangur mannlífs og
menningar.
Þingið sitja ríkisstjórar, héraðs-
stjórar, borgarstjórar og aðrir for-
ystumenn frá Rússlandi, Bandaríkj-
unum, Kanada og Norðurlöndum
og mun forseti Íslands eiga við-
ræður við ýmsa þeirra meðan á
þinginu stendur.
Ólafur sagði í setningarræðu
sinni að skipta mætti samstarfi á
norðurslóðum í fjóra flokka. Í
fyrsta lagi væri samstarf ríkja inn-
an Norðurskautsráðsins, Barents-
ráðsins og Eystrasaltsráðsins. Í
öðru lagi væri samstarf borga og
héraða, í þriðja lagi samstarfsnet
um 40 háskólastofnana sem kallast
Háskóli norðurskautsins og loks
Rannsóknarþing norðursins sem
stofnað var á Íslandi árið 2000.
Þá rakti hann ýmis verkefni sem
blasa við á sviði umhverfisverndar á
norðurslóðum.
Þinginu lýkur í dag.
Forseti Íslands setti
Norðurþing í Pétursborg
Ólafur Ragnar
Grímsson
Ræddi fjöl-
þætt sam-
starf á norð-
urslóðum
SIV Friðleifsdóttir umhverfisráð-
herra og Valgerður Sverrisdóttir
iðnaðarráðherra skrifuðu í gær, á
Degi umhverfisins, undir samning
um innleiðingu Staðardagskrár 21 í
fámennum sveitarfélögum og stuðn-
ing við áform um að gera Hrísey að
sjálfbæru samfélagi. Skrifað var
undir samkomulagið í Hrísey. Ráð-
herrarnir tveir munu beita sér fyrir
því að til þessa samstarfsverkefnis
verði til ráðstöfunar samtals 8 millj-
ónir króna á ári á þriggja ára tíma-
bili. Af þessu fé fara 2 milljónir króna
á ári í þrjú ár til sérstaks þróunar-
verkefnis um sjálfbært samfélag í
Hrísey.
Stuðningur stjórnvalda við verk-
efniði í Hrísey mun m.a. renna til
þess að ljúka við gerð skýrslu um
orkuvinnslu í Hrísey og til þess að
kaupa jarðgerðarílát, sem notuð
verða til þess að jarðgera lífrænan
úrgang og draga þar með verulega úr
því sorpmagni sem flutt er frá eyj-
unni. Fram kom í máli Sivjar Frið-
leifsdóttur umhverfisráðherra að í
Hrísey væru allar aðstæður, bæði af
náttúrunnar hendi og hvað áhuga
íbúanna varðaði, til að koma á fyr-
irmyndarsamfélagi frá sjónarhóli
umhverfisverndar. „Ég hef fundið
fyrir mkilum áhuga hjá sveitar-
stjórnarmönnum í Hrísey og hér
ætla menn ekki að leggja árar í bát,
heldur sækja fram með ný verkefni.
Og markmiðið með fjárstyrknum er
að hér í Hrísey verði sjálfbærasta
samfélagið á Íslandi.“
Ragnar Jörundsson, sveitarstjóri
Hríseyjarhrepps, sagði að samkomu-
lagið væri aðeins skref og þróunar-
verkefni að miklu stærra og meira
markmiði í sjálfbærni. Það væri ein-
stakt tækifæri að byggja upp fyrir-
mynd að sjálfbæru samfélagi í Hrís-
ey. Hann sagði stærsta verkefnið að
nýta þá orkulind sem væri til staðar í
eynni, þ.e. heita vatnið og ef borað
yrði eftir meiru heitu vatni hefðu
heimamenn ákveðnar hugmyndir um
hvernig það yrði nýtt. Í fyrsta lagi að
byggð yrði raforkuvinnslustöð knúin
jarðvarma sem gerði eyjaskeggja
sjálfbæra með eigin umhverfisvæna
orku. Jafnframt að framleiða orku-
gjafa fyrir rekstur ökutækja og ferj-
una – rafmagn og vetni. Einnig væri
hægt að nýta heita vatnið til útflutn-
ings og er þar m.a. horft til Grenivík-
ur. „Allt er þetta mögulegt, tæknin
er til staðar og Hrísey yrði einstök á
heimsvísu fyrir hreinleika með eigin
umhverfisvæna orku í svo til öllum
atriðum,“ sagði Ragnar.
Staðardagskrá 21 er langtíma-
áætlun sem nær til allra þátta í
rekstri sveitarfélaga og öflugt starf
fer fram í fjölmörgum sveitarfélög-
um. Hins vegar er þörf á að styrkja
framkvæmd hennar í smærri sveit-
arfélögunum.Valgerður Sverrisdótt-
ir iðnaðarráðherra sagði að í byggða-
áætlun 2002–2005 væri lögð áhersla á
að byggðin, atvinnulífið og náttúran
væru ekki andstæður, heldur sam-
verkandi þættir. Sjálfbær þróun mið-
aði að því að samþætta efnahagsleg,
félagsleg og umhverfisleg markmið,
enda væru markmið sjálfbærrar þró-
unar og byggðastefnu mörg hin
sömu. Þá sagði iðnaðarráðherra að
árangur í byggðaþróuninni byggðist
ekki hvað síst á því að það tækist að
virkja mannauðinn.
Samningur umhverfisráðherra og iðnaðarráðherra
Hrísey verði sjálfbær-
asta samfélag landsins
Morgunblaðið/Kristján
Valgerður Sverrisdóttir iðnaðar- og viðskiptaráðherra, Siv Friðleifsdóttir
umhverfisráðherra, Sveinn Þorgrímsson, skrifstofustjóri í iðnaðarráðu-
neytinu, og Hugi Ólafsson, deildarstjóri í umhverfisráðuneytinu, gæða sér
á kræklingi frá Norðurskel eftir undirskrift samningsins í Hrísey í gær.