Morgunblaðið - 21.05.2003, Blaðsíða 41

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. MAÍ 2003 41
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi yfirlýsing frá Jónasi
Hagan Guðmundssyni, forstjóra
Iceland Refund.
„Laugardaginn 17. maí sl. birtist
í Morgunblaðinu yfirlýsing frá
Global Refund á Íslandi (GR). Þar
var því fagnað að áfrýjunarnefnd
samkeppnismála skyldi úrskurða
að GR hafi ekki verið í markaðs-
ráðandi stöðu! Hér er um langt og
flókið mál að ræða en þar sem GR
hefur ákveðið að birta hluta af um-
ræddum úrskurði í Morgunblaðinu
finnst mér rétt að reyna að segja
söguna í heild sinni.
Eins og fram kemur í umræddri
yfirlýsingu var undirrituðum vikið
úr starfi sem framkvæmdastjóra
GR í Danmörku vegna bréfs sem
ég skrifaði lögmanni mínum til
þess að kanna lagalega stöðu mína,
ef til þess kæmi að ég segði upp
starfinu og stofnaði mitt eigið fyr-
irtæki á Íslandi. Af einhverjum
ástæðum komst umrætt bréf í
hendur forsvarsmanna GR og var
mér þá umsvifalaust vísað úr starfi.
Á þessum tíma bjó ég í Danmörku
ásamt barnshafandi konu minni og
dóttur. Við ákváðum að flytja heim
til Íslands þar sem ég stofnaði fyr-
irtækið Iceland Refund og hóf sam-
keppni við GR á Íslandi.
Það gerist á hverjum degi að fólk
hættir í vinnu og ræður sig til sam-
keppnisaðila eða stofnar eigið fyr-
irtæki. Nýlega sáum við t.d. marga
starfsmenn Búnaðarbankans flytja
sig yfir til Landsbankans. Þetta
getur verið erfitt fyrir fyrirtæki
sem missir góða starfsmenn.
Breytingar eru samt æskilegar fyr-
ir þjóðfélagið í heild því þær stuðla
að framþróun og efla samkeppni. Í
mínu tilviki leiddi stofnun Iceland
Refund til þess að samkeppni skap-
aðist á markaði þar sem GR hafði
verið einrátt.
Rekstur beggja fyrirtækjanna
gengur út á það að endurgreiða
virðisaukaskatt til erlendra ferða-
manna. Árlega versla erlendir
ferðamenn hér á landi fyrir rúm-
lega milljarð króna. Þóknun fyr-
irtækjanna er bundin í reglugerð
fjármálaráðuneytisins, en hún er að
meðaltali u.þ.b. 5%. Árlegar tekjur
af starfseminni eru því rúmlega 50
milljónir. Að teknu tilliti til rekstr-
arkostnaðar er því ekki um mikla
gróðalind að ræða – nema fyrirtæki
sé eitt á markaði.
Það er staðreynd að GR hefur
lagt ofurkapp á það frá upphafi að
bæla niður samkeppni með öllum
tiltækum ráðum. Í gögnum sam-
keppnisráðs kemur m.a. fram
tölvupóstur frá þá settum fram-
kvæmdastjóra GR á Íslandi, And-
ers Henriksson, sem einnig er í
stjórn GR samsteypunnar. Í tölvu-
pósti til forstjóra GR samsteyp-
unnar segir hann: „Vi bör noggrant
titta igenom våra kontrakt med de
viktigaste butikerne, och specielt
da: … – se til at Jonas ar „rökt“
som egen VAT operatör og som
egen företagere på Island (Við
skulum fara vel yfir samninga
helstu verslananna og sjá til þess
að sverta mannorð Jónasar og fyr-
irtækis hans á Íslandi). Umræddur
tölvupóstur var skrifaður 22. júlí
2001 eða 6 dögum áður en mér var
vikið frá störfum og áður en nokkr-
ar áætlanir um stofnun Iceland
Refund lágu fyrir. Í ákvörðun sam-
keppnisráðs nr. 8 frá 2003 er GR
talið hafa brotið gegn 20. gr. sam-
keppnislaga með þessari háttsemi.
Þá var erindi félagsins til Lands-
banka Íslands og fyrrverandi fram-
kvæmdastjóra Félags íslenskra
stórkaupmanna einnig talið fela í
sér brot gegn sömu grein sam-
keppnislaganna. Í afriti af ítarleg-
um og merkilegum tölvupósti frá
19. ágúst 2001 frá Anders Henriks-
son til Stefáns Guðjónssonar, þá-
verandi formanns FÍS, sem áður
hafði verið sent Landsbankanum,
kemur m.a. fram krafa GR til
Landsbankans um að bankinn taki
Iceland Refund ekki í viðskipti.
Kæmi til viðskiptanna krafðist GR
þess að bankinn innheimti margfalt
hærri þóknun af Iceland Refund en
GR var krafið um í sams konar við-
skiptum. Slík afskipti eru einnig
ólögleg skv. 20 gr. samkeppnislaga.
Ein merkilegasta atlagan að fyr-
irtæki mínu var gerð í lok árs 2001
þegar Anders Henriksson stóð fyr-
ir því að fá Svía og Pólverja í að-
gerð sem GR nefndi „MAWA
PROJECT“. Svíunum og Pólverj-
unum var gert að versla í aðilda-
verslunum Iceland Refund, fylla
vísvitandi ranglega út „tax-free“
ávísanir sínar og kvarta síðan við
viðkomandi verslun um að Iceland
Refund stæði ekki skil á endur-
greiðslunni. Að þessari aðgerð er
einnig vikið í ákvörðun samkeppn-
isráðs nr. 8/2003 sem broti á 20. gr.
samkeppnislaga.
Þetta var bara byrjunin. Fjöldi
málshöfðana fylgdi í kjölfarið á
hendur Iceland Refund og okkur
sem tengjumst félaginu:
1. Beiðni um lögbann á hendur
Sigurði Veigar, Bjarnasyni sameig-
anda mínum að Iceland Refund.
Sigurður var áður starfsmaður GR
á Íslandi en hætti og fór í flugnám
til Englands. Enginn grundvöllur
var fyrir umræddu lögbanni og var
málið látið niður falla.
2. Beiðni um lögbann gegn mér í
Danmörku. Ég var ekki að vinna að
uppsetningu fyrirtækis í Dan-
mörku né hafði neina fyrirætlan
um slíkt. Beiðninni var hafnað.
3. Beiðni um lögbann gegn mér
hér á Íslandi. Kröfunni var fyrst
hafnað hjá sýslumanninum í Hafn-
arfirði. Héraðsdómur Reykjaness
hafnaði kröfunni einnig og sama
niðurstaða fékkst eftir áfrýjun til
Hæstaréttar Íslands.
4. Beiðni um lögbann gegn vöru-
merki fyrirtækisins. Iceland Re-
fund var gert að breyta vörumerki
sínu af sýslumanninum í Hafnar-
firði. Eftir að skriflegar athuga-
semdir voru kynntar héraðsdómi
var ekkert frekar aðhafst í málinu.
Þess má geta að venjulega er það
þannig þegar eitt fyrirtæki telur
annað fyrirtæki nota í heimildar-
leysi vörumerki, slagorð eða annað
að það gerir athugasemdir og ósk-
ar eftir því að heimildarlausri notk-
un verði hætt. Nái aðilar ekki sam-
komulagi er fyrst leitað til
dómstóla eins og t.d. í máli Símans
og Og Vodafone um notkun á orð-
inu „frelsi“. Tilgangur GR hefur
hins vegar aldrei verið einungis sá
að leita réttar síns. Markmiðið er
ekki síður að lögsækja eins mikið
og mögulegt er til þess að drekkja
keppinautnum í málskostnaði.
Þessu til staðfestingar má vísa til
tölvupósts frá fyrrgreindum And-
ers Henriksson til lögmanns GR,
Bo Ahlen, frá 2. sept. 2001 þar sem
fram kemur: „Det sedvanliga
„varningsbrevet“ behövde inte
skickas utan man kunde göra rätt-
sliga åtgärder direkt.“ (Það þarf
ekki að senda hið venjulega „við-
vörunarbréf“ heldur getum við
strax lögsótt). Þá segir ennfremur í
umræddu bréfi „Min egen syn är
att vi skal göra så mycket av detta
som möjligt“ (Ég tel að við eigum
að höfða eins mörg mál og við get-
um).
5. Einkamál GR í Danmörku
gegn mér fyrir Héraðsdómi
Reykjaness. Í málinu var mér borið
á brýn að hafa misnotað risnu-
reikninga fyrirtækisins. Málinu var
vísað frá dómi og mér dæmdur
málskostnaður. Þrátt fyrir þennan
dóm hefur sölumaður GR hér á
landi, Helgi Hrannar, gengið milli
verslana og borið út sögur um að
ég hafi misnotað sjóði GR og verið
fundinn sekur. Mér sé ekki treyst-
andi í viðskiptum. Ég hef undir
höndum undirritaðar yfirlýsingar
frá verslunareigendum þar sem
fram kemur að starfsmaður GR
hafi borið mig slíkum sökum að
þeim viðstöddum.
6. Kæra til Samkeppnisstofnunar
um ólögmæta viðskiptahætti.
Áfrýjunarnefnd samkeppnismála
staðfesti hinn 15. maí sl. ákvörðun
samkeppnisráðs nr. 9 frá 2003 að
flestu leyti nema hvað áfrýjunar-
nefndin féllst ekki á þá niðurstöðu
samkeppnisráðs að endurgreiðslu-
ávísanir Iceland Refund væru of
líkar ávísunum GR og að kynning á
félaginu hafi með einhverjum hætti
þótt ruglingsleg. Þetta voru meg-
inatriði úrskurðarins og var þeim
snúið við Iceland Refund í hag.
Sem fyrr segir eru tekjur í þess-
ari grein á Íslandi ekki ýkja mikl-
ar. Aðgerðir GR á markaðnum
leiddu til þess að tap fyrirtækisins
á Íslandi þrjá síðustu mánuði árs-
ins 2001 varð 17 milljónir og 24,5
milljónir fyrstu níu mánuði ársins
2002. Þetta verður ráðið af þeim
upplýsingum sem Samkeppnis-
stofnun hefur aflað vegna kæru-
mála félaganna. Varlega áætlað er
tap GR eftir að Iceland Refund var
stofnað orðið vel yfir 50 milljónir
króna eða meira en samanlagður
rekstrarkostnaður Iceland Refund.
Það er ljóst að samkeppnin hefur
reynst verslunareigendum vel. Í
dag njóta verslanir hlutdeildar í
þóknun, markaðsaðstoðar og
tæknilausna sem var óþekkt meðan
einokun ríkti hér á landi.
Það er álit lögmanns Iceland
Refund, Gests Jónssonar hrl., að
aðför GR gegn Iceland Refund hafi
þann augljósa tilgang að valda fyr-
irtækinu svo miklum kostnaði að
við það verði ekki ráðið. Sem betur
fer hafa íslenskir dómstólar verið
þar á verði og hafa í tvígang dæmt
GR til þess að greiða okkur máls-
kostnað. Engu að síður er þessi
leikur ójafn. Annars vegar lítið og
nýstofnað félag en hins vegar fjöl-
þjóðleg keðja sem munar ekki um
að eyða nokkrum tugum milljóna í
að drepa af sér óæskilega sam-
keppni.
Ýmsum öðrum brögðum hefur
verið beitt í samkeppninni. Má þar
nefna peningagreiðslur til eigenda
verslana sem höfðu ákveðið að
beina viðskiptum sínum til Iceland
Refund gegn því að sú ákvörðun
yrði tekin til baka. Framkvæmda-
stjóri einnar stærstu ferðamanna-
verslunar landsins hefur borið að
honum hafi verið boðnar peninga-
greiðslur, á fjórðu milljón króna,
fyrir það eitt að taka á ný upp við-
skipti við GR. Í vitnisburði Anders
Henriksson til Samkeppnisstofnun-
ar segir að slíkar þóknanir hafi
verið greiddar í að minnsta kosti
fimm tilvikum. Anders mótmælir
því að hafa boðið þá fjárhæð sem
fram kom í vitnisburði fram-
kvæmdastjóra ferðamannaverslun-
arinnar, en segir engu að síður í
sínum eigin vitnisburði til Sam-
keppnisstofnunar að hafa boðið „a
full sack of money“ (fullan poka af
peningum) svo hans eigin orð séu
notuð.
GR hefur frá því ég var rekinn
haustið 2001 ráðið til sín fjóra for-
stjóra. Anders Henriksson var
settur forstjóri til að byrja með.
Garðar Siggeirsson tók við af hon-
um. Jónas R. Jónsson var ráðinn í
byrjun þessa árs en stoppaði ein-
ungis í tvo mánuði. Hallgrímur T.
Ragnarsson tók við af honum.
Hann kom á minn fund f.h. GR í
lok árs 2002 og bauð 30 milljónir í
Iceland Refund. Ætlunin var að
sameina fyrirtækin og ná aftur ein-
okun á íslenskum markaði. Því var
að sjálfsögðu hafnað.
Sannanir um greiðslu GR á aft-
urvirkum þóknunum og upplýsing-
ar um undirverðalagningu urðu
kveikjan að kvörtun Iceland Re-
fund til Samkeppnisstofnunar. Brot
af þessu tagi geta leitt til hárra
sekta ef þeim er beitt af markaðs-
ráðandi aðila. Það er því engin
furða að GR hafi séð ástæðu til
þess að fagna úrskurði áfrýjunar-
nefndarinnar um að félagið hefði
ekki markaðsráðandi stöðu á Ís-
land. Sú gleði leiddi til þess að send
var út fréttatilkynningin sem vikið
var að í upphafi greinarinnar. Í
þessu sambandi er þó rétt að hafa í
huga að heildarvelta GR samsteyp-
unnar skiptir milljörðum króna á
hverju ári. Félagið hefur yfir 80%
markaðshlutdeild í meira en 30
löndum víðs vegar um heim. Und-
irverðlagning og tímabundið
rekstrartap á minnsta markaði
samsteypunnar er ekki líklegt til
þess að valda stjórnendum GR
andvökunóttum.
Ég var ekki fyrsti maðurinn sem
hóf samkeppni við GR. Fyrrver-
andi forstjórar GR á Ítalíu og í
Frakklandi hafa gert slíkt hið sama
svo dæmi séu tekin. Þessir menn
halda áfram að starfa á því sviði
sem þeir þekkja best þótt þeir láti
af störfum hjá GR. Sama hefur nú
gerst á Spáni og í Englandi. Þar
hafa fyrrverandi starfsmenn GR
sagt upp störfum og stofnað sín
eigin fyrirtæki í samstarfi við Ice-
land Refund. Lögsóknir og kærur
dynja nú á þessu fólki með svip-
uðum hætti og á okkur hér á landi.
Þessar ofsóknir hafa tekið á sig
mynd sem okkur finnst í senn
kjánaleg og ógnvekjandi. GR réði
njósnara til þess að fylgja mér og
félaga mínum Sigurði Veigari hvert
fótmál þegar við ferðuðumst um
Spán og áttum þar fundi með sam-
starfsmönnum okkar. Teknar voru
myndir af okkur úr leyni hvar sem
við komum. Þá var setið um heimili
fyrrverandi starfsmanna GR í
þessum löndum, myndir teknar,
farið í gegnum heimilissorp þeirra
og allur tölvupóstur afritaður. Allt
var þetta gert til þess að afla gagna
fyrir málshöfðanir GR. Það er svo-
lítið óhugnanleg tilfinning að fá í
hendurnar möppur með fjölmörg-
um myndum sem hafa verið teknar
af manni á ferðalögum erlendis án
þess að maður vissi. Það er líka
skrítið að lesa skýrslur einka-
spæjara um hvenær menn hafi
vaknað, hvenær þeir hafi farið úr
húsi, hverja þeir hafi hitt, hvar þeir
hafi matast o.s.frv. Óneitanlega
upplifa fjölskyldur okkar þetta sem
hreina ógnun. Við höfum nú fengið
í hendur afrit af öllum þessum
myndatökum og skýrslum njósn-
aranna þar sem GR var gert skylt
að leggja þessi gögn fram vegna
málssóknar þeirra erlendis. Það er
von okkar og trú að fyrr en síðar
muni samkeppnisyfirvöld Evrópu-
sambandsins grípa inn í þessa her-
ferð Global Refund gegn eðlilegri
samkeppni.
Jónas Hagan Guðmundsson,
forstjóri Iceland Refund.“
Yfirlýsing frá Iceland Refund
Skógarhlíð 18, sími 595 1000.
www.heimsferdir.is
Heimsferðir bjóða nú ótrúlegt tilboð á
síðustu sætunum til Benidorm þann 28. maí. Þú kaupir 2 sæti en greiðir
bara fyrir 1 og tryggir þér ferðina til þessa vinsæla staðar á ótrúlegu
verði. Að auki getur þú valið um úrvalsgististaði á frábærum kjörum.
Munið Mastercard
ferðaávísunina
Síðustu 18 sætin
2 fyrir 1
til
Benidorm
28. maí
frá kr. 19.950
Verð kr. 19.950
M.v. 2 fyrir 1.
Fargjald kr. 39,900 / 2 = 19,950.
Skattar kr. 3,650. Samtals kr. 23,600.
Verð kr. 9.700
Verð á gistingu, El Faro per viku,
m.v. 4 í íbúð.
MAÐUR á fertugsaldri lenti í sjálf-
heldu á fjallinu Stóra Meitli gegnt
Skíðaskálanum í Hveradölum í gær.
Maðurinn sat fastur á klettasyllu í
fjallinu og gat sig lítið hreyft án þess
að lenda í hættu á að falla fram af
klettunum. Af þeim sökum treysti
hann sér ekki að komast sjálfur nið-
ur og hringdi í Neyðarlínuna og bað
um aðstoð. Hjálparsveit skáta í
Hveragerði var kölluð út um hálf-
þrjú og brugðust björgunarsveitar-
menn þar skjótt við og komu mann-
inum til aðstoðar. Var honum
hjálpað niður af fjallinu og að sögn
björgunarsveitarmanna sakaði
manninn ekki við hrakför þessa.
Bjargað úr
sjálfheldu
LÝST er eftir vitnum að umferðar-
óhappi sem varð á bifreiðaplani við
Eiríksgötu 5, þriðjudaginn 20. maí á
milli kl. 13.15 og 14. Ekið var utan í
rauða Volkswagen Polo-fólksbifreið
sem lagt var þar í bifreiðastæði og
fór tjónvaldur af vettvangi.
Þeir sem upplýsingar geta veitt
um mál þetta eru vinsamlega beðnir
um að hafa samband við lögregluna í
Reykjavík.
Lýst eftir vitnum