Morgunblaðið - 17.06.2003, Blaðsíða 16

ERLENT
16 ÞRIÐJUDAGUR 17. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
BLÁIR hvalir, uppblásnir hvalir og græn-
ir, loðnir og krúttlegir hvalir sjást víða
við Estrel-hótelið í Berlín þar sem fjög-
urra daga fundur Alþjóðahvalveiðiráðsins
fer fram. Eina sem vantar eru raunveru-
legir hvalir. Fulltrúar þrýstihópa ganga
um á meðal fólks og reyna að koma sjón-
armiðum sínum á framfæri en inni í fund-
arsalnum sjálfum takast á fulltrúar
ríkjanna sem vilja friða hvali og þjóðanna
sem vilja nýta þá eins og aðrar auðlindir
sjávar.
Fimmtíu ríki eru í ráðinu. Mörg þeirra
myndu seint teljast öflugar hval-
veiðiþjóðir, svo sem Mongólía og Sviss, en
þau ríki hafa þó jafnmikið vægi innan
ráðsins og hvalveiðiþjóðir á borð við Ís-
lendinga, Japani og Norðmenn. Ríkin
skiptast í tvær fylkingar sem deila um
hvort leyfa eigi hvalveiðar eða banna þær
með öllu.
Við fundinn reyna umhverfisvernd-
arsamtök hvað þau geta til að koma skoð-
un sinni á framfæri og hafa þannig áhrif
á almenningsálitið sem síðan kann að
hafa áhrif á afstöðu fulltrúanna á fund-
inum.
Andstæðingar hvalveiða búa yfir afar
beittu vopni: þeirri almennu skoðun að
hvalir séu krúttlegir og blíðir risar sem
syndi um úthöfin. Þannig söfnuðu græn-
friðungar saman hundruðum skólabarna
til mótmælaaðgerða utan við fundarstað-
inn í dag. Börnin sungu, báru eftirlík-
ingar af hvölum, teiknuðu myndir af hvöl-
um með krít á gangstéttar og veifuðu
spjöldum þar sem stóð: „Bjargið hvöl-
unum“ og „Friður sé með hvölunum okk-
ar“.
Bréf til þýskra barna
En sjónarmið hvalveiðimanna eiga einn-
ig sína þrýstihópa og samtök. Japanska
sendinefndin, sem hafði fengið veður af
þessum aðgerðum, sendi í morgun frá sér
opið bréf frá skólabekk í japanska bænum
Shimonoseki, sem er eins konar hvalveiði-
höfuðborg Japans. Bréfið var stílað til
þýskra barna og þar segir m.a.: „Við
fáum aðeins hvalkjöt nokkrum sinnum á
ári sem er slæmt því það er svo gott.“
Þá sendu High North Alliance, fjöl-
þjóðleg samtök ýmissa hagsmunaðila í
sjávarútvegi, frá sér nokkurs konar leið-
beiningabækling fyrir blaðamenn þar sem
málin eru útskýrð frá sjónarhóli hval-
veiðisinna. „Líklega munu andstæðingar
hvalveiða samþykkja nokkrar hat-
ursályktanir og þið megið búast við að
andstæðingarnir fullyrði að hvalkjöt sé
óæt og eitruð fæða,“ segir í leiðbeining-
unum.
Hvalavinir hafa einmitt sagt að hvalkjöt
sé fullt af eiturefnum og hvalir séu í út-
rýmingarhættu. Meðal þeirra er Renate
Künast, ráðherra neytendamála í Þýska-
landi, sem segir að besta leiðin til að nýta
hvali sé með myndavél en ekki skutli.
Tugir dýraverndar- og umhverfisvernd-
arsamtaka hafa fengið áheyrnaraðild að
fundinum og þau láta minnisblöðum,
skýrslum og nýjum rannsóknum rigna yf-
ir blaðamenn. Fjöldi blaðamannafunda
hefur verið boðaður og fulltrúar þrýsti-
hópanna reyna að koma þeim á framfæri:
„Viltu ræða við sérfræðing okkar um
hugmyndir Íslendinga um að hefja hval-
veiðar á ný?“ spyrja þeir kurteislega.
„Hér er nafnspjaldið mitt.“
Beita áróðri
af ýmsu tagi
Samtök og þrýstihópar áberandi í Berlín
vegna ársfundar Alþjóðahvalveiðiráðsins
Berlín. AFP.
AP
Greenpeace lét hengja upp plasthval á sjón-
varpsturninn í Berlín, hæstu byggingu
borgarinnar, til að mótmæla hvalveiðum
daginn áður en fundur Alþjóðahvalveiði-
ráðsins hófst í borginni.
Alþjóðahvalveiðiráðið
Berlín. AP, AFP.
Berlínar-
frumkvæðið
samþykkt
ANDSTÆÐINGAR hvalveiða unnu sigur er Berlínarfrum-
kvæðið svonefnda var samþykkt á ársfundi Alþjóðahvalveiði-
ráðsins í Berlín síðdegis í gær. Mjótt var á mununum, 25 ríki
sögðu já en 20 mótmæltu. Fylgjendur tillögunnar og fulltrúar
umhverfissamtaka fögnuðu með lófaklappi er niðurstaðan var
ljós en öll japanska sendinefndin, alls 50 manns, gekk af fundi.
Um er að ræða tillögu sem 19 ríki ráðsins lögðu fram um að
stofnuð verði sérstök nefnd til að fjalla um verndun allra
hvalastofna gegn ofveiði, mengun og veðurfarsbreytingum og
er gert ráð fyrir að sú nefnd starfi með náttúru- og dýra-
verndarsamtökum. Auk þess að stofnaður verði sjóður til að
fjármagna rannsóknir í verndarskyni.
Heitar umræður
Tillagan var samþykkt þrátt fyrir hörð mótmæli hvalveiði-
þjóða en Japanir höfðu m.a. hótað að ganga út ef niðurstaðan
yrði þessi. Tilraunir þeirra til að koma tillögunni út af dagskrá
fundarins mistókust eftir heitar umræður þar sem fulltrúar
hvalverndarþjóða voru m.a. sakaðir um að „ræna“ náttúru-
verndarhugsjónum og nota „svívirðilegar“ og „oflátungsleg-
ar“ aðferðir til að fá fólk á sitt band. Íslendingar, Norðmenn
og Japanir hótuðu undir eins að eiga ekki samstarf með
nefndinni og gera hana þannig óstarfhæfa. Hvalveiði-
þjóðirnar og stuðningsmenn þeirra telja að tillögunni sé í
raun ætlað að tryggja að hvalveiðar verði aldrei leyfðar á veg-
um Alþjóðahvalveiðiráðsins. Höfðu Japanir gefið í skyn að
þeir kynnu að segja sig úr ráðinu, yrði tillagan samþykkt.
Þeir sem mótmæltu tillögunni auk fyrrnefndu ríkjanna
þriggja voru einkum Afríkuríki og þjóðir frá Karíbahafi.
Bandaríkin, flest Evrópuríki og Suður-Afríka studdu hins
vegar tillöguna.
Sögð marka tímamót
Stuðningsmenn tillögunnar segja að samþykkt hennar
marki tímamót í störfum Alþjóðahvalveiðiráðsins. Conall
O’Connell, fulltrúi Ástrala á fundinum, sagði að hún myndi
styrkja ráðið og staðfesta að það hafi hvalaverndun að leið-
arljósi.
Japanir segja hins vegar að tillagan snúist um hvalfriðun á
kostnað sjálfbærra veiða úr hvalastofnum.
Japanir og Íslendingar voru í fararbroddi þeirra þjóða sem
vildu að tillagan yrði felld. Þeir vilja að hvalveiðibanni hval-
veiðiráðsins, sem verið hefur í gildi frá árinu 1986, verði aflétt
og nýtt veiðireglukerfi verði samþykkt. Þær veiðireglur hafa
hins vegar verið á dagskrá hvalveiðiráðsins lengi án þess að fá
brautargengi.
Íslendingar gengu í hvalveiðiráðið á síðasta ári, gerðu þá
formlegan fyrirvara við hvalveiðibannið en skuldbundu sig til
að hefja ekki hvalveiðar í atvinnuskyni fyrr en 2006. Japanir
hafa einnig hótað að hefja veiðar í atvinnuskyni dragist vinna
við veiðistjórnunarreglurnar enn von úr viti.
MOHAMED ElBaradei, yfirmaður
Alþjóðakjarnorkumálastofnunarinn-
ar (IAEA), lagði í gær fast að stjórn-
völdum í Íran að þau heimiluðu aukið
eftirlit með kjarnorkuverum sem
starfrækt eru í
landinu, en
stjórnvöld í Íran
höfnuðu því að
sögn breska út-
varpsins BBC.
ElBaradei upp-
lýsti að Íranar
hefðu látið hjá
líða að greina
IAEA að öllu
leyti frá kjarn-
orkuáætlun stjórnvalda en lét þess
hins vegar getið að bragarbót hefði
nú verið gerð í þeim efnum.
Bandaríkjamenn saka stjórnvöld í
Íran um að hafa uppi leynileg áform
um að framleiða kjarnorkusprengju.
Hafa Bandaríkjamenn að undan-
förnu þrýst á um að Íran verði lýst
brotlegt við alþjóðasamninga. Íranar
neita hins vegar með öllu ásökunum
Bandaríkjamanna og segja aðeins
unnið að því að framleiða raforku í
kjarnorkuverum landsins.
Segja „pólitískar ástæður“
fyrir þrýstingnum
ElBaradei fór fram á það á stjórn-
arfundi IAEA í Vínarborg í gær við
yfirvöld í Teheran að þau skrifuðu
undir viðauka við samninginn um út-
breiðslu kjarnorkuvopna (NPT) en
þannig yrði IAEA gert kleift að
rannsaka öll kjarnorkuver í landinu
án nokkurra takmarkana.
Tóku utanríkisráðherrar Evrópu-
sambandsríkjanna undir þessa ósk
ElBaradeis, sem og Ígor Ívanov, ut-
anríkisráðherra Rússlands, en Rúss-
ar hafa undanfarið veitt Írönum að-
stoð í tengslum við byggingu
kjarnorkuvers í Bushehr í Íran.
Að sögn BBC staðfestu stjórnvöld
í Íran í gær að þau myndu ekki skrifa
undir slíkan viðauka. Fulltrúi Írans á
fundinum í Vín sagði að „pólitískar
ástæður“ lægju að baki þeim þrýst-
ingi, sem Íranar væru nú beittir.
Íranar
hafna
auknu
eftirliti
Vínarborg. AFP, AP.
Mohamed
ElBaradei
ÞRJÁR stúlkur á leið í skóla í
Sarajevo ganga hjá auglýsinga-
spjaldi um fyrirhugaða heimsókn
Jóhannesar Páls II páfa til Bosn-
íu. Páfi mun nk. sunnudag koma
við í Banja Luka, þar sem hann
hyggst taka Bosníu-Króatann Ivan
Merz í dýrlingatölu, en hann helgaði
líf sitt starfi í þágu kaþólsku kirkj-
unnar í byrjun 20. aldar.
Standa vonir til að heimsókn páfa
muni hjálpa til við að gera brott-
flúnum Bosníu-Króötum kleift að
snúa aftur til heimkynna sinna í
þeim hluta Bosníu sem lýtur stjórn
Serba.
Serbar eru flestir í rétttrúnaðar-
kirkjunni, ekki kaþólskir.
Páfaheimsókn undirbúin í Bosníu
AP
Maður handtekinn vegna „Íraksleka“
ANNELI Jäätteenmäki, sem tók við
embætti forsætisráðherra Finnlands
í vor, situr ekki á friðarstóli þessa
dagana. Hún er sögð hafa orðið upp-
vís að lygum í tengslum við leyniskjal
sem var lekið úr finnska utanríkis-
ráðuneytinu fyrir þingkosningarnar
16. marz sl., en Jäätteenmäki gerði
sér pólitískan mat úr innihaldi þess í
kosningabaráttunni.
Í Svenska Dagbladet er skýrt frá
því, að finnska lögreglan hafi greint
frá því á sunnudag að hún hefði hand-
tekið mann sem grunaður væri um að
hafa lekið leyniskjalinu, sem fjallar
um það sem fór í milli Paavo Lipp-
onens, þáverandi forsætisráðherra
og höfuðkeppinautar Jäätteenmäki í
kosningabaráttunni, og George W.
Bush Bandaríkjaforseta er þeir hitt-
ust í desember sl. Ekki var gefið upp
hvort hinn handtekni væri starfs-
maður utanríkisráðuneytisins.
Jäätteenmäki er formaður Mið-
flokksins sem var í stjórnarandstöðu
en er nú í samsteypustjórn með Jafn-
aðarmannaflokki Lipponens. Hún
nýtti upplýsingar úr leyniskjalinu til
þess m.a. að halda því fram í kosn-
ingabaráttunni að Lipponen hefði
dregið Finnland
inn í „samfylk-
ingu fúsra ríkja“
sem studdu hern-
aðaríhlutun
Bandaríkja-
manna og Breta í
Írak.
Í finnskum fjöl-
miðlum hefur
málið verið kallað
„Írakslekinn“.
Valdar tilvitnanir í leyniskjalið
voru birtar á vefsíðu Jäätteenmäki
fyrir kosningar. Hún hefur hins veg-
ar ítrekað þvertekið fyrir að hún hafi
haft aðgang að skjalinu fyrir kosn-
ingar. Hún neitaði því ennfremur að
vita nokkuð um það hver hefði lekið
skjalinu. Lögreglan í Helsinki yfir-
heyrði Jäättenmäki vegna málsins sl.
miðvikudag.
Málið tók nýja stefnu á dögunum,
er fundargerð frá nefndarfundi Mið-
flokksins komst fyrir almannasjónir.
Samkvæmt því sem þar kemur fram
lítur út fyrir að forsætisráðherrann
hafi haft aðgang að hinu ólöglega
fengna skjali fyrir kosningar og að
hún vissi hver hefði lekið því.
Anneli
Jäätteenmäki
Jäätteenmäki
sökuð um lygar