Morgunblaðið - 17.06.2003, Blaðsíða 31

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. JÚNÍ 2003 31
Í DAG eru gallar á kvótakerfinu
að koma betur og betur í ljós. Út úr
þessari stöðu er ekki auðvelt að
komast. Samt telur
bréfritari rétt að
ræða vandann.
Nýlega sagði að-
alráðherrann í kosn-
ingaræðu á Akur-
eyri eitthvað á þá
leið að fyrning kvót-
ans myndi veikja fjárhagsstöðu
stóru og mjög svo skuldugu útgerð-
anna sem hafa verið að kaupa kvóta
með lánsfé. Þetta er í rauninni al-
veg rétt og sýnir að vandi kvótans
er í hreinni sjálfheldu þar sem fáar
eða engar auðveldar leiðir eru til
bjargar. Vandinn blasir samt við.
Svo hefur 72 króna dollari lækkað
tekjur útgerðar.
Krónan er of sterk
Bréfritari vill koma þeirri tillögu
sinni á framfæri þótt sú leið sé í
raun neyðarúrræði að ríkið byrji að
kaupa kvótann til baka. Taki við
kvóta og yfirtaki um leið þær áhvíl-
andi skuldir sem útgerðin hefur
hlaðið á hann við kvótakaup. Þá er
enginn settur viljandi og vísvitandi
á hausinn með því að innkalla kvóta
hans en skilja hann svo eftir með
þau lán ógreidd og án veða í kvót-
anum sem hann tók á sig vegna
kvótakaupa sinna heldur er honum
bjargað í land fjárhagslega.
Það er að vísu súr biti að kyngja
að verða að borga útgerðina úr
þeirri miklu skuldasúpu sem hún er
komin í vegna kvótakaupa en sér
ekki út úr núna. Hún hefur ekki
nægar tekjur og dollarinn er of
ódýr. Samkvæmt opinberum
skýrslum er útgerðarskuldin í dag
um 200 milljarðar og að miklum
meirihluta í gjaldeyri og þannig við
erlenda banka. Byrja verður á því
að lækka skuldina enda á útgerðin
á Íslandi í dag mjög erfitt með að
halda henni áfram gangandi og fá
lánin eðlilega framlengd. Ekki hef-
ur umræða seinustu kosninga
hjálpað og þau orð aðalráðherra í
þá átt að öll veðin á bak við kvóta-
skuldina muni hrynja ef kvótinn er
fyrndur og innkallaður. Það vill
samt stór og vaxandi hluti þjóð-
arinnar í raun og veru. Samkvæmt
skoðanakönnunum vilja 80% þjóð-
arinnar breyta núverandi kvóta-
kerfi og eru á móti því eins og það
er í dag framkvæmt.
Raufarhöfn og vandinn þar er
gott dæmi um mikla fjárhagsspill-
ingu kvótans og eigenda hans. Þar
er mikill heimakvóti en hann er
leigður burtu eða aflanum landað á
öðrum stöðum. Slíkt gengur ekki
upp.
Heimamenn njóti kvótans
Menn segjast í dag vera á móti
„sértækum aðgerðum“ vegna Rauf-
arhafnar. Svona talar meira að
segja alþingismaður í sjónvarpinu.
Hver eru rökin? Kvótakerfið sjálft
var risavaxin „sértæk aðgerð“ þar
sem þröngur valinn hópur útgerða
fékk einokun eða kvóta til fisk-
veiða. Kvótakerfið gat ekki verið
meiri „sértæk aðgerð“ þar sem aðr-
ir aðilar að fiskveiðum, svo sem sjó-
menn og fiskvinnslustöðvar, fengu
ekkert. Engin kvóti fór til þeirra.
Hagsmunir þeirra voru ekki virtir.
Líklega verður að bjarga Rauf-
arhöfn með „sértækri aðgerð“.
Ríkissjóður gæti t.d. stofnað
einkahlutafélag sem héti Auðlinda-
sjóðurinn ehf. Þessi sjóður fengi
kvóta úthlutað eða þá að hann
hreinlega keypti hann. Síðan myndi
Auðlindasjóðurinn ehf. leigja þenn-
an kvóta sinn nægilega út á Rauf-
arhöfn og þá gegn því að aflanum
væri landað þar og hann unninn
þar líka. Hann væri aðeins fyrir
heimafólk og þá fólkið sjálft og
vinnu þess.
Þar sem þessi kvöð væri á leigu
kvótans væri leigugjaldið lækkað
og haft nægilega lágt til að fisk-
vinnslan bæri sig á Raufarhöfn.
Þetta væri „sértæk aðgerð“ og
greiðsla eða styrkur til Raufar-
hafnar svo langt sem það nær.
Á móti kemur hins vegar að fólk-
ið hefur áfram vinnu og þarf ekki
að selja hús sín. Dýrt er að flytja
fólkið til Reykjavíkur. Þar þarf að
byggja yfir það nýtt húsnæði og út-
vega því vinnu sem ekki er alltaf
laus. Margir eru atvinnulausir líka í
Reykjavík.
Þegar allt er reiknað kosta „sér-
tækar aðgerðir“ í þessa átt á Rauf-
arhöfn í raun ekkert. Af þeim er
hreinn peningagróði. Þá verður
gæfa og lífshamingja fólksins á
Raufarhöfn ekki reiknuð til pen-
inga. Atvinna og öryggi fólksins
kæmi sem hreinn „bónus“ til við-
bótar peningagróða þegar allt er
reiknað.
Eins og öll stór og mikil ógæfa
kvótans var „sértæk aðgerð“ þá
verður að vinda ofan af núverandi
kvótakerfi og óbreyttri framkvæmd
þess með óteljandi „sértækum að-
gerðum“ víða um land og láta hags-
muni og vinnu heimafólks ráða.
Gott er að byrja á Raufarhöfn.
Þar gæti nýstofnaður Auðlindasjóð-
urinn ehf. leigt nægan kvóta sinn á
Raufarhöfn með því skilyrði að afl-
anum væri landað þar og hann unn-
inn líka heima á staðnum. Þá kæmi
næg örugg atvinna og fólk ætti hús
sín á Raufarhöfn áfram. Það er
hagur allra. Sérstaklega græðir allt
þjóðfélagið þar sem dýrt er fyrir
þjóðina þegar fólk fer á mölina í
stórum stíl eða hefur ekki atvinnu.
Vandi kvótans
og „sértækar
aðgerðir“
Eftir Lúðvík Gizurarson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
ÍSLENDINGAR standa á krossgötum í sjálfstæðismálum sínum, eða
e.t.v. á upphafsreit, því að sagan virðist ganga beina línu aftur á bak (til
1904). Því meir sem tíðindi berast af efnahagslegum vand-
ræðagangi í Evrópubandalaginu því meir er hert á áróðri
fyrir nauðsyn þess að Íslendingar afnemi stjórnskipulag
sitt, stjórnarskrá fullvalda þjóðríkis (stofnað 1918) til þess
að ganga undir „federal“-stjórnskipun „Evrópusamrun-
ans“, sem með hverju ári sem líður stefnir að stofnun full-
kominna Bandaríkja Evrópu.
Áróður fyrir inngöngu í Evrópubandalagið hefur fest
svo rætur, að þjóðin skiptist nú í fylkingar um stjórnskip-
unarmál, annars vegar fullveldissinna, hins vegar sambandsríkissinna.
Þó að ég sé fullveldissinni og trúi á málstað minn og vilji stuðla að
framgangi hans, þá er ég nógu raunsær til að játa að málstaður okkar
fullveldissinna þarfnast aukinnar sóknar, enda sókn besta vörnin. Á mál-
stað okkar brotna sí og æ flóðbylgjur þess sem kalla mætti „kerfis-
áróður“ og varla þörf að útskýra merkingu þess orðs í löngu máli. Til ein-
faldrar skýringar skal minnt á, að nær öll sérhagsmunasamtök á sviði
atvinnu- og efnahagslífs styðja leynt og ljóst aðild Íslands að Evrópu-
bandalaginu. Fullveldi íslensks þjóðríkis er þeim einskis virði. Undan-
skilin eru þó Bændasamtökin (svo lengi sem það varir) og Landssamband
ísl. útvegsmanna (af sérhagsmunaástæðum raunar, en ekki ást á fullveld-
inu sem slíku).
Forkólfar Alþýðusambands Íslands taka yfirleitt fullan þátt í kerfis-
áróðrinum. „Háskólasamfélagið“ (sem svo kallar sig) er sambandsrík-
issinnað. Hin „hugsandi stétt“ skálda og listamanna horfir vonaraugum
til opins og breiðs markaðar fyrir framleiðslu sína og nafnfrægðar ein-
staklinga upp á styrktarsjóði stórríkisins. Reyndar er áberandi að ætlað
og básúnað örlæti Evrópusambandsins hvað „styrki“ varðar freistar öðru
fremur og talið gilt tilefni fullveldisafsals. Var einhver að tala um
bitlinga- og fyrirgreiðslupólitík? Eða sértækar aðgerðir? Ekki ætla ég að
gera lítið úr örlæti ESB í styrkjaúthlutun og veit þó lítið um það mál, en
trúlegt þykir mér að aðgangseyrir að bandalaginu og félagsgjald éti upp
það sem greitt er til baka í „styrkjum“. En ofgylling styrkjakerfisins er
ágætt framlag í kerfisáróðrinum.
Skal nú minnst á hlut stjórnmálamanna. Hlutur þeirra og stjórnenda
flestra ráðuneyta er á einn veg í kerfisáróðrinum. Alþingismenn og fram-
bjóðendur til Alþingis taka með fegins hendi við skipun foringja sinna um
að minnast ekki á „Evrópumál“ við kjósendur, „þau mál eru ekki á dag-
skrá“, þó að flest ráðuneytin vinni markvisst, hægt, sígandi og örugglega
að því að ryðja brautina fyrir aðild að Evrópubandalaginu samkvæmt
pólitískri forlagatrú á „það sem koma skal“. Og ekki mun draga úr kerf-
isáróðri hér á landi eftir að fregnir hafa borist af auknum árangri póli-
tísks kerfisáróðurs í Noregi, enda keimlíkur íslenska afbrigðinu.
Verður fullveldi Íslands bjargað? Spyr sá sem ekki veit.
Kerfisáróður gegn fullveldi Íslands
Eftir Ingvar Gíslason
Höfundur er fyrrv. alþm. og ráðherra.
Sjóvá-Almennar hafa
verið aðalstyrktaraðili
Kvennahlaupsins í 11 ár.
Vertu með í Kvennahlaupinu 21. júní. Nánari upplýsingar á www.sjova.is.