Morgunblaðið - 29.06.2003, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 SUNNUDAGUR 29. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Tímarit um ljóðagerð
Eigum nánast
enga bragfræði
TÍMARITIÐ Sónkom í fyrsta skiptiút á vordögum. Það
er nefnt eftir hinu forna
keraldi skáldskaparins og
ber nafn með rentu, því
þar er fjallað um ljóðagerð
og mest þó um braginn.
Ritstjórar eru Kristján Ei-
ríksson, cand. mag. og
starfsmaður Árnastofnun-
ar, og Þórður Helgason,
cand. mag. og dósent við
Kennaraháskólann. Þegar
Þórður var spurður hvort
þeir yrðu nokkuð ríkir af
útgáfunni svaraði hann:
„Nei, við verðum aðeins fá-
tækari.“
Hver eru tildrög þessa
tímarits?
„Fyrir nokkrum árum
ákváðum við Kristján Ei-
ríksson að gera út á bragfræði-
rannsóknir,“ segir Þórður. „Það
er náttúrlega ljóst að fáar þjóðir
hafa dýrkað braginn í líkum
mæli og við. En upp úr stendur
að við eigum nánast ekki neina
bragfræði til fyrir utan smárit
notuð í grunnskóla og erum
þess vegna eftirbátar annarra
þjóða. Við höfum verið að sýsla
við þetta í nokkur undanfarin ár
og fengum í lið með okkur
Kristján Árnason, prófessor við
Háskóla Íslands. Hann hefur
sinnt fornháttunum mikið, t.d.
dróttkvæðum hætti. Kristján
hefur mest sinnt þessum myrku
öldum, þ.e. frá því 1400 og fram
til 1800, en ég hef rannsakað
bragarhætti frá aldamótunum
1900. Við söfnuðum saman heil-
miklum fróðleik, svo okkur datt
í hug að viturlegt væri að stofna
til tímarits, sem sinnti ekki bara
bragfræði, heldur líka ýmsu í
ljóðagerð. Að því kom að við
gáfum út þetta rit, Són. En áður
var kominn út diskur með fjölda
bragarhátta, sem við Kristján
Eiríksson höfum safnað saman.“
Hvernig útgáfa var það?
„Þetta eru fyrst og fremst
rímnahættir og nýrri hættir.
Fyrst kemur heiti, þá lýsing á
hættinum, saga hans, ef hún
liggur fyrir, og dæmi. Við erum
búnir að safna geysilegu magni
og getum flett upp í því. Ef við
finnum einn hátt getum við séð
hvaða önnur ljóð hafa verið ort
undir þessum hætti og hver er
höfundur þeirra. Ef mig langar
t.d. til að vita eitthvað um hátt
ljóðsins Fjallið Skjaldbreiður
eftir Jónas Hallgrímsson get ég
fundið út hvaða ljóð hafa verið
ort undir þessum hætti og eftir
hvern þau eru. Þetta er sem
sagt komið á tölvutækt form, –
á diski sem hægt er að nálgast í
bókabúðum.“
En víkjum að tímaritinu.
„Já, aðalatriðið er náttúrlega
þetta tímarit, Són, sem við bind-
um talsverðar vonir við. Það er
ljóst að það vantar vettvang fyr-
ir rannsóknir í bókmenntum,
ekki síst ljóðagerð. Bragfræði
hefur aldrei verið
sinnt eins og skyldi
hér hjá okkur, en við
vitum að margir eru
með ýmsar rannsókn-
ir á sinni hendi og
vildu gjarnan koma þeim á
framfæri. Þess vegna fannst
okkur alveg tilvalið að stofna til
tímarits.“
Hvaða efni er í fyrsta tölu-
blaði tímaritsins?
„Kristján Eiríksson fjallar í
eins konar upphafsgrein um
hvernig hentugast væri að skrá
sem nákvæmast íslenska brag-
arhætti. Hann byggir talsvert á
diskinum, sem kom út í fyrra,
og sýnir líka hvernig hægt er að
skrá bragarhættina grafískt,
þ.e. með mynd af hættinum.
Kristján Árnason fjallar um
breytingar í máli sem verða
snemma á öldum og varða ís-
lenska bragfræði. Einar Sig-
marsson fjallar um ljóðið Haust-
ið er komið eftir Snorra
Hjartarson. Það er mikil stúdía
á einu ljóði, sonnettu. Menn
gera of lítið af því að sinna í
löngu máli einu ljóði og reyna
að fá sem mest fram sem því
tengist. Sjálfur skrifa ég um ís-
lenska fornhætti, hvernig þeir
hafa verið notaðir á 19. og 20.
öld. Menn sáu ýmis færi til að
nýta þessa hætti áfram með
margvíslegum breytingum.“
Hvernig þá?
„Ég get nefnt fornyrðislagið,
sem heillaði rómantísku skáldin,
af því þetta var sá háttur sem
var frjálsastur. Rómantísku
skáldin voru auðvitað að leita að
frelsi, ekki bara undan kúgun
aðalsins heldur líka í bragar-
háttum.
Síðasta greinin er eftir Ragn-
ar Inga Aðalsteinsson og fjallar
um limrur. Þegar limrur komu
til Íslands þurfti að laga þær að
íslenskri bragfræði. Hann gerir
úttekt á því hvernig menn hafa
ljóðstafi í limrum. Það eru til
ýmsar útgáfur af því.“
Svo eruð þið með skáld.
„Já, við birtum ljóð eftir tvö
skáld, Gísla Halldórsson í Króki
og Sigurbjörgu Þrastardóttur.
Þau eru bæði með ansi
skemmtileg ljóð.“
En hún fylgir ekki bragar-
háttum.
„Nei, það er náttúrlega til að
sýna hversu fordóma-
lausir við erum,“ segir
Þórður og hlær.
Hvernig hefur tíma-
ritinu verið tekið?
„Mjög vel. Það var
gefið út í 500 eintökum og hefur
selst ágætlega.“
Hvenær kemur næsta hefti?
„Við ætlum að reyna að gefa
út tvö tölublöð á ári og næsta
kemur líklega út í byrjun næsta
árs.“
Hvar nálgast maður tímarit-
ið?
„Það fæst í bókabúðum.“
Þórður Helgason
 Þórður Helgason er dósent við
Kennaraháskólann. Hann fædd-
ist í Reykjavík árið 1947 og ólst
þar upp. Þórður lauk BA í ís-
lensku við Háskóla Íslands árið
1972 og cand. mag. árið 1977.
Hann er giftur Jóhönnu Hauks-
dóttur og eiga þau saman soninn
Hauk.
Vettvangur
rannsókna í
ljóðagerð
ÞESSI fallegi jaðrakan var að þrífa sig við Vatnsholt á
Snæfellsnesi í blíðskaparveðri og virti fyrir sér veiði-
menn sem voru að renna fyrir fisk í ánum þar. Jaðrak-
an er fremur fágætur fugl hér á land, sem þekkist best
á löngum goggi og ryðrauðum lit, auk hljóðanna en
fuglinn er afar hávær.
Morgunblaðið/Alfons
Jaðrakan snyrtir sig
FORYSTA Íþrótta- og ólympíu-
sambands Íslands hefur afhent
Júlíusi Hafstein, fyrrverandi for-
seta Ólympíusambandsins, afrit
af bréfum sem Ellert B. Schram,
núverandi forseti sambandsins,
sendi Mario Vazquez Rana, for-
seta Heimssambands ólympíu-
nefnda, og fleirum. Í bréfum Ell-
erts kemur fram að hann bað
ítrekað um að Júlíus yrði tekinn
úr nefnd um umhverfismál og
íþróttir á vegum heimssambands-
ins og óskaði m.a. eftir því að
taka sæti í hans stað.
Júlíus ritaði nýverið bréf til
sérsambanda og aðildarfélaga
Íþrótta- og ólympíusambands Ís-
lands, þar sem hann rekur gang
málsins.
Júlíus Hafstein hafði óskað eft-
ir að sjá bréfin sem Ellert skrif-
aði til erlendra samstarfsaðila en
var ítrekað neitað um þau hjá
Íþrótta- og ólympíusambandi Ís-
lands. Júlíus lagði í kjölfarið fram
kæru til dómstóls ÍSÍ. Hann dró
kæruna til baka þegar ÍSÍ ákvað
að veita honum aðgang að bréf-
unum.
„Mér voru afhent bréfin og þar
kemur í ljós að hann hefur við-
haft óviðurkvæmilegt orðbragð
og farið með ósannindi sem hann
getur ekki staðið við, hefur ekki
rök fyrir og hefur engin dæmi
um,“ segir Júlíus. „Það að forseti
Íþrótta- og ólympíusambandsins
noti svona orðbragð um forvera
sinn í starfi er sennilega einstakt
innan ólympíuhreyfingarinnar,“
segir Júlíus. Hann telur að stjórn
ÍSÍ hafi sýnt dómgreindarbrest
þegar hún neitaði honum um að-
gang að bréfunum og harmar að
hann hafi þurft að leggja fram
formlega kæru til að fá þau af-
hent.
Júlíus er nú hættur störfum í
íþrótta- og umhverfisnefnd Al-
þjóðasambands ólympíusam-
bandanna en nefndarstörf voru
endurskipulögð eftir að Juan
Antonio Samaranch lét af emb-
ætti sem forseti alþjóðaólympíu-
nefndarinnar.
„Ellert Schram hefur skaðað
íslenska íþróttahreyfingu erlend-
is,“ segir Júlíus og segir að vegna
þessa máls hafi Ísland orðið af
sæti í nefnd ólympíusamtakanna
um umhverfis- og íþróttamál.
Bréf Ellerts komin
í hendur Júlíusar
LÖGREGLAN í Hafnarfirði hefur
yfirheyrt karlmann á grundvelli
nauðgunarkæru sem rúmlega þrítug
kona lagði inn hjá lögreglu í byrjun
þessa mánaðar. Atvikið átti sér stað í
heimahúsi í Hafnarfirði og var konan
flutt til aðhlynningar á Neyðarmót-
töku fyrir þolendur kynferðisofbeld-
is á Landspítalanum. Að sögn lög-
reglu hefur verið rætt við alla
hlutaðeigandi í málinu og er það nú í
rannsókn. Lögreglan gefur ekki
upplýsingar um hvort hinn kærði
hafi játað á sig verknaðinn.
Kærður fyrir
nauðgun
LÖGREGLUSTJÓRINN í Reykja-
vík hefur ákært tvo menn, Breta og
Þjóðverja, fyrir smygl á þremur til
fjórum kg af hassi til landsins um
síðastliðin mánaðamót. Þeir voru
handteknir á Keflavíkurflugvelli eft-
ir að í farangri annars þeirra fundust
fjórar niðursuðudósir sem virtust
geyma matvöru en annað kom á dag-
inn við skoðun.
Ákæran verður þingfest í Héraðs-
dómi Reykjavíkur á morgun.
Ákærðir fyrir
smygl á hassi
♦ ♦ ♦
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur
hefur dæmt 19 ára gamlan karl-
mann í 18 mánaða fangelsi fyrir til-
raun til nauðgunar í tjaldi á hesta-
mannamóti í Skagafirði sl. sumar.
Ákærði var einnig dæmdur til að
greiða konunni 300 þúsund krónur í
miskabætur. Dómurinn áleit að
maðurinn hefði brotið freklega
gegn kynfrelsi konunnar með lítils-
virðandi athöfnum sínum og vald-
beitingu og varð hann ekki við þrá-
beiðni hennar um að hleypa sér út
úr tjaldinu.
Ákærði neitaði sök í málinu.
Í dómi héraðsdóms segir að
framburður ákærða hafi frá upphafi
verið óstöðugur og ekki í neinu
samræmi við frásagnir vitna. Þótti
framburðurinn ótrúverðugur í alla
staði og ekkert unnt á honum að
byggja. Framburður stúlkunnar var
á hinn bóginn skilmerkilegur og
trúverðugur um þau atriði sem hún
kvaðst geta borið um enda studdur
framburði vitna.
Ákærði á talsverðan sakarferil að
baki þrátt fyrir ungan aldur og hef-
ur m.a. verið dæmdur fyrir þjófn-
aði, rán og fjársvik og fíkniefna-
brot.
Valtýr Sigurðsson héraðsdómari
dæmdi málið. Verjandi ákærða var
Kristján Stefánsson hrl. Málið sótti
Sigríður J. Friðjónsdóttir, saksókn-
ari hjá ríkissaksóknara.
Fangelsi fyrir tilraun til nauðgunar
ÁÆTLANIR Bandaríkjastjórnar
um að draga verulega úr varnar-
viðbúnaði á Keflavíkurflugvelli hafa
valdið „uppnámi“ í íslenskum
stjórnmálum, að því er fram kom í
frétt hjá AFP-fréttastofunni
frönsku í gær.
Í fréttaskeytinu er það kallað
„pólitískt hneyksli“, að ríkisstjórnin
skuli hafa þagað um tilkynningu
Bandaríkjastjórnar, sem henni hafi
borist nokkrum dögum fyrir kosn-
ingar, og vitnað í frétt Stöðvar 2
um það efni.
„Uppnám“
í íslenskum
stjórnmálum
AFP-fréttastofan
SIGURBJÖRN Sveinsson, formaður
Læknafélags Íslands, segir að þegar
litið sé til lyfjaverðs hafi læknar lítil
áhrif á þá þróun. Þeir hafi hins vegar
áhrif á val lyfja, m.a. út frá verði
þeirra, og hann segist gera ráð fyrir
að læknar taki á hverjum degi afstöðu
til lyfjaávísana meðal annars á þeim
grundvelli, einkum þegar sjúklingur-
inn greiðir allt lyfið sjálfur.
Í grein í Morgunblaðinu í gær um
stóraukinn lyfjakostnað spurði Björn
Ingi Hrafnsson varaþingmaður m.a.
hvort læknar hefðu ekkert verðskyn
við ávísun lyfja. Sigurbjörn segist
ekki vilja tjá sig um einstök efnis-
atriði greinarinnar, en ítrekar að
læknar hafi mikinn áhuga á því, líkt
og aðrir þjóðfélagsþegnar, að ekki sé
eytt óhóflega miklu fé í lyf. Lækna-
félagið hafi boðið heilbrigðisráðu-
neytinu samstarf um að halda lyfja-
kostnaði í skefjum og tekið þátt í
starfshópi sem ætlað er að finna leiðir
til að draga úr notkun tiltekinna lyfja.
Sigurbjörn bendir á að úrlausnirnar
verði að byggjast á faglegum grund-
velli en ekki bara fjárhagslegum.
Formaður Læknafélags Íslands
Viljum halda lyfja-
kostnaði í skefjum