Morgunblaðið - 27.07.2003, Blaðsíða 24

LISTIR
24 SUNNUDAGUR 27. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í
SUMAR er líklega í fyrsta sinn í lang-
an tíma sem ekki er rokið upp til
handa og fóta og tilkynnt að í fyrsta
sinn í mörg ár verði sett upp leiksýn-
ing að sumarlagi hér á landi. Það tók
okkur nokkur ár að kyngja því að
hægt væri að setja upp leiksýningu að
sumarlagi með dágóðum árangri, hvort sem
markmiðið væri að draga sem flesta áhorfendur
í leikhúsið eða flytjendur vildu einfaldlega
skemmta sjálfum sér og öðrum í leiðinni.
Nokkur ár í röð var trommað upp með popp-
söngleik t.d. Grease með Selmu og Rúnari,
Litlu Hryllingsbúðinni, Súperstar, Stonefree
svo einhverjar séu nefndar og í hvert sinn var
farið af stað undir slagorð-
inu að „...í sumar yrði
bryddað upp á þeirri nýj-
ung að bjóða upp á leiksýn-
ingu að sumarlagi.“
Nú hlýtur nýjabrumið
að vera farið af sum-
arleiksýningunum því hver sýningin rekur aðra,
þar auðvitað fremst í hugum barna og unglinga
Grease með Birgittu og Jónsa, og síðan ým-
islegt annað forvitnilegt – að ekki sé sagt for-
vitnilegra – t.d. nýtt leikrit eftir Jón Gunnar
Þórðarson í leikstjórn hans og flutningi fram-
haldsskólanema sem frumsýnt var á fimmtu-
dagskvöldið, í gær frumsýndu svo nemar í Leik-
listarskóla Íslands Líknarann eftir Brian Friel,
eitt af fremstu leikskáldum Íra í dag og í gær
frumsýndi svo leikhópurinn Sýnir Draum á
Jónsmessunótt undir berum himni í Elliðaár-
dal. Greinarhöfundur hefur síðan fregnir af því
að ungur menntaskólapiltur á Akureyri sé að
frumsýna einleik eftir Þorvald Þorsteinsson og
um miðjan ágúst frumsýnir Sumaróperan óp-
eruna Krýning Pompeiu eftir Monteverdi í leik-
stjórn Magnúsar Geirs Þórðarsonar. Þar verða
Valgerður Guðnadóttir og Hrólfur Sæmunds-
son í stærstu hlutverkum. Vafalaust er eitthvað
fleira á döfinni sem undirrituðum er ókunnugt
um en nú styttist óðum í haustvertíð leikhús-
anna og má þá segja að vetur, vor, sumar og
haust hafi runnið saman í leiklistinni og ekki
lengur sérstaklega frásagnarvert uppá hvaða
árstíma leiksýninguna ber. Aðalatriðið er
hvernig til tekst og hvort markmið hafa náðst
eða nýjar uppgötvanir verið gerðar.
Þar má gera skýran greinarmun á þeimsýningum sem að ofan eru nefndar,bæði hvað markmið snertir og þá íhvaða tilgangi verið er að vinna sýning-
arnar; hvort fyrir þátttakendum vakir að efla
listræna kunnáttu sína, uppgötva eitthvað áður
óþekkt fyrir sig eða bara ganga að þessu eins og
hverri annarri vinnu þar sem hafa má viðunandi
laun fyrir framlag sitt.
Ekki þarf að hafa mörg orð um tilgang upp-
setningar á söngleiknum Grease. Þar eru róið á
örugg mið af öryggi. Vinsælustu poppsöngv-
arar landsins eru settir í aðalhlutverk og með
þeim er síðan blandaður kokkteill af atvinnu-
leikurum og áhugafólki, sem ljær sýningunni
óþarflega framhaldskólalegan blæ, en allt um
það, þá er þetta sá smellur sem vonast var til og
áhorfendur flykkjast á sýninguna sælir með það
sem í boði er. Ef einhver þarfnast skýringar eða
staðfestingar á hugtakinu „markaðsleikhús“ þá
er bara að skella sér á Grease í Borgarleikhús-
inu. Þar fæst allt sem við á að éta, kraftmikil
sýning sem sett er upp með ærnum tilkostnaði,
með vinsælum skemmtikröftum í aðal-
hlutverkum, innihaldið er einföld amerísk klisja
sem soðin hefur verið upp sem íslensk (enn am-
erískari) klisja, og þannig mætti halda áfram og
gera lítið úr þessum kvikmyndasöngleik en það
er óþarfi, hann gerir það sjálfur. Um vinsæld-
irnar efast afturámóti enginn. Það segir svosem
ekkert um nokkurn skapaðan hlut og síst af öllu
er það staðfesting á því hvað „fólk vill sjá“ eins
og vinsælt er að benda á þegar yfirborðs-
mennskan keyrir um þverbak.
Greinarhöfundur hefur það eftir áreið-
anlegum heimildum að áhrifamaður í stjórn
Reykjavíkurborgar hafi verið stórhrifinn af
Grease og talið að þess háttar sýning gæti leyst
margnefndan fjárhagsvanda Borgarleikhúss-
ins. Það eru engar nýjar
lausnir fyrir Leikfélag
Reykjavíkur að setja upp
kassastykki; slíkt hefur all-
ar götur verið þeirra af-
komuakkeri. Það hefur hins
vegar aldrei verið tilgangur
eða markmið leikfélagsins
og fráleitt að hugsa sér að
félag, sem fær um 200 millj-
ónir í opinbera styrki, ætti
að selja sjoppuvöru á borð
við Grease sem aðalvarning
sinn. Líkingin við sjoppuna
er með vilja gerð enda virð-
ast sumir ekki skilja aðrar
forsendur en þær sem
byggjast á framboði og eft-
irspurn, kaupum og sölu.
Vandi listrænnar starfsemi
nú á dögum er að miklu
leyti fólginn í þeirri kröfu
sem gerð er til starfsem-
innar um fjárhagslegan
ávinning, allt sem ekki skil-
ar hagnaði í einhverri mynd
er lítils virði og leiklistin,
sem er með þeim ósköpum
gerð að lifa ekki lengur en
hún varir á sviðinu, getur ekki einu sinni orðið
meira virði með aldrinum eins og myndlist eða
öðlast viðurkenningu síðar eins og bókmenntir.
Ef leiksýning selst ekki núna þá selst hún aldr-
ei. Það er lélegur bísness. Þegar svo leiklist-
arfólk heldur blákalt fram þeirri firru að mark-
mið tiltekinnar sýningar sé ekki einu sinni að
selja hana núna, hvað þá síðar, þá hrista hinir
viðskiptavitru bara höfuðið og telja sig hafa
fengið enn eina staðfestingu á því að listamenn
séu upp til hópa bernskir í hugsun og tilfinn-
inganæmir og fyrir þeim þurfi að hafa vit,
a.m.k. í peningamálum. „Hér fljótum vér eplin,“
sögðu hrossataðskögglarnir.
Þær sýningar aðrar sem áður voru nefnd-ar eru allar því marki brenndar aðstefna ekki að stórum gróða í krónumtalið. Leikhópurinn Ofleikur er áhuga-
leikhópur framhaldsskólanema sem fær útrás
fyrir sköpunargleðina með því að semja sitt eig-
ið leikrit, Date, undir stjórn eins félaga síns.
Segja má að Reykvíska listaleikhúsið sem setur
upp Líknarann sé einnig áhugaleikhópur þar
sem þátttakendur er enn í leiklistarnámi og
sýningin er þeirra eigið framtak og unnin við
lítil efni. Hér eru þó engu að síður upprennandi
atvinnumenn á ferðinni og fróðlegt að sjá hvaða
efni býr í þeim. Þeirra markmið er fyrst og síð-
ast listrænt, þar sem þau velja sér verk er þeim
hentar og höfðar til þeirra og síðan er það
spurning – jafnvel aukaatriði – hvort einhverjir
hafa löngun til að sjá sýninguna þeirra. Reynd-
ar er ástæðulaust að efast um það en gróðasjón-
armið er að minnsta kosti víðs fjarri.
Enn ein birtingarmynd leiklistarinnar á sér
stað í Elliðaárdalnum nú um helgina. Þar sýna
áhugamenn Draum á Jónsmessunótt undir ber-
um himni og selja aðganginn við svo vægu verði
að heilu fjölskyldurnar geta keypt sig inn án
þess að neita sér um nauðsynjar næstu vik-
urnar á móti. Hér gefst gott tækifæri til að
njóta góðrar skemmtunar og þeirrar rífandi
leikgleði sem oft er sögð einkenna áhuga-
mannasýningar en er oft ekkert annað en kröft-
ugt agaleysi og kunnáttuleysi sem falið er á
bakvið ærsl og hamagang. Þeir sem hér leika
hafa þó notið tilsagnar á námskeiðum Banda-
lags íslenskra leikfélaga og tekið þátt í fjöl-
mörgum leiksýningum áhugaleikfélaga svo
varla er hætta á að einhver tapi sér algjörlega í
„leikgleðinni“. Þetta er fólk á öllum aldri úr
ýmsum starfsgreinum sem fundið hefur farveg
fyrir leiklistaráhuga sinn í þessu starfi.
Reyndar er full ástæða til að gefa starf-semi áhugaleikfélaganna undanfarinmisseri sérstakan gaum þar semfrumsköpun og tilraunir með form
hafa oft á tíðum ekki gefið atvinnuleikhúsunum
neitt eftir. Þar kemur a.m.k. tvennt til; aukin
menntun áhugafólksins sjálfs í leiklist og list-
rænn metnaður sem fylgir í kjölfarið og djarfir
leikstjórar og leiðbeinendur úr hópi atvinnu-
fólksins sem hafa tekið því fagnandi að áhuga-
mennirnir vilja vinna að leiklist á öðrum for-
sendum en hefðbundnum. Meðal þess sem
nefna má eru bjargföst stefna Hugleiks að sýna
eingöngu frumsamin verk, Leikfélag Kópavogs
sem hefur sett upp hverja sýninguna á fætur
annarri sem verðskuldað hafa alla þá athygli
sem þær hafa fengið, Leikfélag Mosfellsbæjar,
Leikhópurinn Sýnir og fleiri félög og hópar sem
róið hafa á önnur mið með góðum árangri en
þau þar sem Karlinn í kassanum og Þorlákur
þreytti gefa sig.
Loks er það unga söngfólkið sem varið hefur
ómældum fjármunum og tíma í að mennta sig
sem best í söngnum. Sumaróperan setur nú í
þriðja sinn upp fullgilda óperusýningu og flytj-
endur og listrænir stjórnendur eru allir at-
vinnumenn eða verðandi atvinnumenn. Það er
engu að síður áhuginn sem hvetur það til dáða
og ávinningurinn fyrst og fremst fólginn í list-
rænni reynslu sem ekki fæst með öðrum hætti.
Það hljómar því sem hálf vandræðalegt öf-
ugmæli að ljúka þessum pistli á þeirri hugsun
að eina sýningin sem skilar flytjendum sínum
einhverjum launum fyrir vinnu sína sé sú sem
stenst hvað síst listrænt mál. Vafalaust verður
einhver til að taka upp þykkjuna fyrir hönd
klisjunnar og telja hana ómaklegt fórnarlamb
listræns oflætis. Annað hvort væri nú.
Áhugi og atvinnumennska
Reykvíska listaleikhúsið. Upprennandi
atvinnumenn með áhugann að vopni.
AF LISTUM
eftir Hávar
Sigurjónsson
havar@mbl.is
HITT húsið í Reykjavík er ótrú-
lega jákvætt fyrirbæri í borgarlífinu.
Fjöldinn allur af ungu fólki er þar á
launum við listastörf í sumar. Einn
hópurinn er Leikfélagið Ofleikur en
á vegum þess hafa 15 manns lagt
undir sig hið virðulega og fallega
leikhús Iðnó. Auk þess gerist kynn-
ingarstarf ekki betra; í allt sumar
hafa þau undirbúið áhorfendur sína
með skærbleikum auglýsingum.
Leiksýningin Date er afraksturinn;
litrík og fjörug sýning með fullt af
tónlist. Allt er lagt undir í gríninu og
stundum farið lengra en alla leið í
mjög fyndnum ofleik og á frumsýn-
ingunni var þakið næstum fokið af
húsinu í allri leikgleðinni hjá hópn-
um sem var að springa úr orku.
Í leikskrá segir hinn ungi og stór-
huga leikstjóri að kominn hafi verið
tími á verk á léttu nótunum eftir að
leikfélagið hafi barist fyrir alvarleg-
um málefnum frá stofnun þess 1999.
Boðskapurinn í Date er þó alveg
skýr. Verkið dregur nafn sitt af
þeirri amerísku stefnumótatísku
sem hefur borist til landsins. Það
skemmtilegasta við sýninguna er
einmitt hvernig gert er grín að fá-
ránleika og yfirborðsmennsku
stefnumóta í amerískum stíl og hvað
þetta fyrirbæri á illa heima hér á
landi. Verkið byggist á stuttum at-
riðum þar sem nýjar persónur birt-
ast í sífellu en einnig er reynt að sýna
þróun í samböndum og sam-
bandsslit, oft eftir mjög stutt kynni.
Fólkið sem aldrei kemst á séns, þrátt
fyrir einlæga þrá og tilraunir, er líka
sýnt með samúð með þeim augljósu
hallærislúðum sem passa ekki inn í
glansveröld stefnumótanna á veit-
ingastaðnum Date. Veitingastaður-
inn er miðja verksins og vel útfærður
í einföldu formi og flottri lýsingu og
þess vegna er áreynslulaust að
ímynda sér senur sem gerast annars
staðar, til dæmis í frábæru atriði í
sjónvarpssal. Tónlistardúettinn Hr.
Sívertssen átti stóran þátt í and-
rúmslofti staðarins og vel til fundið
að hafa þessa ,,mexíkönsku róman-
tíkera“ svo óvenjulega staðsetta á
sviðinu. Þessi rammi er því mikil-
vægari þar sem erfitt er að setja upp
farsakennt verk þar sem ekki er um
eiginlegan söguþráð að ræða. Þó að
persónurnar hafi flestar verið skýrar
og áhugaverðar þarf skýran undir-
texta og undirbyggingu til þess að
áhorfendur fái raunverulegan áhuga
á örlögum þeirra. Annaðhvort hefði
þurft meiri upplýsingar um persón-
urnar og framvindu í sögu þeirra eða
hreinlega að fara alla leið í fáránleik-
anum og birta þær allar í mjög ýktu
formi eins og raunin var um Kút
Lofsson og Dr. Lindu. Það breytir
því þó ekki að í verkinu eru margar
fínar persónur sem krakkarnir hafa
skapað með Jóni Gunnari og leika
mörg þeirra fleiri en eina og fleiri en
tvær.
Þegar upp er staðið er leikurinn
sterkastur í Date; allir þessir krakk-
ar eru makalaust öruggir og flinkir
og gaman að sjá hvernig þeir renndu
sér milli ólíkra persóna, algerlega
áreynslulaust. Það kæmi ekki á
óvart að sjá einhverja þeirra glansa
á fjölunum næstu árin. Þeirra er
framtíðin.
LEIKLIST
Ofleikur
Höfundur: Jón Gunnar Þórðarson og leik-
hópurinn. Leikstjóri: Jón Gunnar Þórð-
arson. Lýsing: Ingi Einar Jóhannesson.
Tónlist: Hr. Sívertsen, O.N.E, og Hanz.
Hönnun leikskrár og plakats: Guðmundur
Snær Guðmundsson. Vefhönnun: Arnór
Bogason. Leikarar: Antoine Hrannar
Fons, Arnar Haraldsson, Ásdís Egils-
dóttir, Benedikt Karl Gröndal, Björg
Magnúsdóttir, Elín Ósk Gísladóttir, Elín
Vigdís Guðmundsdóttir, Esther Ösp Valdi-
marsdóttir, Jakob Ómarsson, Jakob Tóm-
as Bullerjahn, Kristín Lind Andrésdóttir.
Frumsýning í Iðnó, 24. júlí, 2003.
DATE
Ofleikin ást og ólukka
Hrund Ólafsdóttir
Morgunblaðið/Arnaldur
Date er „litrík og fjörug sýning með fullt af tónlist“, segir Hrund Ólafsdóttir.