Morgunblaðið - 28.08.2003, Blaðsíða 14
ERLENT
14 FIMMTUDAGUR 28. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ var aldrei um að ræða neitt „samsæri“ um
að benda opinberlega á efnavopnasérfræðing-
inn David Kelly sem aðalheimildarmanninn fyr-
ir ásökunum um að brezkir ráðamenn hefðu ýkt
ógnina sem stafaði af gereyðingarvopnabúri
Írakstjórnar Saddams Husseins. Þetta sagði
Geoff Hoon, varnarmálaráðherra Bretlands, í
vitnisburði sínum fyrir sérskipaðri nefnd sem
rannsakar tildrög andláts dr. Kellys.
Sagði Hoon að yfirmenn Kellys, sem starfaði
sem ráðgjafi brezku stjórnarinnar í efna- og
sýklavopnamálum og hafði m.a. tekið þátt í
vopnaeftirliti SÞ í Írak, hefðu komið vel fram
við hann og hann hefði notið verndar þeirra.
Hoon, sem er hæst setti maðurinn í brezka
stjórnkerfinu sem kallaður hefur verið fyrir
rannsóknarnefndina fram til þessa, sagði að
hann hefði lagt sig fram um að komið yrði fram
við Kelly af sanngirni og að hann fengi að njóta
nafnleyndar unz fullljóst þótti að hann hefði ver-
ið aðalheimildin fyrir frétt sem send var út í
brezka ríkisútvarpinu og hrinti af stað hinum
hörðu deilum sem leiddu til þess að rannsókn-
arnefndin var skipuð.
Hoon sagði að stjórnendur á skrifstofu for-
sætisráðherrans Tonys Blair hefðu gefið varn-
armálaráðuneytinu heimild til að greina frá því í
fréttatilkynningu að ónafngreindur starfs-
maður ráðuneytisins hefði viðurkennt að hafa
átt samtal við viðkomandi fréttamann BBC,
sem vann fréttina afdrifaríku.
Máttu staðfesta nafn Kellys
ef getið var upp á því
Hoon sagðist hafa vitað að talsmenn ráðu-
neytisins hefðu fengið heimild til að staðfesta
nafn Kellys við fréttamenn sem gátu sér til um
það. Gagnrýnendur hafa haldið því fram að með
því að draga Kelly með þessum hætti fram í
kastljósið hafi hinn hlédrægi vísindamaður lent
undir miklu álagi og það kunni að hafa átt þátt í
því að hann skyldi hafa fyrirfarið sér, en dán-
arorsök hans virðist hafa verið sjálfsvíg.
Hoon sagðist hafa hvatt yfirmenn BBC til að
skýra frá því hvort Kelly hefði verið aðalheim-
ildin fyrir frétt Andrews Gilligans frá 29. maí. Í
fréttinni hafði Gilligan það eftir ónafngreindum
heimildarmanni innan stjórnkerfisins að rík-
isstjórnin hefði ýkt fullyrðingar um ógnina af
vopnabúri Íraka í skýrslu sem var gefin út í
september í fyrra, í því skyni að telja almenning
á stuðning við hernaðaríhlutun. Talsmenn
stjórnarinnar hafa vísað þessari ásökun á bug.
Hoon sagði að fyrir dauða Kellys hefði hann
sagt að ef BBC myndi staðfesta að Kelly væri
aðalheimildarmaðurinn vildi hann að vís-
indamaðurinn endurtæki fyrir opnum tjöldum
það sem hann hafði tjáð yfirmönnum sínum; að
þótt hann kannaðist við sumt af fullyrðingunum
í frétt Gilligans hefði hann ekki sagt það sem
gert var að aðalmáli í fréttinni.
„Á þessu stigi hefði hann getað bent á hvað
hann hefði tjáð Andrew Gilligan og hvað ekki,“
sagði Hoon. „Þá hefðum við öll verið í aðstöðu til
að vita hvort Gilligan blés upp það efni sem
hann hafði fengið hjá dr. Kelly eða ekki.“
En varnarmálaráðherrann sagði að þar sem
það var enn óljóst þegar Kelly fannst látinn
hvort Gilligan hefði haft annan heimildarmann
hefði reynst ógerlegt að upplýsa þetta atriði.
Hitti Kelly í apríl
Hoon hóf vitnisburð sinn í gær með því að
greina frá því að Kelly hefði lýst stuðningi við
stefnu stjórnarinnar í Íraksmálinu þegar þeir
hittust í mötuneyti varnarmálaráðuneytisins í
apríl, eftir að stríðið var hafið.
„Ég vissi við þetta tækifæri ekki hver hann
var,“ sagði Hoon. „Við töluðum um Írak; við
ræddum stefnu stjórnarinnar sem embætt-
ismaðurinn sagðist styðja. Þetta var enginn
formlegur fundur.“
Margir stjórnmálaskýrendur hafa sagt að
frammistaða Hoons fyrir rannsóknarnefndinni
kynni að verða úrslitastund á stjórnmálaferli
hans, þar sem getum hefur verið að því leitt að
hann verði látinn taka á sig skellinn af þessu
máli sem hefur reynzt mesti ólgusjórinn sem
Tony Blair og ríkisstjórn hans hefur ratað í frá
því hún tók við völdum í maímánuði 1997.
Blair kemur sjálfur fyrir nefndina í dag,
fimmtudag.
Varnarmálaráðherra Bretlands ber vitni fyrir Hutton-rannsóknarnefndinni
Hoon segir að Kelly
hafi verið hlíft
Reuters
Geoff Hoon yfirgefur dómhúsið í Lundúnum
þar sem hann bar vitni hjá nefnd Huttons.
Lundúnum. AP, AFP.
AÐ minnsta kosti 39 manns létu lífið og
meira en 100 slösuðust þegar þeir tróðust
undir mannfjölda á Kumbh Mela, trúarhátíð
hindúa, í bænum Nashik í Vestur-Indlandi í
gær. Að sögn yfirvalda myndaðist troðning-
urinn þegar múgurinn ruddist gegnum
þrönga götu í átt að hinni heilögu á Godav-
ari þar sem fólkið hugðist baða sig.
Meira en 2,5 milljónir hindúa höfðu safn-
ast saman í borginni um morguninn til að
ganga síðan að ánni og baða sig. Vitnum bar
ekki saman um hvað gerðist, Uttam Rao
Dhikle, fulltrúi borgarinnar á þinginu, sagði
að troðningurinn hefði átt sér stað þegar
mannfjöldinn kom að vegatálma sem lokði
þröngri götu en lögreglan sagði að fólk
hefði þyrpst á sama stað til að ná í smápen-
inga sem heilagir menn köstuðu á jörðina.
Þúsundir lögreglumanna voru á vettvangi
til að gæta þess að allt færi vel fram og
hindra að óeirðir brytust út eða fólk
drukknaði í ánni. Milljónir hindúa taka þátt í
hátíðinni sem hófst 30. júní og lýkur 8. sept-
ember.
Reuters
Mikið manntjón í troðningi
TVEIR bandarískir hermenn féllu í gær í Írak,
annar í Bagdad en hinn í bænum Fallujah sem
er skammt vestur af borginni. Talið er að
margir íbúar í Fallujah styðji enn Saddam
Hussein, fyrrverandi forseta landsins, og hefur
oft komið þar til átaka milli hernámsliðsins og
þeirra.
George W. Bush Bandaríkjaforseti flutti
ræðu á þriðjudag á fundi með uppgjafaher-
mönnum í St. Louis og sagði þar að ekki yrði
um neitt undanhald að ræða í Írak, þrátt fyrir
árásirnar á bandaríska hermenn og vaxandi
gagnrýni á stefnu forsetans heima fyrir.
Bush sagði mikinn árangur hafa náðst í bar-
áttunni gegn hryðjuverkum, búið væri að fella
þúsundir liðsmanna al-Qaeda en eftir sem áður
væru samtökin mikil ógnun við Bandaríkin.
Hann gaf í skyn að mannfallið í Írak væri hluti
gjaldsins sem menn yrðu að greiða til að
hindra árásir á Bandaríkin.
„Hermenn okkar kljást við hryðjuverka-
menn í Írak og Afganistan og fleiri löndum til
þess að þjóð okkar þurfti ekki að fást við of-
beldi hryðjuverkamanna í New York, St. Louis
eða Los Angeles,“ sagði forsetinn. Hann sagði
að taka myndi tíma og kosta mikið fé að gera
Írak að frjálsu og friðsamlegu samfélagi en
hann myndi vinna með Bandaríkjaþingi að því
að tryggja að það yrði gert.
„Við tókum upp nýja stefnu til að nota í nýrri
tegund stríðs: Við munum ekki bíða eftir því að
yfirlýstir óvinir okkar ráðist aftur á okkur. Við
munum ráðast á þá,“ sagði Bush.
Saka Bush um orðagjálfur
Demókratar gagnrýndu í gær Bush fyrir að
reyna að fegra stöðu mála í Írak og sögðu hann
stefna í ófæru með því að leggja ekki aukna
áherslu á að fá Sameinuðu þjóðirnar til að taka
meiri þátt í uppbyggingunni í Írak.
Einn af þeim sem keppir að því að verða for-
setaefni demókrata, Phil Gramm, sagði Bush
hafa látið „innantómt orðagjálfur“ duga í stað
þess að viðurkenna að ástandið væri slæmt í
Írak.
L. Paul Bremer, yfirmaður hernámsstjórnar
Bandaríkjamanna í Írak sagði í gær að verja
þyrfti tugmilljörðum dollara til að reisa innviði
landsins úr rústum en fullyrti að alrangt væri
að segja að þar ríkti alger ringulreið. Hann
sagðist vera bjartsýnn en taka myndi eitt ár og
kosta tvo milljarða dollara, um 160 milljarða
ísl. króna, að lagfæra raforkukerfið og 16 millj-
arða dollara, um 320 milljarða króna, að
tryggja öllum Írökum hreint neysluvatn.
Enn á ný
átök við
Fallujah
Bagdad, Washington, St.Louis. AFP, AP.
Bush segir ekkert und-
anhald á dagskrá í Írak
YASSER Arafat, leiðtogi Palest-
ínumanna, hvatti í gær samtök
harðlínumanna til að hefja vopna-
hlé að nýju en þeir aflýstu sjö vikna
löngu vopnahléi í síðustu viku eftir
að Ísraelar drápu háttsettan Ham-
as-liða.
Yfirlýsing Arafats kemur á sama
tíma og bandarísk stjórnvöld beita
hann miklum þrýstingi um að láta
af völdum sem foringi palestínskra
öryggissveita en þau telja að þann-
ig verði auðveldara fyrir Mahmoud
Abbas forsætisráðherra að láta til
skarar skríða gegn samtökum á
borð við Hamas og Heilagt stríð.
Arafat neitar hins vegar að víkja
þrátt fyrir að Bandaríkin hafi þrýst
mjög á um það og neiti að eiga bein
samskipti við hann.
Háttsettur ísraelskur embættis-
maður sagði í gær að Ísraelar
myndu halda áfram að elta uppi og
drepa meðlimi í herskáum samtök-
um þrátt fyrir að mistök hefðu átt
sér stað í loftárás á Gaza á þriðju-
dag sem leiddu til þess að að veg-
farandi lét lífið og tuttugu særðust.
„Við munum halda áfram að-
gerðum þar sem við teljum þær
koma að gagni og nota þar öll til-
tæk ráð þar til stjórnvöld í Palest-
ínu ákveða að berjast gegn hryðju-
verkamönnunum eins og þau hafa
skuldbundið sig til að gera,“ sagði
embættismaðurinn.
Heimildamenn úr hernum sögðu
að ísraelskur hermaður hefði skot-
ið ungan Palestínumann til bana í
gær en að sá hefði hlaupið að hon-
um með hníf á lofti. Ekki var vitað
hvort hann tilheyrði einhverjum
samtökum. Ísraelsher sagðist hafa
handtekið 32 liðsmenn herskárra
samtaka í fyrrinótt á Vesturbakk-
anum. Einnig hefðu hermenn fund-
ið sprengjuverksmiðju í Nablus.
Upplýsingaráðherra Palestínu,
Nabil Amr, sagði í gær að stjórnin
teldi Ísraela bera „fulla ábyrgð á
hinni versnandi stöðu og öllum
þeim alvarlegu afleiðingum sem
hún hefði á stöðugleika á svæðinu“.
Hann lýsti því yfir að Abbas myndi
leita eftir stuðningsyfirlýsingu frá
þinginu í næstu viku. Yfirlýsingin
gæti hjálpað Abbas í togstreitunni
við Arafat en þeir berjast um völd-
in yfir öryggissveitunum. Arafat
ræður nú yfir 60% þeirra.
Arafat vill vopnahlé
Ramallah. AP.
Reynt að fá leiðtogann til að afsala
sér valdi yfir öryggissveitunum