Morgunblaðið - 28.08.2003, Blaðsíða 30

MINNINGAR
30 FIMMTUDAGUR 28. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
G
rimmri íslenskri
stefnu er beitt gegn
hælisleitendum.
Tækniorð, samn-
ingar þjóða og laga-
krókar eru hærra skrifuð en
börn. Smámunasemi er miskunn-
arlaust notuð til að vísa fjöl-
skyldum af landi brott. Útlend
börn, sem þrá það eitt að alast
hér upp og menntast, fá lög-
reglufylgd út á flugvöll með
kaldri kveðju um þriggja ára
endurkomubann.
Hælisleitendur eru þeir sem
koma sjálfir hingað til lands og
óska eftir hæli eða dvalarleyfi af
mannúðarástæðum. Næstum öll-
um er vísað burt, aðeins einn
hælisleitandi hefur fengið stöðu
flóttamanns á
síðustu árum.
Landið er í
raun lokað, en
hver ber
ábyrgð á því?
Stjórnvöld
hafa stefnu gagnvart öðrum hópi
flóttamanna, þeirra sem íslenska
ríkið býður hingað til lands,
venjulega í 20–30 manna árlegum
hópum, t.d. frá Júgóslavíu og
Albaníu. Það er lofsvert – en í
hróplegri mótsögn við móttöku
hælisleitenda.
Í Morgunblaðinu 13. ágúst sl
stendur að 45 einstaklingar hafi
sótt um hæli hér á árinu, en eng-
um verið veitt dvalarleyfi. Í lang-
flestum tilfellum er sótt um hæli
af pólitískum eða efnahagslegum
ástæðum. Á grundvelli Dyfl-
inarsamningsins sem Ísland er
aðili að voru 36 sendir til annarra
landa. Einnig stendur: „Sam-
kvæmt upplýsingum frá Útlend-
ingastofnun drógu margir af hæl-
isleitendunum í ár umsóknir
sínar til baka þegar þeim var
gerð grein fyrir þessum samn-
ingi. Þá hefur verið minna um
endursendingar miðað við árið
2002 þar sem hælisleitendur hafa
yfirgefið landið sjálfviljugir.“
Hér er líkt og fjallað sé um
pakkasendingar en ekki fólk –
svo er einnig í lögunum um út-
lendinga (gr. 46). Jafn ópersónu-
legt orðalag má sjá í ársskýrslu
Útlendingastofnunar 2001: „Út-
lendingaeftirlitið óskaði endur-
viðtöku á 23 einstaklingum…“
(bls.8).
Árið 2002 sóttu 117 um – en
enginn fær hæli. Auðveldara
virðist því úlfalda að fara gegnum
nálarauga en hælisleitanda að
komast inn í íslenskt ríki. Hvar
er andlit þessarar skelfilegu
stefnu, og munnur sem getur
svarð fyrir hönd þjóðarinnar –
þegar burtreknir segja: „Gestur
var ég, en þér hýstuð mig ekki…“
Forsendur núverandi leyfis til
hælis eru einfaldlega rangar –
mælistikan gegnumfúin. Hún af-
hjúpaðist landsmönnum þegar
rúmenskri fjölskyldu var vísað úr
landi í sumar. Velferð og hags-
munum barnanna var fórnað á
altari lagakrókatalningar.
Frétt í Morgunblaðinu byrjaði
svona: „Rúmensk fjölskylda, sem
hvorki fékk hæli sem pólitískir
flóttamenn né af mannúðar-
ástæðum, var flutt úr landi í gær
og fylgdu lögreglumenn þeim
áleiðis til Rúmeníu. Fólkið kvaðst
verða fyrir ofsóknum í heima-
landi sínu og hafa verið á flótta í
meira en 12 ár. Útlendingastofn-
un hafnaði hælisbeiðninni og var
sá úrskurður staðfestur af dóms-
málaráðuneytinu.“ (Töldust ekki
vera flóttamenn. Mbl. 26/7/03.)
Embættismenn, sem fylgdu
hinni lokuðu stefnu – með óbragð
í munninum – hönkuðu fjöl-
skylduföðurinn á því að hann
gæti ekki sannað að ofsóknirnar
væru skipulagðar. Þær væru því
sennilega tilviljunarkenndar. Út-
lendingastofnun taldi ólíklegt að
ríkisstjórn Rúmeníu myndi líða
brot á grundvallarmannrétt-
indum eins og ofsóknum.
Ímynduðum heiðri heillar rík-
isstjórnar var teflt gegn ber-
skjölduðum fjölskylduföður. Út-
lendingastofnun notaði það einnig
gegn manninum að Rúmenía
gengi sennilega í Evrópusam-
bandið á næstu árum (og væri því
gott ríki). Niðurstaðan var þeim
augljós: „Fjölskyldunni var því
vísað úr landi og bannað að koma
til landsins næstu þrjú ár. Bannið
gildir fyrir allt Schengen-
svæðið.“ Er þetta mildi gagnvart
börnum? Var þeim fórnað vegna
þess að ekki mátti móðga rík-
isstjórn Rúmeníu, rúmensku
mafíuna eða nefna spillinguna í
ríkinu?
Maðurinn kærði þessa höfnun
til dómsmálaráðuneytisins, og í
greinargerð lögmanns hans kem-
ur margt fram sem hrópar á mis-
kunn gagnvart fjölskyldunni, t.d.
að fjölskyldan hafi „aðlagast ís-
lensku samfélagi vel og njóti
bestu meðmæla, börnin hafi
t.a.m. náð frábærum árangri í
grunnskóla. Vísaði lögmaðurinn
einnig til álits sálfræðings um að
það hefði mjög alvarlegar afleið-
ingar í för með sér fyrir andlega
heilsu fjölskyldunnar, sér-
staklega barnanna, ef fjölskyld-
unni yrði sundrað einu sinni
enn,“ stendur í Morgunblaðinu
26/7/03. Foreldrarnir og tvíbura-
systkinin höfðu búið hér í u.þ.b.
tíu mánuði og lagt sig fram um að
læra íslensku. Börnin bjuggu sig
undir næsta skólaár í Sumarskóla
nýbúa. Dómsmálaráðuneytið
fellst hins vegar ekki á málsvörn
föður þeirra, staðfesti úrskurð
Útlendingastofnunar og setti fjöl-
skylduna í víðfeðmt endurkomu-
bann. Hver verða afdrif þeirra?
Hvernig líður kennurum
barnanna núna, vinum og sam-
nemendum? Flytja fjölmiðlar
fréttir af þeim?
Hvers vegna lét ráðuneytið
ekki skjóta skjólshúsi yfir fjöl-
skylduna? Las enginn barnasátt-
mála SÞ, um að yfirvöldum sem
fjalla um mál sem varða barn
beri að hlusta á sjónarmið barns-
ins og hafa hagsmuni þess að
leiðarljósi? Systkinin fengu ekki
einu sinni tímbundið dvalarleyfi
af mannúðarástæðum. Þau áttu
engan opinberan talsmann á Ís-
landi; talsmann útlendinga eða
talsmann útlendra barna.
Eina leiðin til að breyta þessu
andlitslausa harðræði, er að
skipta umsvifalaust um stefnu og
setja t.d. reglu um að samþykkja
áralega 10–15 umsóknir um hæli
frá barnafjölskyldum.
Miskunnsemi…ekki fórnir.
Vald án
miskunnar
Fúin mælistika afhjúpaðist fyrir lands-
mönnum í sumar þegar rúmenskri fjöl-
skyldu var vísað úr landi. Fjölskyldufað-
irinn var mælistikan – en velferð og
hagsmunum barnanna var fórnað.
VIÐHORF
Eftir Gunnar
Hersvein
guhe@mbl.is
✝ Helga Sigríður Ei-ríksdóttir fæddist
í Reykjavík 22. júní
1915. Hún lést á
hjúkrunarheimilinu
Sóltúni 15. ágúst síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru hjónin
María Þuríður
Bjarnadóttir frá Geir-
landi í V-Skaftafells-
sýslu, f. 27. apríl 1888
og d. 16. september
1963, og Eiríkur Jóns-
son frá Keldunúpi á
Síðu, f. 5. október
1882 og d. 19. janúar 1975. María
var heimavinnandi húsmóðir en Ei-
ríkur var járnsmiður og starfaði í
tæp 50 ár hjá Hafnarsmiðjunni.
Systkini Helgu voru Rannveig, f. 20.
október 1917, d. 4. nóvember 1918,
og Jón, f. 29. september 1925. Dæt-
ur hans eru: 1) Sigríður, f. 1947.
Maður hennar er Kjartan Guðjóns-
Rafmagnsveitu Reykjavíkur, sem
efnisvörður og síðar bókari. Dætur
þeirra eru: 1) María, f. 9. mars 1943,
d. 25. október 1980. Eiginmaður
hennar er Timothy David Creight-
on, sem nú er kvæntur Ruth Barnett
Creighton. 2) Ingibjörg Rannveig, f.
19. ágúst 1949. Fóstursynir hennar
eru Bjarni og Andrés Jón, synir Ás-
laugar bróðurdóttur Helgu.
Helga var alin upp í foreldrahús-
um. Hún og Guðmundur héldu alla
tíð heimili með foreldrum hennar,
lengst af á Starhaga 14. Jón bróðir
Helgu var einnig lengi á heimilinu.
Eftir lát Guðmundar héldu Helga
og Ingibjörg dóttir hennar saman
heimili. Lengst af sinnti Helga
heimilisstörfum en eftir lát Guð-
mundar starfaði hún um 16 ára
skeið í Safnahúsinu við Hverfisgötu.
Síðustu ár hefur Helga átt við
heilsuleysi að stríða og dvaldi fyrst
á deildum K-1 og L-5 á Landakoti
og síðan á Hjúkrunarheimilinu Sól-
túni eftir að það var opnað í janúar
2002.
Útför Helgu verður gerð frá
Dómkirkjunni í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30. Jarðsett verður í
Fossvogskirkjugarði.
son og börn þeirra
Sigurður og Hanna
Björg. Móðir hennar
var Jóhanna Bent
Guðjónsdóttir og kjör-
faðir hennar er Sig-
urður Sigurðsson. 2)
Áslaug, f. 1948, d. 5.
apríl 1996. Synir henn-
ar eru: a) Bjarni, f. 10.
nóvember 1982. Faðir
hans Jón Rafn Jóhann-
esson, f. 3. maí 1945. 2)
Andrés Jón, f. 29. nóv-
ember 1986. Faðir
hans Esra Seraja Pét-
ursson, f. 11. september 1918, d. 1.
desember 2000. Móðir Áslaugar er
Anna Bjarnadóttir fyrri kona Jóns.
Síðari kona Jóns er Áslaug Kristín
Sigurðardóttir.
Helga giftist árið 1935 Guðmundi
Jónssyni frá Eyrarbakka, f. 2. nóv-
ember 1908 og d. 13. mars 1973.
Guðmundur starfaði lengst af hjá
Hún Helga á Starhaganum er lát-
in, farin yfir móðuna miklu til ljóss-
ins, sem skín svo skært handan við
hið veraldlega líf.
Helga var gift Guðmundi Jónssyni,
föður- og móðurbróður okkar, sem
lést af slysförum árið 1973, langt um
aldur fram. Guðmundur eða Mummi
frændi, eins og hann var alltaf kall-
aður, var einn sex systkina frá Eyr-
arbakka, og eru þau öll látin.
Þau Helga og Mummi bjuggu fyrst
á Miklubrautinni en síðar byggðu þau
sér fallegt heimili að Starhaga 14, þar
sem Helga bjó til æviloka, utan
skammrar legu á Landakotsspítala
og í Sóltúni. Þar gerðu þau sér hlý-
legt og myndarlegt heimili. Helga var
mikil fjölskyldukona og húsmóðir.
Hún valdi sér það hlutskipti í lífinu að
annast heimilið og dæturnar tvær,
Maríu og Ingibjörgu. Gerði hún það
með miklum dugnaði og ávallt með
bros á vör. Gestrisni hennar var ann-
áluð og var heimilið alltaf opið fyrir
vini og vandamenn á öllum aldri.
Helga sá til þess að þar liði fólki vel
og það fyndi, að það væri velkomið.
Mikill samgangur var milli systk-
ina Mumma alla tíð og fjölskyldurnar
hittust alltaf á öllum afmælum fjöl-
skyldumeðlima, stórra sem smárra,
auk jóla og annarra hátíða. Helga var
glaðlynd kona og á samkomum fjöl-
skyldunnar var hún alltaf hrókur alls
fagnaðar. Það var því ávallt tilhlökk-
unarefni að koma í heimsókn á Star-
hagann. Um tíma áttu þau Helga og
Mummi einnig sumarbústað við
Þingvallavatn og þar var ekki síðra
að fá að koma og renna fyrir silung
eða fara í hringferð á hraðbátnum
Árvakri, sem Mummi stjórnaði af
snilld.
María, eldri dóttirin, lést árið 1980.
Um svipað leyti fór Helga að vinna
utan heimilisins á Landsbókasafninu
og sinnti því starfi af sömu alúð og
heimilinu.
Þær Helga og Ingibjörg, yngri
dóttirin, hafa alla tíð búið saman á
Starhaganum. Þar bjuggu einnig í
upphafi foreldrar Helgu. Var lær-
dómsríkt fyrir okkur yngra fólkið að
sjá hve annt Helga lét sér um for-
eldra sína á efri árum þeirra. Reynd-
ar má sjá, að Ingibjörg hefur mikið af
þessu lært, miðað við þá ástúð og
umönnun, sem hún sýndi móður sinni
alla tíð. Jafnframt tók Helga virkan
þátt í uppeldi drengjanna hennar
Ingibjargar, Bjarna og Andrésar.
En nú er hún Helga horfin á braut
til fundar við Mumma sinn og Mæju.
Hún skilur eftir margar góðar minn-
ingar. Við systkinabörnin og fjöl-
skyldur okkar sendum Ingu, Bjarna
og Andrési okkar innilegustu samúð-
arkveðjur og biðjum guð að styrkja
þau í sorg þeirra.
Systkinabörnin.
Öllu er afmörkuð stund og sérhver
hlutur undir himninum hefur sinn
tíma. Að fæðast hefur sinn tíma og að
deyja hefur sinn tíma. Svo segir í
hinni helgu bók í predikaranum. 15.
ágúst síðastliðinn tæmdist stunda-
glas sómakonunnar Helgu S. Eiríks-
dóttur.
Frá því að ég man eftir mér var
Helga hluti af tilverunni. Hún var
æskuvinkona móðurömmu minnar
HELGA SIGRÍÐUR
EIRÍKSDÓTTIR
✝ Margrét Ingv-arsdóttir fædd-
ist á Skipum á
Stokkseyri 23. maí
1911. Hún lést á
sjúkradeild Hrafn-
istu í Hafnarfirði
18. ágúst síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru Gísli
Ingvar Hannesson,
bóndi á Skipum, f.
10. febrúar 1878, d.
16. maí 1962, og Vil-
borg Jónsdóttir, f. 2.
apríl 1878, d. 3.
ágúst 1916. Alsystk-
ini Margrétar eru Sigurbjörg, f.
19. janúar 1910, Jón, f. 28. ágúst
1912, Gísli, f. 3. desember 1913, d.
28. febrúar 1941, og Bjarni Kon-
ráðsson, f. 2. desember 1915, d.
20. maí 1999. Seinni kona Gísla
Ingvars var Guðfinna Guðmunds-
dóttir og þeirra börn eru Vilborg,
f. 18. júní 1918, Guðmundur, dó
Margrét. 4) Gíslína Sigurbjörg, f.
7. febrúar 1941. Eiginmaður
hennar er Guðjón Oddsson, f. 20.
júní 1939. Börn þeirra eru Jó-
hanna Margrét, Áslaug og Magn-
ús Oddur. 5) Unnur Þórdís, f. 6.
febrúar 1943. Eiginmaður hennar
var Ómar Jensson Viborg, þau
skildu. Börn þeirra eru Sigríður,
Málfríður, Kristján og Gísli Jens.
Margrét ólst upp á Skipum í
Stokkseyrarhreppi og flutti til
Reykjavíkur 18 ára gömul. Þar
var hún í vist hjá Konráði R. Kon-
ráðssyni lækni og Sigríði Jóns-
dóttur um tveggja ára skeið.
Skólaárið 1932-1933 nam hún við
Kvennaskóla Reykjavíkur og
lauk þaðan prófi um vorið. Í maí
1933 giftist hún Kristjáni og
stýrði heimili þeirra. Lengi
bjuggu þau á Mýrargötu, en
lengst af á Fálkagötu í Reykjavík.
Í kringum 1952 hóf Margrét störf
utan heimilis og vann við mat-
reiðslu- og þjónustustörf allt
fram til ársins 1978. Síðustu ævi-
árin bjó hún á Hrafnistu í Hafn-
arfirði.
Útför Margrétar fer fram frá
Fossvogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
fjögurra ára, Hannes,
f. 30. apríl 1922, Sig-
tryggur, f. 26. sept-
ember 1923, Guð-
munda, f. 30. maí
1925, Sigríður, f. 12.
október 1928, Pétur
Óskar, f. 2. desember
1930, og Ásdís, f. 10.
janúar 1933.
Eiginmaður Mar-
grétar var Kristján
Kristjánsson skip-
stjóri, f. 8. apríl 1898,
d. 25. ágúst 1988.
Börn þeirra eru: 1)
Kristján, f. 7. apríl
1934. 2) Vilborg Inga, f. 13. maí
1936. Eiginmaður hennar var
Ríkharður Guðjónsson, f. 2. apríl
1934, d. 5. nóvember 1993. Börn
þeirra eru Kristján Björn og Guð-
jón Ásbjörn. 3) Ingvar, f. 12. októ-
ber 1939. Eiginkona hans er Erla
Nielsen, f. 1942. Börn þeirra eru
Snorri Þorgeir, Brynhildur og
Við systkinin eigum öll minningar
um ömmu frá Fálkagötunni. Skýr-
astar eru þær úr eldhúsinu og af
háaloftinu, en þar fengum við barna-
börnin gjarnan að leika lausum hala.
Plássið var ekki mikið enda fjöl-
skyldan stór, en heimilið var vel rek-
ið, regla á hlutunum og það var alltaf
snyrtilegt hjá ömmu og afa. Ef
skroppið var í heimsókn til þeirra
var jafnan byrjað í eldhúsinu þar
sem maður gat átt von á pönnukök-
um, heimabökuðum flatkökum eða
lummum og oftast voru líka til litlar
kókflöskur í skápnum undir stigan-
um. Það var nú ekki leiðinlegt þegar
amma sendi mann að gá að ein-
hverju í þeim skápi. Eftir hamagang
á háaloftinu var líka gott að koma
niður í stofu þar sem alltaf var hægt
að ganga að spilastokki vísum á
borðinu og öll lærðum við að leggja
kapal hjá ömmu, en sú iðja var mikið
stunduð á heimilinu.
Garðurinn var ömmu mjög hug-
leikinn og eyddi hún ófáum stundum
þar. Þar kenndi hún okkur nöfnin á
blómunum og gaf sumum fíflamjólk
að smakka, en eitt skipti var þó al-
veg nóg! Þegar Margrét yngri flutti
svo í íbúð á Fálkagötunni nálægt
húsinu þeirra ömmu og afa síðast-
liðið haust spurði amma ósjaldan
frétta af gamla garðinum sínum og
sú yngri gerði sitt besta í að kíkja yf-
ir grindverk og færa fréttir.
Amma var mikil handavinnukona
og sá öllum barnabörnum og barna-
barnabörnum fyrir sokkum og vett-
lingum. Þegar árin færðust yfir varð
handavinna stór þáttur í lífi ömmu
og gjafirnar urðu veglegri. Við hætt-
um að fá sokka og vettlinga en feng-
um þess í stað rúmföt með hekluðum
milliverkum og útsaumaða 12 manna
matardúka svo eitthvað sé nefnt. Á
sjómannadaginn reyndu allir að
komast í heimsókn á Hrafnistu þar
sem amma leiddi okkur um handa-
vinnusýninguna. Auðvitað átti hún
ótrúlegt magn af fallegum munum
MARGRÉT
INGVARSDÓTTIR