Morgunblaðið - 04.09.2003, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 4. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÞJÓÐVERJAR verða, envið viljum.“ Þetta eru ein-kunnarorð íslensku lands-liðsþjálfaranna í knatt-
spyrnu fyrir leikinn mikilvæga gegn
Þjóðverjum sem háður verður á
Laugardalsvellinum síðdegis á laug-
ardaginn. Þau endurspegla muninn
sem er á þessum tveimur knatt-
spyrnuliðum sem þá hefja leik, og
þjóðunum sem að baki þeim standa.
Annars vegar er það þýska stórveld-
ið, ein sigursælasta knattspyrnuþjóð
allra tíma sem sjö sinnum hefur leik-
ið til úrslita um heimsstyttuna eft-
irsóttu og hampað henni þrisvar.
Hinsvegar er það „fótboltadvergur-
inn“ íslenski, eins og Þjóðverjar orða
það sjálfir, sem aldrei hefur komist í
úrslitakeppni á stórmóti og einungis
einu sinni komist svo langt að lykta
örlítið af þeim réttum sem þar eru í
boði.
Það var haustið 1999 sem íslenska
landsliðið, undir stjórn Guðjóns
Þórðarsonar, reyndist stórveldunum
Frakklandi, Rússlandi og Úkraínu
skeinuhættur keppinautur í undan-
keppni Evrópumótsins; tók stig af
þeim öllum og var með í baráttunni
um efstu sætin allt til síðasta leiks.
Þá vaknaði sú von í brjóstum ís-
lenskra knattspyrnuáhugamanna að
einhvern tíma rynni upp sú stund að
„strákarnir okkar“ færu alla leið og
yrðu meðal þátttakenda í úrslita-
keppni á stórmóti sem hingað til hef-
ur ávallt verið fjarlægur draumur.
Haustið 2001 var Ísland aftur með
í baráttunni og eygði von um að kom-
ast í umspilið fyrir lokakeppni
heimsmeistaramótsins þegar tveir
leikir voru eftir. Skellur í Belfast
gerði þá von að engu og keppninni
lauk á stóru tapi í Kaupmannahöfn.
Þegar dregið var í riðla þeirrar
undankeppni EM sem þessi slagur
gegn Þjóðverjum tilheyrir voru
flestir á þeirri skoðun að ef Ísland
ætti einhvern tíma möguleika á að
komast langt í stórmóti, væri það nú.
„Það er ekkert leyndarmál að við
höfum sett stefnuna á annað sætið í
riðlinum, við viljum ná árangri og ég
tel að það sé raunhæft markmið,“
sagði Eggert Magnússon, formaður
KSÍ, við Morgunblaðið áður en riðla-
keppnin hófst síðasta haust.
Þegar þremur leikjum var lokið
var ekki útlit fyrir að draumur Egg-
erts myndi rætast. Tvö töp fyrir
Skotum og sigur á Litháum skildu
aðeins þrjú stig eftir á reikningi Ís-
lands. Atli Eðvaldsson sagði starfi
sínu sem landsliðsþjálfari lausu í maí
og við tóku Ásgeir Sigurvinsson og
Logi Ólafsson. Þeir settu stefnuna á
níu stig í þremur leikjum í sumar, og
eftir sigurinn í Þórshöfn þann 20.
ágúst lá fyrir að það takmark hafði
náðst – og Ísland var í fyrsta skipti í
sögunni komið í efsta sæti í riðla-
keppni stórmóts.
Engin krafa um sigur
á Þjóðverjum
Við viljum: Íslendingar mæta til-
tölulega afslappaðir til leiks á laug-
ardaginn. Það hafa fáir trú á því að
íslensku leikmennirnir veiti þeim
þýsku alvöru keppni þegar á hólm-
inn er komið en það sem ræður úr-
slitum um hvernig til tekst er hug-
arfarið. Miðað við frammistöðu
Þjóðverja í keppninni til þessa er
engin ástæða til að bera of mikla
virðingu fyrir þeim, leikmenn ís-
lenska liðsins eru flestallir atvinnu-
menn hjá erlendum félögum og eru
margir hverjir með mikla reynslu. Í
þýska liðinu hefur aðeins Oliver
Kahn leikið meira en 50 landsleiki en
í því íslenska er Rúnar Kristinsson
með 101 landsleik og þeir Arnar
Grétarsson, Birkir Kristinsson og
Hermann Hreiðarsson eru allir
komnir yfir 50 leiki fyrir Íslands
hönd. En, öfugt við þá þýsku, eru ís-
lensku landsliðsmennirnir fæstir
lykilmenn í sínum liðum. Af þeim at-
vinnumönnum sem tóku þátt í leikn-
um í Færeyjum á dögunum hafa að-
eins Hermann, Arnar Þór
Viðarsson, Heiðar Helguson, Helgi
Sigurðsson, Rúnar og Arnar Grét-
arsson leikið reglulega með sínum
félögum að undanförnu. Aðrir hafa
verið meiddir, eða setið meira og
minna á varamannabekknum hjá
sínum félagsliðum.
Það krefst enginn þess af íslensku
leikmönnunum að þeir sigri Þjóð-
verja. Íslenskir knattspyrnuáhuga-
menn lifa hinsvegar í voninni um að
það geti gerst. Leikmenn íslenska
liðsins mæta til leiks með því hug-
arfari að vilja ná árangri, vilja gera
allt sem í þeirra valdi stendur til að
standa uppi í hárinu á hinum vold-
ugu mótherjum sínum, og þeir vita
að á góðum degi getur allt gerst í
knattspyrnunni. Ekki síst þegar
sjálfstraust mótherjanna hefur beðið
hnekki þar sem það hefur að und-
anförnu ekki staðið undir þeim miklu
væntingum sem til þess eru gerðar.
Óánægja þrátt fyrr aðeins
eitt tap í 15 leikjum
Þeir verða: Þjóðverjar tefla fram
lykilmönnum úr öllum fremstu liðum
Þýskalands, nema hvað varamark-
vörðurinn þeirra er aðalmarkvörður
Arsenal, efsta liðsins í ensku úrvals-
deildinni. Þeir munu ekki sætta sig
við neitt annað en sigur á Laugar-
dalsvellinum á laugardaginn. Þeirra
stolt er í húfi, og meira en það: Við
þeim blasir sá ótrúlegi möguleiki að
tapi þeir í Reykjavík gæti farið svo
að þeir kæmust ekki í lokakeppni
EM, nema í gegnum aukaleiki í nóv-
ember. Og þá væru þeir jafnvel
komnir í þá hættu að missa líka af
þeim möguleika. Óhugsandi? Í aug-
um flestra Þjóðverja, en samt mögu-
leiki sem þeir munu velta óspart upp
ef leikurinn á Laugardalsvellinum
tapast.
Til marks um þær kröfur sem
gerðar eru til þýska landsliðsins má
benda á að frá því í október árið 2001
hefur það aðeins tapað einum af
fimmtán mótsleikjum sínum, í
heimsmeistarakeppni og Evrópu-
keppni. Þessi eini tapleikur var úr-
slitaleikur heimsmeistarakeppninn-
ar í Yokohama í Japan þann 30. júní
á síðasta ári, þegar þýska liðið beið
lægri hlut fyrir því brasilíska, 0:2.
Þar á undan fékk það að
mark á sig í sex leikjum í lo
inni í Japan og Suður-Kóreu
Af þessum fimmtán leik
Þjóðverjar unnið níu og g
jafntefli. Samt klifa þýskir f
á því að fjölmörg vandam
þýska landsliðið. Það skori e
mikið af mörkum, samstaða
sé ekki sú sama og áður, og
knattspyrnumönnum er leg
fyrir að vera ekki jafntilbún
verar þeirra til að fórna
málstaðinn og ættjörðina
m.a. bent á tíð forföll lyki
vináttulandsleikjum en það
alþjóðlegt vandamál sem er
því að vera einskorðað v
landsliðið.
Eiga í erfiðleikum
með að skora mör
Vissulega hafa gagnrýn
nokkuð til síns máls þegar þ
um kraftleysið í þýsku fram
þessum 15 leikjum hefur lið
tvívegis náð að skora meir
mörk. Það var þegar Sá
voru kjöldregnir, 8:0, í fyr
um á HM í fyrrasumar,
Kanadamenn, sem ekki
skrifaðir í knattspyrnun
lagðir að velli, 4:1, í júní
fimm leikjum í þessari und
Evrópumótsins hefur þýs
Þjóðverjar eru
andstreymið
Viðureign Íslendinga
við Þjóðverja í knatt-
spyrnulandsleik hér á
laugardag er að líkind-
um hin mikilvægasta í
knattspyrnusögu Ís-
lands. Íslendingar leiða
riðilinn, stigi á undan
Þjóðverjum. Víðir Sig-
urðsson segir að ólíkar
kröfur séu gerðar til lið-
anna fyrir þennan leik.
EYJÓLFUR Sverrisson, fy
andi landsliðsfyrirliði Íslan
tólf ár með þýsku liðunum
gart og Herthu Berlín. Han
við Mo
unblað
Þjóðv
kæmu
lands
sigra,
annað
inni í m
af þeir
„Þjó
hugsa
öðruv
þeirra stíll er að gera það s
þarf til að sigra, og ekkert
það. Þrjú stig er þeirra tak
Íslandsförinni, og ef það ge
eftir eru þeir í góðum málu
vilja af öllum mætti forðast
þurfa að enda riðlakeppnin
hreinum úrslitaleik gegn Í
ingum.
Þjóðverjar telja sig sterk
ilann í þessari viðureign, o
það með réttu. Þeir eru me
og sterkt lið og mjög góða
menn innanborðs, eins og B
Schneider og Deisler, sem
sig getur gert út um svona
er Oliver Neuville í hörkuf
þessa dagana en hann er flj
ávallt erfiður viðureignar.
liðið er gott, lítið breytt frá
vann silfrið í heimsmeistar
inni í fyrra, og ef það nær u
liðsheild verður það gríðar
Eyjólfur Sverrisson
Pressan
SAMKOMULAG UM
SKÓLABYGGINGAR
Samkomulag ríkisvaldsins og Reykja-víkurborgar um skiptingu kostnað-
ar vegna nýbygginga við gömlu fram-
haldsskólana í borginni næstu fimm árin
er verulegt fagnaðarefni. Samkvæmt
samkomulaginu, sem Tómas Ingi Olrich
menntamálaráðherra og Þórólfur Árna-
son borgarstjóri kynntu í fyrradag, mun
ríkið veita 150 milljónir króna á ári til
stækkunar á framhaldsskólum næstu
fimm árin, en borgin 100 milljónir á ári.
Alltof lengi hafa ríki og borg deilt um
þessi efni, með þeim afleiðingum að
bráðnauðsynlegar framkvæmdir við
framhaldsskólana hafa setið á hakanum
og skólar í höfuðborginni hafa búið við
þröngan kost, á sama tíma og glæsilegar
byggingar hafa verið reistar yfir fram-
haldsskóla á landsbyggðinni.
Víðast hvar hafa sveitarfélög litið á
það sem brýnt hagsmunamál sitt að
standa myndarlega að uppbyggingu
framhaldsskóla og talið það mikilvægan
þátt í að skjóta stoðum undir lífvænlegt
samfélag. Reykjavíkurborg hefur hins
vegar, með vísan til lagaákvæða, viljað
koma sér undan kostnaðarþátttöku í
framkvæmdum við þá framhaldsskóla
sem fyrir voru í borginni, þótt hún hafi
talið sér skylt að taka þátt í uppbygg-
ingu nýrra skóla samkvæmt framhalds-
skólalögum.
Þetta hefur ríkisvaldið ekki viljað
sætta sig við og ekki lagt fé til fram-
kvæmda, sem það taldi að borgin ætti að
taka þátt í. Því var málið í einum hnút,
sem nú hefur verið leystur með því að
báðir hafa gefið nokkuð eftir. Borgin
greiðir 40% af kostnaðinum við nýbygg-
ingar gömlu framhaldsskólanna næstu
fimm árin. Ríki og borg ætla sér síðan
5–7 ár til að leysa endanlega deilu sína
um kostnaðarskiptingu og verður að
ætla að sá tími dugi til að komast að
niðurstöðu.
Því ber að fagna að sérstakt sam-
komulag náðist um húsnæðismál
Menntaskólans í Reykjavík. Eins og
Morgunblaðið hefur áður bent á, nýtur
hann nokkurrar sérstöðu í þessu tilliti
vegna þess að á Menntaskólareitnum
hafa sumar sögufrægustu og merkustu
byggingar landsins verið að grotna nið-
ur vegna fjárskorts, fyrir utan það að á
þessum stærsta vinnustað miðborgar-
innar hefur aðbúnaður nemenda og
kennara verið allsendis óviðunandi. Nú
liggur fyrir að ríkið mun eitt standa
straum af viðhaldi við gömlu skólahúsin
næstu fimm árin, en að þeim tíma lokn-
um mun borgin leggja 200 milljónir
króna til nýframkvæmda við skólann.
Samkomulag ríkis og borgar er
ánægjuefni fyrir alla, sem vilja veg höf-
uðborgarinnar sem mestan og stuðlar
að bættu starfsumhverfi fyrir bæði
starfsfólk og nemendur í gömlu fram-
haldsskólunum.
VÖLD OG VIÐSKIPTI
Björgólfur Guðmundsson, for-maður bankaráðs Landsbank-ans, sendi fjölmiðlum yfirlýs-
ingu í byrjun vikunnar þar sem hann
segir að stór hluti fjárfestinga á Ís-
landi þjóni þeim tilgangi að vernda
völd og áhrif á kostnað góðrar ávöxt-
unar og hagkvæmni í rekstri. „Það
sem fyrir okkur vakir með kaupum á
hlutabréfum í Straumi er að hleypa lífi
aftur í verðbréfamarkaðinn hér á
landi, rjúfa stöðnun sem verið hefur og
láta fjárfestingar á markaði ráðast af
von um hagkvæman rekstur og há-
marksávöxtun,“ segir Björgólfur í
yfirlýsingu sinni.
Eins og gefur að skilja hefur þessi
yfirlýsing Björgólfs vakið mikla at-
hygli.
Ólafur Ólafsson, stjórnarformaður
Samskipa og einn helsti leiðtogi hins
svokallaða S-hóps fjárfesta, sem flest-
ir tengjast með einum eða öðrum
hætti gamla Sambandsveldinu, segir í
samtali við Morgunblaðið í gær að lýs-
ing Björgólfs eigi vel við um ákveðinn
hluta íslensks atvinnulífs. „Það er
mikið þjóðþrifamál að þessi hugsun
verði aflögð og þessi fyrirtæki verði
rekin með arðsemi hluthafanna einna
að leiðarljósi en ekki fyrir einhverja
óskilgreinda hagsmuni,“ segir Ólafur.
Hann segir jafnframt að forvitnilegt
verði að sjá hvort Björgólfur Guð-
mundsson standist þá freistingu sjálf-
ur að fjárfesta vegna valdanna.
Ólafur B. Thors, formaður stjórnar
Fjárfestingarfélagsins Straums, seg-
ist telja að það heyri til undantekninga
að fjárfestingar í íslensku viðskiptalífi
þjóni þeim tilgangi að vernda völd.
„Það eru eflaust til dæmi um slíka
fjárfestingu en í vaxandi mæli held ég
að fjárfestingar miði að því að ná
ásættanlegri arðsemi,“ segir Ólafur.
Keppni eftir völdum og áhrifum hef-
ur verið ríkur þáttur í íslensku við-
skiptalífi og sviptingum þar á undan-
förnum áratugum. Blokkamyndun
hefur einkennt stóra hluta viðskipta-
lífsins. Að hluta til má eflaust skýra
þetta með smæð íslenska efnahags-
kerfisins. Sömuleiðis er ljóst að hafta-
kerfi það er einkenndi íslenskt við-
skiptalíf stóran hluta síðustu aldar
brenglaði þau viðmið er gilda í við-
skiptum. Skilin milli stjórnmála og
viðskipta voru oft óskýr. Þótt það hafi
breyst eimir enn eftir af hinum gamla
blokkahugsunarhætti.
Þetta er alvarleg hindrun í vegi þess
að hér byggist upp eðlilegur hluta-
bréfamarkaður. Morgunblaðið hefur
margoft bent á þá hættu, sem felst í
samþjöppun eignarhalds og flóknum
eigna-, stjórnunar- og hagsmuna-
tengslum fyrirtækja og stjórnenda
þeirra. Blaðið hefur m.a. bent á að ein
forsenda þess að öflugur og virkur
hlutafjármarkaður verði til hér á landi
sé að almenningur hafi traust á hon-
um. Slíkt gerist ekki, ef litlir hluthafar
í almenningshlutafélögum fá þá mynd
af fjárfestingum á markaðnum að þær
séu fyrst og fremst tæki í valdabar-
áttu, en síður til þess fallnar að
tryggja arðsemi hlutafjár þeirra. Þá
velur fólk frekar aðrar leiðir til að
ávaxta fé sitt.
Íslenski hlutabréfamarkaðurinn
hefur tekið stakkaskiptum á síðustu
árum og skiptir einkavæðing ríkis-
bankanna þar miklu máli. Nýir og fjár-
sterkir aðilar hafa komið inn á mark-
aðinn og breytt landslagi viðskipta-
lífsins. Hvort þeir muni jafnframt
breyta þeim lögmálum sem þar hafa
gilt, líkt og nú er boðað, eða hvort nýj-
ar viðskiptablokkir verða til, verður
tíminn að leiða í ljós.