Morgunblaðið - 09.09.2003, Blaðsíða 21

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. SEPTEMBER 2003 21
Skógarhlíð 18, sími 595 1000. www.heimsferdir.is
Október og nóvember
Fimmtudaga og mánudaga
3, 4 eða 7 nætur
Fegursta borg Evrópu og eftirlæti Íslendinga sem fara nú hingað í
þúsundatali á hverju ári með Heimsferðum. Fararstjórar Heimsferða
gjörþekkja borgina og kynna þér sögu hennar og heillandi menningu.
Góð hótel í hjarta Prag, frábærir veitinga- og
skemmtistaðir.
Munið Mastercard
ferðaávísunina
Prag
í haust
frá kr. 29.950
Verð kr. 29.950
Flug og hótel í 3 nætur.
M.v. 2 í herbergi á Quality Hotel, 3.
nóvember, með 8.000 kr. afslætti.
Skattar innifaldir. Gildir frá mánudegi til
fimmtudags.
Verð kr. 39.950
25. september - Helgarferð
Flug og hótel í 3 nætur, helgarferð 25.
sept. M.v. 2 í herbergi á Quality Hotel.
Skattar innifaldir.
Ferðir til og frá flugvelli kr. 1.800.
Október að seljast upp
Hvenær er laust
25. sept. – 17 sæti
28. sept. – laust
2. okt. – uppselt
6. okt. – laust
9. okt. – 7 sæti
13. okt. – laust
16. okt. – uppselt
20. okt. – 22 sæti
23. okt. – 32 sæti
27. okt. – laust
30. okt. – 25 sæti
3. nóv. – laust
6. nóv. – uppselt
Rithöfundurinn
Judith Her-
mann, ein af
kunnustu yngri
höfundum
Þýskalands,
heldur fyrirlest-
ur í Goethe-
Zentrum kl. 19 í
kvöld. Árið 1998
kom út hér á
landi bókin Sommerhaus, später,
Sumarhús seinna, í þýðingu Elísu
B. Þorsteinsdóttur. Í nýjustu bók
sinni, Nichts als Gespenster
(2003), tileinkar hún Íslandi eina
smásöguna.
Judith Hermann var hér sem
styrkþegi á vegum Rithöfunda-
sambandsins og Literarisches
Colloquium Berlin og dvaldi í
nokkurn tíma á Íslandi og kynntist
bæði landi og þjóð.
Judith Hermann verður einnig
með upplestur á bókmenntahátíð-
inni í Iðnó www.bokmennta-
hatid.is.
Bækur Judith verða til sölu að
loknum upplestri.
Judith Hermann
Judith Her-
mann í Goethe-
Zentrum
HINN svokallaði Sinfóníudagur
verður haldinn hátíðlegur í dag.
Gestir eru boðnir velkomnir í Há-
skólabíó til þess að kynnast starfi
Sinfóníuhljómsveitarinnar, hitta
hljóðfæraleikarana og fræðast
um starf þeirra. Dagskráin hefst
kl. 15 með því að Vinafélag SÍ
heldur málþing þar sem fund-
armenn leitast við að svara
spurningunni Hver á að reka Sin-
fóníuhljómsveit Íslands? Fulltrúar
rekstraraðila flytja framsögur
ásamt gestum. Umræður í
framhaldi. Kl. 16.30 verður
kynning á efnisskrá vetrarins. Að
því loknu verður
„hljómsveitarstjóraáskorun“. Þá
mun borgarstjórinn í Reykjavík,
Þórólfur Árnason, stjórna forleik
að brúðkaupi Fígarós. Kl. 17
bjóða hljóðfæraleikarar gesti á
sviðið til að sjá heiminn með
augum hljóðfæraleikarans og
fræðast um hvaðeina er varðar
starfið.
Borgar-
stjóri
stjórnar
Sinfóníunni
ORGANISTINN Marco Lo Muscio
frá Róm er næsti gestur September-
tónleika í Selfosskirkju. Leikur hans
hefst kl. 20.30 í kvöld.
Marcos leikur margar umritanir
tónverka sem samin eru og þekkt í
flutningi annarra hljóðfæra. M.a.
umritun hans sjálfs á „Söngvum
Selmu“ eftir Björk Guðmundsdótt-
ur.
Marco er 32 ára gamall. Hann hef-
ur haldið yfir fjögur hundruð tón-
leika víða um heim og gefið út fimm
geisladiska. Aðgangur að tónleikun-
um er ókeypis.
Leikur
Söngva Selmu
eftir Björk
Í UMFJÖLLUN Morgunblaðsins á
sunnudag um ný íslensk leikverk á
sviði Þjóðleikhússins í vetur, sagði
María Kristjánsdóttir leikhúsfræð-
ingur erfitt að skilja hvers vegna nán-
ast allt í einu svo stór og fríður hópur
skuli finna hvöt hjá sér til að skrifa
leikrit og segir verk um sjálfhverft
spaug og snyrtimennskuglæpi hafa
ráðið á kostnað verka íslenskra leik-
ritahöfunda, sem gjarnan hafi verið
litið á sem einnota vöru.
Stefán Baldursson Þjóðleik-
hússtjóri segist engan veginn líta svo
á að íslensk leikritun hafi verið van-
rækt af Þjóðleikhúsinu á síðustu ár-
um. Á þeim 13 árum sem hann hefur
verið leikhússtjóri, hefur leikhúsið
frumsýnt 39 leikrit.
„Á síðustu árum höfum við verið
með töluvert átak í því að auðvelda
höfundum aðgang að leikhúsinu og
gerum margt fyrir íslenska höfunda.
Við bjóðum fólki sem er með spenn-
andi handrit eða hugmyndir að kom-
ast tímabundið á starfslaun til að
vinna við verkin. Við bjóðum alltaf
ráðgjöf; leiklistarráðunautur okkar
og leikstjórar eru alltaf reiðubúin í
slíkt. Við bjóðum höfundum upp á
leiklestra á handritum þeirra, - gef-
um höfundum aðgang að leikstjóra og
leikurum í vikutíma eða svo, til að
þróa hugmyndina. Ef vel gengur, get-
ur þetta endurtekið sig í tveim, þrem
áföngum, þannig að þetta er vísir að
höfundasmiðju. Í fyrra byrjuðum við
á því að efna til vikulegra funda með
leikritahöfundum, þar sem við feng-
um til okkar bæði reynda og óreynda
höfunda, til þess að ræða um það
hvað leikhúsið getur gert fyrir höf-
unda til að auðvelda þeim að koma
verkum sínum á framfæri. Þetta voru
gríðarlega gefandi umræður. Við höf-
um einnig verið með mjög vel sótt
höfundanámskeið. Námskeiðin eru
nú orðin þrjú, á einu og hálfu ári, þar
sem fólk heldur áfram af byrjend-
anámskeiði á framhaldsnámskeið og
svo áfram. Þetta hefur mælst gríð-
arlega vel fyrir af þeim sem hafa sótt
námskeiðin og í vor héldum við
uppskeruhátíð, þar sem við kynntum
ein tólf leikrit eft-
ir fólk sem verið
hafði á námskeið-
unum. Þannig er-
um við að gera
mjög mikið í sam-
vinnu við íslenska
höfunda. Svo er
það auðvitað mis-
munandi frá ári til
árs hve uppskeran skilar sér. Hún
skilar sér gríðarlega vel í ár.“
Fjögur verk keypt
Stefán segir að í kjölfar höfunda-
viðræðnanna í fyrra hafi verið ákveð-
ið að ráða fjóra höfunda til þess að
skrifa leikrit fyrir Þjóðleikhúsið, þau
Bjarna Jónsson, Hávar Sigurjónsson,
Kristján Þórð Hrafnsson og Hrafn-
hildi Hagalín.
„Við vorum að kaupa þessi leikrit
fyrirfram, en völdum fjóra höfunda
sem áður höfðu vakið athygli fyrir
góð verk. Þrír þessara höfunda eru á
fjölunum í vetur, en verk Hrafnhildar
bíður næsta vetrar. Því er engan veg-
inn hægt að segja að við vanrækjum
höfundavinnuna.“
Af átta nýjum verkum sem sýnd
verða í vetur hefur það vakið athygli
að aðeins eitt þeirra er eftir konu.
María Kristjánsdóttir spyr í um-
ræddri grein hvar þær séu.
„Við vildum mjög gjarnan að fleiri
konur skrifuðu leikrit. Ég nefndi
Hrafnhildi Hagalín, sem er gott
dæmi um frábæran ungan höfund. Í
vor sýndum við verk eftir Kjartan
Ragnarsson og Sigríði Margréti Guð-
mundsdóttur. Í vetur verðum við með
verk eftir Völu Þórsdóttur, en hún
hefur ekki skrifað verk fyrir okkur
áður. Ein og ein kona er því að skjóta
upp kollinum. Í höfundasmiðjunni og
í leiklestrum höfum við verið með
fleiri verk eftir konur, en þau eru ekki
alveg komin á það stig að við höfum
talið þau orðin sýningarhæf. Á leikrit-
unarnámskeiðunum voru líka margar
konur. Við höfum ekkert síður örvað
konur en karla, en það er nú oft þann-
ig í listunum, að það er ekki beinlínis
hægt að fara eftir kynjakvóta.“
Vanrækjum ekki
íslensk leikskáld
Stefán Baldursson
Þjóðleikhússtjóri.
VARLA var hægt að hefja nýja
vetrarvertíð með glæsilegri hætti en
gerðist á tónleikum Kristins Sig-
mundssonar og Jónasar Ingimundar-
sonar í Salnum á sunnudag. Aðeins
tvö sæti voru óskipuð (fækkaði í eitt
eftir hlé), og hefði gífurlegur söng-
áhuginn án efa glatt Halldór Hansen
barnalækni, í minningu hvers tónleik-
arnir voru haldnir. Forstöðumaður
tónlistarhússins notaði í stuttu inn-
gangsávarpi tækifærið til að vekja at-
hygli áheyrenda á að á komandi vetr-
arskrá væri margt annað girnilegt í
boði, og þóttist undirritaður geta lesið
milli lína að fleira en söngur og kveð-
skapur ætti stundum skilda álíka
myndarlega mætingu á hlustenda-
pöllum þessa söng- og bókhneigða
lands og hér mátti sjá. Annars benti
ekki aðeins húsfyllirinn til hvað við-
burðurinn þótti markverður, heldur
einnig nærstatt upptökulið RÚV, og
vekur slíkt óneitanlega meiri athygli
eftir því sem hljóðritunum Ríkisút-
varpsins hefur fækkað á seinni árum
aðhalds og niðurskurðar.
Tónleikarnir voru alfarið helgaðir
Robert Schumann (1810–56), einum
mesta meistara hins rómantíska
þýzka ljóðasöngs, ekki sízt fyrir ein-
stakt lýrískt textanæmi hans og óvið-
jafnanlegan hæfileika til að tjá and-
rúm, skapbrigði og persónuleika á
meitluðu máli tóna, hvort heldur í
söngrödd eða slaghörpu. Um var að
ræða tvo tólf ljóða flokka; fyrst hinn
alþekkta við kvæði eftir Joseph von
Eichendorff Op. 39 frá „ljóðaári“
Schumanns, 1840. Eftir hlé kom hinn
nokkru eldri söngvasveigur hans við
ljóð Justinusar Kerners Op. 35, er
heyrist mun sjaldnar, hvað sem veld-
ur, því hann er varla síðri að gæðum.
Það er eiginlega sama hvar niður er
borið í þessum yfirleitt stuttu en oft-
ast gegnsömdu perlum. Hver átti sér
til ágætis sín persónulegu einkenni,
er þeir félagar drógu fram af hreint út
sagt kynngimagnaðri innlifun. Hætt
er því við að verja þyrfti heilli opnu til
að nálgast jafnfjölbreytt efni og túlk-
un af einhverri sanngirni. Að sama
skapi hlýtur óhjákvæmilega að fara
slembikeimur af eftirfarandi stikli
þótt af biturri nauðsyn sé.
Að frekari afsökun slepptri vakti
fyrst, en ekki síðast, athygli manns
lífleg persónusköpun flytjenda í Wal-
desgespäch, enda meðal, liggur við að
segja, sérhæfileika Kristins í íslenzkri
söngvarastétt að geta brugðið sér
kameljónsnöggt á milli ólíkra karakt-
era eins og í þessu lagi, er gat að því
leyti minnt á örstytta útgáfu af Álfa-
kóngi Schuberts. Hinn makalaust
óþvingaða loftkennda legato tenutis-
simo brjósttónanotkun í líklega fræg-
asta laginu, Mondnacht, var og eig-
inleiki er mætti heyrast miklu oftar
hjá íslenzkum ljóðasöngvurum, og
myndaði hrífandi stórandstæðu við
hljómmikinn fítonskraftinn í Schöne
Fremde næst á eftir.
Epísk riddararómantík var yfir
Holgeir danska-kenndri persónu Auf
einer Burg, og iðandi vökurð yfir In
der Fremde. Hið hæga en geysivel
mótaða Zwielicht bar keim af patet-
ískri angurværð, en endaði á óvæntu
háðslegu kveðjuskoti. Ákefð dýra-
veiðimanna í 6/8 „caccia“-takti Im
Walde umbreyttist í lokin í uggvænan
feigðargrun, enda jagarar forn tákn-
mynd dauðans. Á móti slepptu ljóð-
og tónskáld fram af sér beizlinu í loka-
ljóðinu, Frühlingsnacht, er geislaði af
bronsbjallandi hljómdýrð bassa-
söngvarans á fortissimói.
Geðsveiflur Kernerljóðanna eftir
hlé voru enn meiri en Eichendorff-
flokksins ef nokkuð er, og hafa e.t.v.
þótt mörgum söngvaranum óárenni-
legri fyrir vikið. En þær virtust
minnsta mál fyrir þá Kristin, er eftir
trylltan berserkjafögnuð í Lust der
Sturmnacht véku sér fyrirhafnarlaust
yfir í þjóðlagslitaða andakt Stirb,
Lieb und Freud. Í þessu frábærlega
vel túlkaða lagi gat m.a. að heyra eitt
af „einkaleyfum“ Kristins, marsléttan
en vel brúaðan gregorstón á viðeig-
andi textastað („O Jungfrau rein!“)
þótt vitanlega kæmi slíkt víðar fyrir,
ásamt pianissimo falsettusöng af öðru
jafnhæfu tilefni – hvort tveggja lítil
dæmi um afar vandmeðfarin raddk-
rydd langt handan vopnabúrs flestra
hérlendra söngvara, framreidd af
áreynslulausri snilld hins þraut-
reynda fagmanns.
Eftir glæst og garpslegt Wander-
lied með íhugulli millikafla tók við fín-
leg en hlý túlkun á Erstes Grün og öf-
undarvert tenútó-úthald í Sehnsucht
der Waldgegend. „Til drykkjustaups
látins vinar“ þar á eftir nálgaðist
andblæ helgistundar inn á milli „dekla-
merandi“ kontrasta. Farið var með
topphæð og óþjál tónbil af liprum
þokka í Wanderung og Stille Liebe –
síðarnefnt kjörið dæmi um eftirminni-
lega tjáningu ástarkvalar – og í hinu
innilega Stille Tränen, á rúllandi hæg-
skreiðri undiröldu flygilsins, var gælt
og nostrað við tón og mótun svo unun
var að, jafnvel þótt raddstyrkur nálg-
aðist stundum efri enda dýnamíska
sviðsins, er birtist hér sem víðar jafn-
risavaxið og söngvarinn er sjálfur á
velli. Neðri hluti þess, er heita má
sorglega vannýttur hjá ýmsum
fremstu málsvörum ljóðasöngs hér á
landi, skartaði aftur á móti sérlega
áhrifamikilli tjáningardýpt í síðustu
tveim lögunum, Wer machte dich so
krank? og Alte Laute, er sungin voru
af fiðrildisfágaðri mýkt við daggtæran
meðsöng slaghörpunnar.
Eftir slíka stjörnuframmistöðu
hefði mátt vænta „klapps á fæti“, líkt
og oft hefur orðið af minna tilefni. Í
staðinn kvað við nokkurra sekúndna
dauðaþögn – áður en brast á holskefla
lófataks og bravóhrópa – og var það
sízt áhrifaminna. Hvað þá óverð-
skuldaðra.
Tónleikarnir verða endurteknir
miðvikudaginn 17. september kl. 20.
TÓNLIST
Salurinn
Schumann: Söngvasveigarnir Liederkreis
(Eichendorff) Op. 39 og Zwölf Lieder
(Kerner) Op. 35. Kristinn Sigmundsson
bassi, Jónas Ingimundarson píanó.
Sunnudaginn 7. september kl. 20.
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Kynngimagnaður Schumann
Jónas
Ingimundarson
Kristinn
Sigmundsson
Ríkarður Ö. Pálsson
♦ ♦ ♦