Morgunblaðið - 27.09.2003, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 27. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Y
S, þys og læti. Öryggisgæsla á hæsta
stigi og lögreglumenn og öryggisverðir
með tól í eyrum og vopn innan klæða á
hverju strái. Tugir ólíkra tungumála
blandast saman í nið sem venst smám
saman og verður fljótlega eðlilegur hluti af um-
hverfinu. Hér eru fulltrúar allra heimshorna komn-
ir saman og úr verður einn allsherjar kraumandi
pottur. Það eru annir á allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna í New York.
Almenn umræða í upphafi 58. allsherjarþings
hófst í vikunni með ávarpi Kofi Annan fram-
kvæmdastjóra þar sem hann sagði m.a. að sam-
tökin stæðu á vegamótum og að aðildarríkin þyrftu
að styrkja innviðina ef tryggja ætti skilvirkni til að
takast á við brýnustu viðfangsefni samfélags þjóð-
anna um þessar mundir. Af þessu tilefni boðaði
hann skipun ráðgjafarhóps virtra einstaklinga sem
ætlað yrði að gera hnattrænt ógnarmat og tillögur
um sameiginleg viðbrögð. Slíkar tillögur myndu ná
til hugsanlegra breytinga á stofnanakerfi og starfs-
aðferðum SÞ. Hópnum yrði gert að skila áliti fyrir
setningu næsta allsherjarþings.
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra flutti
ávarp á allsherjarþinginu í gær og lýsti stuðningi
við áherslur Kofi Annan á umbætur sem birtust
hvort tveggja í nýlegri skýrslu framkvæmdastjór-
ans og ávarpi hans. Utanríkisráðherra sagði að það
væri áhyggjuefni að sérstakur starfshópur sem
hefði um árabil fjallað um hugsanlegar breytingar
á skipan öryggisráðsins hefði ekki enn komist að
niðurstöðu en íslensk stjórnvöld hafa allt frá
un starfshópsins talað fyrir því að ráðið þyrf
ur að endurspegla núverandi fjölda aðildarrí
þess að draga úr skilvirkni. Utanríkisráðher
sagði að íslensk stjórnvöld teldu nauðsynleg
fjölga bæði fastasætum og kjörnum sætum í
isráðinu og að enginn greinarmunur yrði ger
aðildarríkjum sem þegar sitja í ráðinu og þe
kynnu að bætast í hópinn. Þá sagði hann að
stjórnvöld vildu draga úr möguleikum á beit
neitunarvalds.
Framsækin afstaða íslenskra stjórnvalda t
bóta innan SÞ endurspeglar almennt vaxand
virkni á þessum mikilvæga vettvangi. Þannig
utanríkisráðherra eftir formlegri orðsending
send var öllum aðildarríkjum SÞ í vikunni og
kynnti formlega í ávarpinu um framboð Ísla
öryggisráðsins fyrir tímabilið 2009–2010. Þa
hann þannig til orða að framboðið væri rökr
tjáning á eindregnum vilja til að axla ábyrgð
SÞ og til að leggja sitt af mörkum sem virku
limur í samfélagi þjóðanna. Skilja má orð ut
isráðherra þannig að Íslendingar hafi náð þe
anríkispólitísku reynslu og því efnahagslega
bolmagni að geta nú náð meiri jöfnuði í rétti
og skyldum aðildarrríkis.
Af samtölum við fulltrúa hinna ýmsu þjóð
ljóst að Ísland á sér margar vinaþjóðir í sam
þjóðanna, enda þótt margar þeirra séu órafj
samgangur ekki mikill. Framboðið til öryggi
ins verður stærsta einstaka verkefni utanrík
Annir á allsherj
Eftir Björn Inga Hrafnsson
New York.
M
ARGT er nú skrif-
að og skrafað um
sviptingarnar í ís-
lensku viðskipta-
lífi. Gamlar klisjur
eru rifjaðar upp og spurt hvort
kolkrabbinn sé að líða undir lok.
Er Björgólfur að ná fram hefnd-
um fyrir Hafskip? Minna er um
að rætt sé af alvöru um efnisleg
og huglæg áhrif yfirstandandi at-
burða og það sett í samhengi við
þróun í íslensku viðskiptalífi til
lengri tíma litið.
Undirritaður telur að þátttaka
almennings í innlendum hluta-
bréfamarkaði sé nánast búin að
vera með „stórfiskaleik“ und-
anfarinna daga í íslensku við-
skiptalífi. Hætt er við að Kauphöll
Íslands verði verkefnalítil á næst-
unni og er hún þó vart af barns-
aldri. Og hverju sætir undarleg
þögn sem að mestu ríkir um þann
þátt málsins? Stendur ekki upp á
þá sem töluðu sig hása fyrir fáein-
um árum um mikilvægi þess að
almenningur fjárfesti í hlutabréf-
um að útskýra sinnaskiptin? Hví
skyldi venjulegt fólk setja peninga
í hlutabréf, þ.e.a.s. þeir fáu sem
eitthvað eiga afgangs þegar dag-
legum nauðþurftum hefur verið
sinnt? Svo hákarlarnir hafi meira
handa á milli þegar þeir braska
með fyrirtækin? Tæplega. Og eru
menn búnir að gleyma því að
þátttaka almennra skattgreiðenda
í hlutabréfakaupum hefur verið
niðurgreidd af ríkinu með sér-
stökum skattaafslætti undanfarin
ár?
Nýskráningar nær liðin tíð
Ein augljós afleiðing þess
hvernig mál hafa þróast í íslensku
viðskiptalífi að undanförnu er að
nær alveg hefur tekið fyrir ný-
skráningar fyrirtækja á hluta-
bréfamarkaði.
Á árunum 1992–1996 voru á
bilinu 5–10 ný fyrirtæki skráð ár-
lega. Árið 1997 varð mikið stökk
en þá urðu nýskráningar 19. Árið
1998 urðu þær 17, 8 árið 1999 og
10 árið 2000. Þá verða aftur
straumhvörf því nýskráningar ár-
ið 2001 urðu aðeins 4, 3 árið 2002
og það sem af er þessu ári hefur
aðeins eitt fyrirtæki verið skráð í
Kauphöll Íslands. Af 97 fyr-
irtækjum sem skráð hafa verið frá
1990 til dagsins í dag hafa 45 ver-
ið afskráð, þar af 13 á yfirstand-
andi ári. Sem sagt ein nýskráning
og 13 afskráningar á árinu; ekki
sérlega blómlegur búskapur það.
Auðvitað liggja margar ástæður
að baki þessari þróun. T.d. að
flestir áhugasamir aðilar séu þeg-
ar skráðir, millibilsástand af efna-
hagslegum ástæðum og sameining
fyrirtækja. Án efa veldur atgang-
urinn á þessum vígvelli einnig tor-
tryggni.
Hlutur bankanna!
Sérstaka athygli vekur hlutur
bankanna. Þeir láta sér ekki að-
eins nægja að vera þátttakendur
og jafnvel fjármagna sundrungu
eða sameiningu fyrirtækja og yf-
irtöku með góðu eða illu he
eru þeir nú einnig frumkvæ
ilar og gerendur. Þeir kaup
selja fyrir eigin reikning h
fyrirtækjum þ.á m. sinna e
viðskiptavina án þess að bl
fínu máli heitir það að vera
breytingafjárfestir.“
Er ekki ástæða til að sta
hér við? Er eðlilegt að við-
skiptabanki með trúnaðaru
ingar úr rekstri fyrirtækis
samhliða að braska með ei
arhluti í sama fyrirtæki í á
skyni fyrir eigin reikning?
irritaður segir nei, og hefu
lýst þeirri skoðun að óhjá-
kvæmilegt sé að skoða lag
Hákarlar í sm
Eftir Steingrím J. Sigfússon
UMGENGNI TIL FJALLA
Tvenn helztu samtök útivistar-fólks, Ferðafélag Íslands ogÚtivist, hafa ákveðið að loka
skálum sínum á hálendinu yfir vetr-
artímann, á meðan þar er ekki
gæzla. Ástæðan er í báðum tilvikum
sú sama; afar slæm umgengni
ferðafólks um skálana. Jafnframt er
mikið um að fólk gisti í skálunum án
þess að tilkynna komu sína fyrir-
fram og án þess að greiða fyrir gist-
inguna.
Í frétt í Morgunblaðinu í gær
kemur fram að Ferðafélagið hygg-
ist áfram hafa opið neyðarathvarf
við hvern skála. Bæði samtökin
munu hafa þann háttinn á að þeir,
sem vilja nota skálana, borga fyrir
það og bera ábyrgð á góðri um-
gengni, geta fengið lykla að þeim á
skrifstofum samtakanna.
Skálar ferðafélaganna á hálendi
Íslands hafa verið reistir af félags-
mönnum með ærnum tilkostnaði og
fyrirhöfn, en hafa þó í raun verið
nýttir sem eins konar almennings-
eign, í anda þess viðhorfs að hálend-
ið sé sameign þjóðarinnar og eigi að
nýtast öllum til hollrar útivistar,
hreyfingar og samveru við náttúr-
una. Aukinheldur hefur verið litið
svo á að það væri öryggisatriði að
fólk gæti komizt í húsaskjól í vond-
um veðrum. Á móti hefur verið gert
ráð fyrir að ferðamenn sæju sóma
sinn í því að greiða fyrir gistinguna,
jafnvel þótt þeir tilkynntu ekki
komu sína fyrirfram, og að þeir
gengju þannig um skálana að aðrir
gætu komið að þeim eins og þeir
vildu sjálfir koma að næturstað.
Nú virðist hins vegar svo komið
að skálarnir fái sömu meðferð og
ýmsar almenningseignir; að fólk
telji sæmandi að ganga illa um þá,
skilja þar eftir rusl, stela hlutum og
skemma. Þetta á ekki aðeins við um
fjallaskálana heldur líka neyðar-
skýli Slysavarnafélagsins Lands-
bjargar, þar sem oft hafa verið unn-
ar miklar skemmdir á búnaði og
vistum stolið, þannig að þau hafa
ekki veitt það öryggi í neyðartilfell-
um sem þeim er ætlað.
Þetta ástand mála er sorglegt og
þeim einstaklingum til háborinnar
skammar, sem ábyrgðina bera. Úti-
vist í faðmi náttúru Íslands á að
styrkja bæði líkama og sál. Þeim,
sem misvirða rétt náungans með
jafngrófum hætti og spilla í raun
fyrir möguleikum alls almennings
til heilbrigðrar útivistar, getur hins
vegar ekki liðið vel á sálinni. Þeir
ættu að líta í eigin barm og spyrja
til hvers þeir fari til fjalla.
ÞINGIÐ HEFUR SÍÐASTA ORÐIÐ
Vaxandi eignaraðild banka að at-vinnufyrirtækjum hefur vakið
nokkra athygli og umræður í fram-
haldi af sviptingum í viðskiptalíf-
inu að undanförnu. Í Morgun-
blaðinu í gær lýstu forystumenn
þingflokka afstöðu sinni til þessara
mála og er athyglisvert hvað sjón-
armið þeirra eru áþekk. Þeir hafa
fyrirvara á þeirri þróun, sem við
blasir, þótt með mismunandi hætti
sé.
Einar K. Guðfinnsson, formaður
þingflokks Sjálfstæðismanna seg-
ir: „Það getur verið réttlætanlegt á
einhverju tímaskeiði af ýmsum
ástæðum bæði til þess að stuðla að
einhverri umbreytingu og til að
verja hagsmuni bankans en það er
alveg útilokað að það geti gengið til
lengri tíma.“
Guðjón A. Kristjánsson, formað-
ur Frjálslynda flokksins segir:
„Við hljótum að þurfa að skoða
hvaða lagarammi er utan um venju-
legar bankastofnanir og hversu
langt bankarnir megi ganga í því að
hafa hin og þessi áhrif til að breyta
eignastöðu í íslenzkum fyrirtækj-
um. Það getur haft mikil áhrif út
um allt land og jafnvel á atvinnulíf
fólks á einstökum stöðum.“
Hjálmar Árnason, formaður
þingflokks Framsóknarflokks, tek-
ur jafnvel sterkar til orða og segir:
„Ég hlýt líka að setja spurninga-
merki við hlutverk bankanna. Eru
þeir að missa sinn trúverðugleika
sem viðskiptabankar? Mér finnst
það vera ein meginskylda þingsins
núna að fara einmitt í gegnum
eignarhald bankanna og áhrif
bankakerfisins á atvinnulífið með
eignarhaldi, fara í greiningu á því
og velta upp þeirri spurningu,
hvort við þurfum að grípa til ein-
hverra aðgerða.“
Bryndís Hlöðversdóttir, formað-
ur þingflokks Samfylkingarinnar
segir: „...ég held að það sé mikil-
vægt að stjórnmálamenn skoði,
hvort það sé eðlilegt að bankar geti
með þessum hætti hlutast til um
áhrif í viðskiptalífinu. Ég leyfi mér
að efast um, að það sé hægt t.d. á
öðrum Norðurlöndum, ef maður
skoðar þátt bankanna í viðskipta-
lífinu þar.“
Og Ögmundur Jónasson, formað-
ur þingflokks Vinstri grænna, seg-
ir: „Þetta er mjög vafasamt svo
vægt sé til orða tekið. Það er óeðli-
legt að almennir viðskiptabankar
gerist jafnframt fyrirferðarmiklir
fjárfestingar- og rekstraraðilar í
atvinnulífinu.“
Ekki fer á milli mála, að sjón-
armið allra flokka, hvort sem um er
að ræða stjórnarflokka eða þá, sem
eru í stjórnarandstöðu eru mjög
svipuð. Allir þingflokksformenn-
irnir hafa mikla fyrirvara á þróun
mála að því er varðar hlut bank-
anna í viðskiptalífinu.
Það er nauðsynlegt fyrir þá, sem
mest umsvif hafa í viðskipta- og at-
vinnulífi landsmanna að minnast
þess, að Alþingi Íslendinga hefur
síðasta orðið um það viðskiptaum-
hverfi, sem þeir búa við.