Morgunblaðið - 02.11.2003, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 2. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
LOÐMUNDARFJÖRÐUR liggurmilli Borgarfjarðar eystri ogSeyðisfjarðar. Þaðan er örstuttupp í Hérað yfir Hraundal ogNorðdal. Fjörðurinn er kominn í
eyði, en sumarlangt dvelja þar menn og dýr
og una sér vel.
Göngur í Loðmundarfirði fara fram eftir
sérstökum lögum um smalanir í eyðibyggð-
um. Ekki er lagt í göngur, eins og víðast
tíðkast, enda engir ábúendur til að leggja í
göngurnar. Þess í stað eru ráðnir gangna-
menn sem greitt er fyrir smalamennskuna.
Borgarfjarðarhreppur greiðir helminginn,
en Loðmundarfjörður var sameinaður hon-
um þegar búseta lagðist af í firðinum, og
landeigendur og ríkið sinn fjórða partinn
hvort. Alls munu göngur og fjallskil í Loð-
mundarfirði kosta um hálfa milljón króna á
ári.
Í Loðmundarfirði gengur aðallega fé úr
þremur sveitarfélögum, Borgarfirði, Seyð-
isfirði og ofan af Héraði – úr Eiðaþinghá og
Hjaltastaðaþinghá. Fjörðurinn er smalaður í
þremur hlutum, borgfirsku fé, sem gengur
utan Norðdalsár sem er við kirkjustaðinn
Klyppsstað norðan til í firðinum, er smalað
til Borgarfjarðar um Húsavík. Fé sem held-
ur sig sunnan til í firðinum kringum Sæv-
arenda utan við Hofsá sem er á móti
Klyppsstað er flest frá Seyðisfirði og er
smalað þangað. Fé sem heldur sig innar í
firðinum beggja vegna Fjarðarár sem renn-
ur eftir endilöngum Bárðarstaðadalnum inn
af firðinum er flest ofan úr Héraði.
Safnað liði
Á dögunum var smalaður innsti hluti
fjarðarins og Bárðarstaðadalurinn. Farið
var af stað fyrir dagrenningu ofan úr Hér-
aði klukkan fimm um morguninn. Þaðan
komu Magni Þórarinn Ragnarsson á
Brennistöðum sem er fjallkóngur á þessu
svæði, ásamt Þórarni Páli Andréssyni frá
Gilsárvelli í Borgarfirði. Á Borgarfirði bætt-
ust við Andrés Hjaltason í Njarðvík, Þor-
steinn Kristjánsson á Jökulsá, Matthildur
Þórðardóttir í Geitavík, Jón Sveinsson
ásamt Ingu Moritz og Úrsúlu Hala á Grund.
Farið var frá Borgarfirði um klukkan sex
á tveimur jeppum og pallbíl í brúnamyrkri,
fyrst yfir Húsavíkurheiði til Húsavíkur, það-
an yfir Nesháls í Loðmundarfjörð niður að
fyrsta bænum, Nesi, sem stendur langt út
með firðinum. Það hafði aðeins snjóað á há-
heiðinni og hálsinum, þar voru skaflar á
veginum sem jepparnir komust þó auðveld-
lega yfir enda var hláka dagana á undan og
snjóinn því tekið mikið upp.
Farið var að skíma af degi þegar kom
niður í Húsavíkina og orðið þokkalega bjart
þegar til Loðmundarfjarðar kom, sólin að
koma upp og litadýrðin í utanverðum firð-
inum við Nes margslungin.
Ekið var sem leið lá inn að kirkjustaðnum
Klyppsstað, en svæðið utan frá Nesi og inn
að Klyppsstað, ásamt Húsavík, hafði verið
smalað áður svo þar var ekki kind að sjá.
Þegar inn að Klyppsstað kom var farið að
draga upp sjónauka og horfa eftir fé. Kind-
ur voru á víð og dreif um fjörðinn innan við
Norðdalsá og Hofsá, báðum megin Fjarð-
arár inn í Bárðarstaðadalsbotn, allt til efstu
hjalla.
Þegar inn að Úlfsstöðum kom var liði
skipt, Þorsteinn og Úrsúla fóru upp á Norð-
dal til að smala niður hann í veg fyrir
smalamenn sem kæmu að innan úr Bárð-
arstaðadalnum norðan við ána. Hinir smala-
mennirnir fóru síðan á tveimur jeppum inn
að Árnastöðum sem er eyðibýli sunnan
megin í Bárðarstaðadalnum sem liggur inn
af Loðmundarfirði. Þaðan var gengið inn í
dalbotn að Klifi þar sem Fjarðaráin fellur
fram af í fallegri fossaröð. Fara þurfti yfir
margar þverár á leiðinni, mis vatnsmiklar,
þeirra stærst var Hrævardalsáin en þar
vöknuðu dömurnar í ferðinni nokkuð undan
fossúða sem lagðist yfir þær þegar þær
voru að stikla yfir ána á steinum nærri fossi
sem þar er í fjallshlíðinni.
Inni í dalbotninum var liðinu skipt, Jón,
Þórarinn og Inga fóru út norðan ár og
Andrés efstur, í harða brúnum, Magni Þór-
arinn á Mýrarhjallann og Matthildur með
ánni að sunnanverðu. Jón fór efstur sín
megin í dalnum en þeir Andrés voru með
bestu smalahundana, Þórarinn fór um miðj-
ar hlíðar og Inga með ánni að norðanverðu.
Útsmognar rollur
Smalamenn voru allir í talstöðvarsam-
bandi og höfðu samband sín á milli til að
leiðbeina hver öðrum þvert yfir dalinn sem
flýtir mjög fyrir þar sem leitótt er og hjalla-
brúnir margar í hlíðunum. Ekki dugði það
nú samt alltaf til, svörtu rollurnar hans
Magna Þórarins, þrjár, allar tvílembdar,
sluppu „eins og venjulega“. Þær voru á
Hrævardalnum og sneru á smalana sem
ekki uggðu að sér þrátt fyrir allar tal-
stöðvar og njósn úr hlíðinni hinum megin.
Þær brugðu sér eldsnöggt á milli hjalla-
brúnanna og forðuðu sér inn í dal á ný. Síð-
an var smalað út dalinn og skammt utan við
Árnastaði var féð tekið niður og sameinað.
Þá var komið fram undir kaffi. Þar kom
Eyjólfur Kristjánsson bóndi á Selstöðum í
Seyðisfirði á móti þeim er smöluðu út dalinn
að sunnanverðu.
Þorsteinn og Úrsúla sem komu ofan af
Norðdalnum, höfðu þá sameinast þeim sem
smöluðu út dalinn að norðanverðu. Féð sem
kom sunnan megin úr dalnum, sem var um
helmingur fjárins sem smalað var þennan
daginn, var nú rekið yfir Fjarðarána sem
var nokkuð vatnsmikil eftir haustrigningar
og hláku undanfarinna daga. Síðan var safn-
ið allt rekið þaðan út að Klyppsstað þangað
sem Kjartan Ólason, starfsmaður Borg-
arfjarðarhrepps, hafði komið um hádeg-
isbilið á traktor með vagn og sett upp fær-
anlega rétt sem féð var rekið í. Hann hafði
einnig mokað snjóinn af veginum þegar
hann kom ofan yfir.
Smalamenn tóku nú til við að skynja féð
til að athuga hvaðan það væri, alls voru
þetta 120 kindur að miklum meirihluta ofan
af Héraði og átti Magni Þórarinn þær lang-
flestar. Um helmingur fjárins var nú settur
á kerrur, pallbíl og vagninn aftan í traktorn-
um. Það sem ekki komst með í þessari ferð
var sótt daginn eftir.
Um það bil sem lagt var í hann frá Loð-
mundarfirði var aftur að skella á myrkur og
komið var til Borgarfjarðar undir klukkan
níu um kvöldið og í Brennistaði í Eiða-
þinghá um tíuleytið um kvöldið eftir sautján
stunda ferð.
Fjárleitir í Loðmundarfirði
Andrés Hjaltason, bóndi í Njarðvík, „gengur fram á gnípu og geigvæna brún“ með smalahunda sína
og horfir yfir fjárhópana áður en þeir eru reknir niður í dalbotn og sameinaðir í einu safni.
Morgunblaðið/Sigurður Aðalsteinsson
Fjárhópur á brúninni ofan við Mýrarhjallann út og upp af Árnastöðum rétt áður en féð var rekið niður
í dalbotn og sameinað. Sólin baðaði fjörðinn þar sem sér yfir að Norðdalsá og Klyppsstað.
Í Loðmundarfirði má sjá marga fallega fossa. Matthildur og Inga við einn fossa Hrævardalsár en
fossúðinn bleytti í þeim þegar þær voru að stikla yfir ána á steinum rétt við fossinn.
Féð var rekið á vagn og kerrur við Klyppsstað. Í forgrunni eru Kjartan Ólason sem snýr baki í
myndavélina, Þorsteinn Kristjánsson og Jón Sveinsson, fjær eru aðrir smalamenn að skynja féð.
Þegar farfuglarnir tygja sig til brottfarar og sumar-
gestir kveðja eyðibyggðir er orðið tímabært að sækja
sauðfé sem á sumarhaga í Loðmundarfirði. Sigurður
Aðalsteinsson fór í göngur í eyðifirðinum eystra.
Höfundur er fréttaritari Morgunblaðsins
á Norður-Héraði.