Morgunblaðið - 02.11.2003, Blaðsíða 28

LISTIR
28 SUNNUDAGUR 2. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
N
ÝLEGA skrifaði
Carolyne Lavr-
ington um bókina
Bard of Iceland eftir
Dick Ringler (TLS
5. september 2003). Hún kemst að
þeirri niðurstöðu að Jónas Hall-
grímsson sem bókin fjallar um hafi
verið eitt af forvitnilegustu skáld-
um nítjándu aldar í Evrópu og bók-
in sé góður inngangur að honum.
Þeir sem gerst vita telja að þýð-
ingar Ringlers á ljóðum Jónasar
séu mjög vandaðar. Það ætti enn á
ný að minna okkur á gildi þýðinga,
mikilvægi þess að ekki sé kastað
höndum til þeirra.
Maður hefur á tilfinningunni að
ljóð Jónasar höfði fyrst og fremst
til Íslendinga
séu undan skil-
in síðustu ljóð
hans þar sem
hann er mjög
tilvistarlegur
og myndmálið
með þeim hætti
að minnt getur á samtímaljóðlist.
En vissulega er samhengi í ljóða-
gerð Jónasar frá upphafi og rétt að
skoða hana í því ljósi.
Í málfarinu liggja töfrar Jónasar.
Það eru stór tíðindi hafi það tekist
að koma þeim til skila í þýðingu.
Fréttir af íslenskum bók-
menntum erlendis eru nær daglegt
brauð og er af sem áður var.
Bókastefnan í Gautaborg kynnir
ávallt íslenska höfunda en einkum
eða nær eingöngu eru þetta höf-
undar sem eiga nýútkomnar bækur
í sænskum þýðingum. Á síðustu
stefnu voru þetta þau Ólafur Jó-
hann Ólafsson, Steinunn Sigurð-
ardóttir, Kristín Ómarsdóttir og
Arnaldur Indriðason.
Á umræðufundi um raunsæi í
bókmenntum var meðal þátttak-
enda Jón Yngvi Jóhannsson, einn
af ritstjórum Nordisk Litteratur.
Engin hætta mun því hafa verið á
að íslensk skáldsagnagerð gleymd-
ist.
Arnaldur Indriðason vekur alltaf
mikla athygli enda er hann höf-
undur glæpasagna sem nú er sóst
eftir. Á Bókastefnunni í Frankfurt
hitti hann einnig í mark.
Það eru vissulega tíðindi að ís-
lenskur höfundur skuli láta að sér
kveða í heimi glæpasagnanna og
hljóta viðurkenningar fyrir verk
sín í harðri samkeppni við aðra nor-
ræna höfunda sem sumir hverjir
hafa náð miklum árangri í gerð
slíkra sagna.
Bókastefnan í Gautaborghefur verið gagnrýndfyrir ofuráherslu á met-söluhöfunda og fjöl-
miðlavæna höfunda yfirleitt. En
það er ljóst að þessi áhrifaríka sam-
koma er ekki metnaðarlaus. Þar er
boðið upp á ótrúlega fjölbreytni.
Dagskrár með rihöfundum eru
margar. Sama má segja um Bóka-
stefnuna í Frankfurt sem er ekki
bara sýning.
Eins og Anna Einarsdóttir hjá
Máli og menningu benti á í viðtali
hér í blaðinu er það ekki síst öflugt
starf forlaga og stuðningur Bók-
menntakynningarsjóðs sem kemur
höfundum á framfæri á bóka-
stefnum erlendis. Bókmenntakynn-
ingarsjóð skal ekki vanmeta í þessu
efni en hlutur hans mætti vera enn
stærri og vonandi mun hann eflast.
Um hagnað af útgáfusamningum
við erlend forlög eru menn ekki
margorðir. Flestir telja að samn-
ingarnir skipti mestu máli fyrir
höfundana.
Í nýlegu viðtali í Morgunblaðinu
víkur Snæbjörn Arngrímsson hjá
Bjarti að þessu og segir um „al-
vöru“ samninga:
„Þó eru þetta engar stórkostleg-
ar upphæðir, en þær geta skipt
máli fyrir viðkomandi höfunda. Það
er bara svo nauðsynlegt fyrir ís-
lenska höfunda að spreyta sig á al-
þjóðavettvangi og sjá viðtökur
fólks annars staðar en hér við verk-
um þeirra. Þetta er svo lítill heimur
á Íslandi. Hinir innvígðu svoköll-
uðu, þeir sem fylgjast virkilega vel
með því sem gerist og gengur í
bókmenntaheiminum, eru kannski
um 4.000.“
Fjölmörg dæmi eru um að bæk-
ur sem koma út í litlum upplögum
erlendis nái til margra engu að síð-
ur. Hinir „innvígðu“ eru mun fleiri
erlendis en hér og fáeinir lesendur
geta haft ótrúleg áhrif á gengi höf-
unda yfirleitt.
Bók sem kemur út í takmörkuðu
upplagi getur kallað á stærri út-
gáfu annarra verka höfundar.
Þá skipta viðurkenningar miklu
máli, ekki síst verðlaun af ein-
hverju tagi.
Í Glerlyklinum sem Arnaldur
Indriðason hefur fengið tvisvar er
fyrst og fremst hvatning og ávinn-
ingurinn m.a. aukin sala bóka verð-
launahafans. Það eru út af fyrir sig
enn ein tíðindin að hér heima skuli
10.000 eintök vera sú tala sem gild-
ir um fyrstu prentun bóka hans.
Þær fréttir berast frá Bóka-stefnunni í Frankfurt aðþrátt fyrir dansinn kring-um metsöluhöfunda hafi
fleira verið á dagskrá og vakið at-
hygli.
Mönnum varð tíðrætt um heim-
spekinginn Theodor W. Adorno
sem á sínum tíma bjó í Frankfurt
en hrökklaðist í útlegð á naistatím-
anum. Nýkomið er út safn með
bréfaskiptum þeirra Adornos og
samstarfsmanns hans, Max Hork-
heimer, og fleiri rit eftir hann.
Meðal verka Adornos eru bækur
um bókmenntir og tónlist en hann
mun hafa verið tónlistarlegur ráð-
gjafi Thomasar Mann þegar sá síð-
arnefndi fékkst við að skrifa Dokt-
or Faustus.
Kunnastur er þó Adorno fyrir
orð sem hann lét falla um útrým-
ingarbúðir nasista: „Hver getur ort
ljóð eftir Auschwitz?“
Þessi orð hittu í mark og er oft til
þeirra vitnað.
Það voru þó ekki síst skáld af
gyðinglegum uppruna sem létu að
sér kveða í ljóðlist eftir stríð. Má
nefna Nelly Sachs og ekki síst eitt
helsta skáld aldarinnar sem leið,
Paul Celan.
Bæði fengu þau, Sachs ogCelan, að kenna á of-sóknum nasista.Það einkennir ljóð
þeirra að þau eru ekki orðmörg,
kannski vegna þess lífsháska sem
skáldin lentu í. Ljóð Celans eru
mörg hver ekki nema fáeinar línur.
Það er eins og hvert orð, hvert at-
kvæði sé gætt mikilvægri merk-
ingu og nauðsynlegt að fara var-
lega með orðin.
Kunnasta ljóð Celans um gyð-
ingaofsóknirnar, Helfúga, er þó
meðal lengstu ljóða hans, líkt og
nakið óp, særing eða söngur úr
djúpum sálarinnar.
Ljóðið eins og önnur ljóð hans
sannar að það getur verið torvelt að
yrkja en nauðsynlegt. Auschwitz
kallar á ljóð. Stundum er ljóðið eina
svarið við óbærilegri lífsreynslu.
Það hefur Theodor W. Adorno
vissulega vitað þegar hann sendi
frá sér þá áminningu sem felst í
orðum hans um Auschwitz.
Ég man þeir segja. „Hart á móti
hörðu,“ – / en heldur vil eg kenna til
og lifa, orti Jónas.
Íslenskar bókmenntir í útlöndum
Á Bókastefnu í Gautaborg: Andrea Jóhannsdóttir, Anna Einarsdóttir og Unnur María Figved.
AF LISTUM
Eftir ́Jóhann
Hjálmarsson
johj@mbl.is
Íslenska sýningarsvæðið í Gautaborg.
Í SAFNI Ásgríms Jónssonar, Berg-
staðastræti 74, verður opnuð í dag
kl. 15 sýning á 28 myndskreyt-
ingum Lenu Anderson við bók
hennar og Cristinu Björk ,,Linnea i
målarens trädgård“, Lilja í garði
listmálarans, sem út kom árið 1985.
Í bókinni segir frá lítilli stúlku sem
heimsækir marga þá staði sem
veittu franska málaranum Claude
Monet innblástur. Bókin hefur ver-
ið þýdd á íslensku. Sýningin kemur
hingað frá Göteborgs konstmus-
eum með stuðningi Letterstedska
sjóðsins og Ikea á Íslandi.
Sýningin er á vegum Listasafns
Íslands og stendur til 24. nóvember.
Í tengslum við sýninguna verður
tekið á móti leik- og grunn-
skólabörnum virka daga kl. 9–15. Á
laugardögum verður starfrækt list-
smiðja ætluð 4–8 ára börnum frá kl.
11–13 en opið verður til kl. 17.
Sunnudagana 9., 16. og 23. nóv-
ember verður sýningin einnig opin
frá kl. 11–17.
Dagný Heiðdal listfræðingur
flytur fyrirlestur kl. 15 á miðviku-
dag þar sem hún mun kynna sænsk-
ar listaverkabækur ætlaðar börn-
um.
Lilja í
garði list-
málarans
Myndskreyting Lenu Anderson úr bókinni Lilja í garði listmálarans.