Morgunblaðið - 07.12.2003, Side 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. DESEMBER 2003 11
’Þetta var mjög gagnleg um-ræða og mjög hreinskiptin.‘Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra
um fund sinn með Mohammad Khatami,
forseta Írans.
’Í núverandi mynd setur Kyoto-bókunin hagvexti í Rússlandi
umtalsverðar skorður.‘Andrei Illarionov , helsti efnahags-
ráðgjafi Vladímírs Pútíns Rússlands-
forseta, sem tilkynnti að Rússar gætu ekki
fullgilt Kyoto-bókunina um losun gróð-
urhúsalofttegunda.
’Nú vita þau af áhuga okkar.‘Hanna Katrín Friðriksson , fram-
kvæmdastjóri Háskólans í Reykjavík, er í
hópi sjö kvenna sem starfa við HR og hafa
boðið sig fram til setu í stjórnum fyr-
irtækja sem skráð eru á Aðallista Kaup-
hallar Íslands. Með framtakinu vilja þær
slá á goðsögnina um að konur hafi lítinn
áhuga á stjórnunarstöðum. Hlutfall
kvenna í stjórnum íslenskra stórfyr-
irtækja er aðeins 5,3%.
’Ég finn fyrir reiði, vonbrigðumog hjálparleysi yfir því að búa í
heimi þar sem getan og fjár-
munirnir til að hjálpa öllum
þessum sjúklingum eru til stað-
ar – en það sem skortir er póli-
tískur vilji.‘
Kofi Annan , framkvæmdastjóri Samein-
uðu þjóðanna, í viðtali við BBC í tilefni Al-
þjóðaalnæmisdagsins.
’Við sem fluttum málið á sínumtíma vorum að vona að svo yrði
ekki, en greinilegt er að þær
vonir hafa brugðist.‘
Gunnar I. Birgisson , alþingismaður og
flutningsmaður frumvarps til laga um að
leyfa hnefaleika, aðspurður hvort ekki
hafi mátt búast við slysi á borð við það sem
varð um síðustu helgi, er hnefaleikari
hlaut heilablæðingu eftir högg í keppni í
Vestmannaeyjum.
’Borgaryfirvöld eru mjögáhugasöm um að finna lóðir fyr-
ir þessa starfsemi.‘Þórólfur Árnason borgarstjóri um beiðni
Atlantsolíu um lóðir undir bensín-
afgreiðslustöðvar.
’Fólkið styður það en það eruleiðtogarnir sem standa í vegi
fyrir friði.‘
Jimmy Carter , fyrrverandi forseti Banda-
ríkjanna og friðarverðlaunahafi Nóbels,
er hann fagnaði Genfarfrumkvæðinu, óop-
inberri áætlun um frið í Mið-Aust-
urlöndum, sem stjórnmála- og mennta-
menn frá Ísrael og Palestínu standa að.
’Mér líður alveg ágætlega.‘Harpa Arnþórsdóttir , tveimur sólar-
hringum eftir að hún gekkst undir fyrstu
nýrnaígræðsluna sem gerð hefur verið á
Íslandi.
stofnana. Það verður aldrei raunveruleg sam-
keppni. Við ættum fremur að sammælast um
að einkastofur séu nauðsynlegur þáttur í okkar
heilbrigðiskerfi. Stofurnar verða um leið að
virða að stóru sjúkrahúsin þurfa að vera áfram
með tiltekna göngudeildarstarfsemi. Það er
nauðsynlegt, ekki síst vegna þess að við þurf-
um að geta kennt þeim 500 nemum í heilbrigð-
isfræðum sem hér eru og það er góð þjónusta
við sjúka að þeir geti komið á spítalann í eftirlit
eftir aðgerðir. Það er betra að skipta verk-
efnum en að efna til samkeppni, tel ég.
Í skýrslunni er ekki einungis vakin athygli á
nauðsyn verkaskiptingar heldur einnig að tek-
in verði ákvörðun um framtíðarskipan hús-
næðismála og að reka spítalann undir einu
þaki.“
Nýtt húsnæði nauðsynlegt
Hversu brýnt er það mál?
„Það hefur verið ákveðið að framtíð-
arstarfsemi spítalans verði við Hringbraut. Ég
tel brýnt að hefja þar uppbyggingu nýs spít-
alahúsnæðis sem fyrst. Fyrir því eru marg-
vísleg rök. Bráðaþjónusta spítalans er til dæm-
is alltof dreifð og starfandi fjórar
bráðamóttökur. Þetta veldur töluverðu óhag-
ræði. Þá er nær allt húsnæði spítalans orðið
gamalt og hentar að mörgu leyti ekki fyrir
rekstur nútíma spítala. Fólk sættir sig ekki
lengur við tvíbýli og jafnvel fjórbýli á stofum
og því síður við það að sjúklingar liggi á göng-
um. Þrengslin valda því einnig að ekki er hægt
að koma við nauðsynlegum sýkingavörnum.
Skipulag spítalans takmarkar sömuleiðis að-
stöðu til göngudeildarstarfsemi sem nauðsyn-
legt er að efla, á sama tíma og legutími styttist.
Loks má nefna að kröfur um aðstöðu fyrir
starfsfólk eru gjörbreyttar.“
Ríkisendurskoðun telur ákveðna hættu á því
að Landspítali lendi í þeirri stöðu að vera ekki
einungis í samkeppni við einkastofur heldur að
starfsmenn innan hans séu einnig í beinni sam-
keppni við stofnunina. Er þetta raunverulegt
vandamál?
„Ég held að málefni síðustu vikna, þar sem
einn af yfirlæknum spítalans hafnaði tilboði
um að gera breytingar á störfum sínum, sé tal-
andi dæmi um þennan vanda. Það var ákveðið
2001 að hafa þá almennu reglu að stjórnendur
væru helgir þessari stofnun. Menn gátu síðan
ráðið hvort þeir vildu vera stjórnendur eða
ekki. Það er verið að framfylgja þessari stefnu
en með fullu tilliti til aðstæðna. Síðan er spurn-
ing um aðra en stjórnendur. Stundum getur
hreinlega verið heppilegt fyrir spítalann að
menn séu starfandi úti í bæ en hér í hlutastarfi.
Yfirmenn séu helgir spítalanum
Samkvæmt síðustu samningum mega þeir
sem ekki eru helgir vera hæst í 80% starfshlut-
falli. Krafan um helgun ræðst af því að yf-
irmaður sem þarf að stjórna verður að vera
helgur spítalanum en má ekki vera bundinn af
hagsmunum utan hans.“
Voru ekki viðbrögðin í máli Sigurðar
Björnssonar yfirlæknis óþarflega harkaleg í
fyrstu þó að lausn hafi síðar fundist í málinu?
Þegar hann gekk að skilyrðum spítalans en
lýsti yfir að hann myndi leita réttar síns var
honum vísað úr starfi.
„Ég held að þetta hafi frekar verið mild við-
brögð. Sigurður sendi bréf í október þar sem
hann sagðist ekki ætla að efna samkomulag
sem hann hefði gert. Viðbrögð okkar voru þau
að líta svo á að hann hefði þar með sagt upp
starfi sínu sem yfirlæknir en að hann gæti
starfað áfram sem sérfræðingur. Spítalinn leit
svo á að Sigurður Björnsson væri þekktur fyr-
ir að þjóna sjúklingum sínum vel og að það
væri gott að hafa hann áfram á spítalanum en
þá ekki sem yfirlækni. Svo leystist þetta mál
farsællega.“
Það hafa fleiri mál komið upp á síðustu árum
þar sem yfirstjórn spítalans hefur verið sökuð
um að virða ekki sjónarmið lækna og fagaðila í
ýmsum málum. Má nefna mál Steins Jóns-
sonar læknis í því sambandi og deilur vegna yf-
irlæknis á barna- og unglingageðdeild, BUGL.
Jafnvel hafa heyrst raddir um að yfirstjórnin
stundi eins konar skoðanakúgun þar sem
mönnum er hótað brottrekstri ef þeir hafa uppi
önnur sjónarmið.
„Hér er hvorki stunduð skoðanakúgun né
beitt hótunum. Hitt er annað mál að stjórn-
unarhættir hafa breyst á þessum spítala eins
og ég vona að flestir átti sig á. Það hlýtur að
vera heimilt fyrir vinnuveitanda að hafa skoð-
un á því hvort maður sé í fullu starfi eða hluta-
starfi eða hvort haga skuli vinnu með einum
hætti eða öðrum. Að hér sé einhvers konar
skoðanakúgun kannast ég einfaldlega ekki
við.“
Mundir þú segja að deilur innan spítalans
undanfarin ár megi að einhverju leyti rekja til
baráttu um áhrif og völd innan hans?
„Já, ég held að það sé nokkuð til í því. Við
sameininguna var rótgróin starfsemi sem
þróast hafði á 70 árum tekin til endurskoð-
unar. Sumir töldu að það væri óþarft en ég
taldi svo ekki vera, það ætti að breyta spít-
alanum. Þegar breytingar eru gerðar riðlast
valdahlutföll. Það þurfti oft að velja einn yf-
irmann þar sem áður höfðu verið tveir eða
fleiri og það komu inn nýir stjórnendur. Það
var ekki alltaf léttbært. Ég held samt að þetta
hafi tekist býsna vel í samráði við læknaráð og
hjúkrunarráð spítalans. Það voru ekki mjög
margir sem komu verulega sárir undan þess-
um umbrotum.
Samskiptin við HÍ óskýr
Samskipti LSH og Háskóla Íslands höfðu
einnig um langa tíð verið óskýr og hluti af sam-
einingunni var að færa þau til betri vegar. Það
umrót leiddi líka til breytinga á völdum og
áhrifum einstaklinga. Skýrasta dæmið er að
menn veljast ekki lengur sem stjórnendur á
spítalanum á forsendum Háskóla Íslands.
Stundum getur vissulega verið heppilegt að
sami maður gegni störfum bæði innan HÍ og
spítalans. Það gengur hins vegar ekki að
ákvarðanir fyrir báðar stofnanirnar séu teknar sts@mbl.is
Morgunblaðið/Júlíus
Ummæli vikunnar
Morgunblaðið/Sigurgeir
Hnefaleikarar hafa þurft að verja íþrótt sína gagnrýni undanfarna viku.
Í vörn
Eitt af því sem komið hefur til tals að
undanförnu er að Landspítali taki að sér
verkefni á sviði hjartalækninga fyrir Fær-
eyinga. Hvernig miðar því máli? Er þetta
fýsilegt fyrir spítalann?
„Það hefur komið beiðni þessa efnis
frá Færeyingum sem nú er til skoðunar
hjá heilbrigðisráðuneytinu. Færnin er til
staðar innan spítalans, það sýnir árangur
okkar í hjartalækningum. Þá getum við á
grundvelli kostnaðargreiningarinnar lýst
yfir því að við treystum okkur til að gera
þetta á samkeppnisverði. Við verðum
hins vegar einnig að spyrja okkur að því
hvað það þýði fyrir þjónustu sem við veit-
um landsmönnum ef við erum með er-
lenda sjúklinga inni á deildum. Getum við
leyft okkur þetta án þess að það bitni á
öðru?
Hér verðum við að hafa hugfast að Rík-
isendurskoðun bendir á að fjöldi aðgerða
á þessu sviði er á lægri mörkum til að
hafa starfsemina góða. Í hjáveitum erum
við á lægri mörkum með um 160 aðgerðir
á ári, meðan Bretar segja um 200 vera
mörkin. Auðvitað er freistandi að styrkja
starfsemina með þessari viðbót. Tækin
eru þegar til staðar. Kannski getum við
búið til enn betri hjartaþjónustu með
þessu. Ég tel hins vegar erfitt að líta á
þetta mál út frá fjárhagslegum ávinningi.
Það sem ég sé fyrst og fremst í þessu er
að styrkja deildirnar faglega með því að
bæta við um 40 hjáveituaðgerðum og
60-70 kransæðaaðgerðum á ári. Þetta er
til skoðunar og ég geri ráð fyrir að nið-
urstaða muni liggja fyrir á næstunni.“
Rætt um
hjartalækningar
fyrir Færeyinga
á forsendum annarrar. Þetta var átakamál á
síðasta ári en mér sýnist að hér sé að takast
ágætt samstarf.“
Eitt af markmiðum sameiningarinnar á sín-
um tíma var að byggja upp öflugt háskóla-
sjúkrahús. Hvernig verður það best gert?
„Það er ekki til nein ein uppskrift að há-
skólasjúkrahúsi. Hins vegar verður að hafa
hugfast að þarna stangast á tveir heimar. Ann-
ars vegar hinn akademíski heimur háskólans,
heimur óheftrar en agaðrar hugsunar og hins
vegar heimur sjúkrahússins þar sem allt starf
er háð ströngum fyrirmælum og sjúklingar
eiga rétt á þeirri meðferð sem best þekkist.
Sjúkrahúsið lýtur því frekar lögmálum fyr-
irtækjarekstrar en hins akademíska frjáls-
ræðis. Þetta er því ekki einfalt viðfangsefni.
Það má velta því fyrir sér hvort LSH upp-
fylli skilyrði háskólasjúkrahúss eins og þau eru
víðast hvar skilgreind. Háskólasjúkrahús
verður ekki til fyrir ákvörðunina eina sér.
Lagasetning um háskólasjúkrahús er vissu-
lega ófullnægjandi og það verður að skilgreina
betur og flokka heilbrigðisstofnanir í landinu.
Loks verður að fjalla um þann kostnað sem
fellur til við að halda úti háskólasjúkrahúsi. Við
erum með um 500 nema í starfsnámi við LSH.
Að sjálfsögðu fellur til mikill óbeinn kostnaður
vegna þessa. Alls staðar í kringum okkur er
þessi kostnaður skilgreind stærð. Það er hluti
af sameiginlegu verkefni LSH og HÍ að finna
út hvernig standa beri straum af kostnaði við
menntun lækna- og hjúkrunarfræðinema.
Sumir í löndunum í kringum okkur segja að
gera megi ráð fyrir 3% álagi á heildarkostnað,
að algjöru lágmarki. Í Bandaríkjunum var ný-
lega gerð umfangsmikil könnun þar sem kom-
ist var að þeirri niðurstöðu að kostnaðurinn
væri um 28% að meðaltali. Það verður að
skerpa skilin á milli fjárframlaga til mennt-
unar nemenda og framlaga til þjónustu við
sjúklinga.“
Nú er unnið að kostnaðargreiningu sam-
kvæmt svokölluðu DRG-kerfi innan spítalans
er leiða mun til þess að greitt verður fyrir
ákveðin læknisverk. Ríkisendurskoðun telur
raunar að þetta geti leitt til aukinnar sam-
keppni milli spítalans og einkastofa um hag-
kvæmustu læknisverkin. Telur Magnús að sú
verði raunin?
„Fjármagnskerfið hefur ráðið því hvernig
stofurnar hafa þróast. Það ræðst af samn-
ingum sérfræðinga við Tryggingastofnun rík-
isins hvaða hópur sérfræðinga eflist hverju
sinni. Í ljósi þessa má telja víst að stofurnar
muni sækjast eftir aukinni þjónustu á sviði
göngu- og dagdeilda. Hér getur orðið árekstur.
LSH á eftir að fækka rúmum enn frekar en
auka þjónustu á dag- og göngudeildum. Þegar
þetta gerist verður eflaust meira kallað eftir
kostnaðargreiningu. Fólk verður að vera með-
vitað um kostnað sem felst í verkum og gæðum
í starfinu. Hér á ekki að gera mun á opinberum
stofum og einkastofum.“
Hvert er viðfangsefnið nú þegar Alþingi hef-
ur afgreitt fjárlög og ljóst er að spítalinn fær
ekki þá fjármuni sem hann hafði farið fram á?
„Það er alveg ljóst hvað það er en afgreiðsla
Alþingis veldur vonbrigðum. Fyrir liggur að
starfsemi spítalans þarf að samræma því sem
stjórnvöld og Alþingi hafa ákveðið. Það er ein-
sýnt að nú verður að forgangsraða verkefnum
innan spítalans og hagræða í starfseminni enn
frekar, þó að mikið hafi verið gert. Óhjá-
kvæmilegt er að sjúklingar og starfsmenn
verði þessa varir. Um 70 prósent útgjalda eru
laun og launatengdur kostnaður og lyf og
hjúkrunarvörur teljast 10 til 12 prósent. Það
segir sig því sjálft að áhrifin koma fram á þess-
um liðum. Stjórnarnefnd spítalans mun fjalla
um starfsáætlun hans næstkomandi miðviku-
dag og ég tel heppilegt að hún verði ákveðin
sem fyrst.“
LSH við Hringbraut: „Það hefur verið ákveðið að framtíðarstarfsemi spítalans verði við Hringbraut.
Ég tel brýnt að hefja þar uppbyggingu nýs spítalahúsnæðis sem fyrst. “