Morgunblaðið - 07.12.2003, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. DESEMBER 2003 27
hann að pranga inn á Bandaríkja-
menn þeim afurðum, sem Bretar
vildu ekki, einkum landbúnaðaraf-
urðum. Málafylgja Thors var þjóð-
inni ómetanleg á þessum örlaga-
tíma, en m.a. útvegaði hann
Reykjavíkurbæ efni í hitaveitu
þvert á öll stríðshöft og glataða
skipsfarma.
Þau Thor og Ágústa komust
ótrúlega fljótt í kynni við marga af
þeim mönnum, sem mestu réðu í
stjórnmála-, fjármála- og menning-
arlífi Bandaríkjanna. Þannig öfluðu
þau sambanda, sem Thor notaði
óspart á ferli sínum til að reka er-
indi fyrir íslenska ríkið, fyrirtæki,
vísindamenn, námsmenn og lista-
menn. Engin íslensk sendiherra-
hjón hafa vakið jafnmikla athygli
bandarískra fjölmiðla eða haft þann
virðingarsess í borgarlífi Wash-
ington, sem þau hjón nutu, þó að
hvorugt þeirra hafi gengist upp við
hégóma samkvæmislífs og sviðsljós
fjölmiðla.
Að styrjöld lokinni hafði Thor
m.a. veg og vanda af verslunar-
samningum við Bandaríkjamenn og
Breta, sem afstýrðu nýrri kreppu á
Íslandi og opnuðu Íslendingum aft-
ur Þýskalandsmarkað. Þá fylgdi
hann eftir þátttöku Íslendinga í
efnahagssamstarfi Vesturlanda,
upphaflega á grundvelli Marshall-
hjálpar, inngöngu í Atlantshafs-
bandalagið og loks varnarsamningi
við Bandaríkin. Nafn Thors tengist
m.a. fjármögnun helstu stórvirkja
þessa tíma, þ.á m. Sogsvirkjunar og
Laxárvirkjunar.
Thor vann einnig að því að koma
á flugsamgöngum við Bandaríkin
og stuðningur hans við Loftleiðir og
raunar einnig Eimskipafélag Ís-
lands skipti sköpum. Íslenskir far-
menn og námsmenn áttu ekki betri
vin að sendiherra. Þá tók Thor þátt
í að tryggja Íslendingum markað
fyrir frystan fisk vestra, en með því
rættust loks björtustu vonir manna
um útflutning vestur.
Ekki er furða þó að engin rík-
isstjórn á Íslandi 1941–1965, hafi
viljað flytja Thor til í starfi, þó að
sjálfur kysi hann helst að starfa í
London að stríði loknu og hugur
hans stefndi alltaf heim.
Hér við bættist, að Thor var skip-
aður sendiherra í Kanada, Argent-
ínu, Brasilíu og Kúbu. Hann var oft
á ferð og flugi um Vesturheim og
tókst m.a. að endurvekja ábatasöm
saltfiskviðskipti í Suður-Ameríku
þrátt fyrir eilífar stjórnarbyltingar,
óðaverðbólgu og gengishrun.
Rödd Íslands
Enn er þó ónefnt annað aðalstarf
Thors, embætti sendiherra Íslands
hjá Sameinuðu þjóðunum frá upp-
hafi, 1946. Hann ávann lýðveldinu
unga sterka stöðu í heimssamtök-
unum, var þar talsmaður friðar og
gagnkvæmrar afvopnunar á myrk-
um dögum kalda stríðsins, og mark-
aði Íslendingum sérstöðu á meðal
vestrænna þjóða í eindregnum
stuðningi sínum við frelsi til handa
nýlenduþjóðunum og afnám kyn-
þáttastefnu Suður-Afríkustjórnar. Í
landhelgisbaráttunni safnaði Thor
liði á meðal nýfrjálsu þjóðanna og
þjóða rómönsku Ameríku og glímdi
við Breta ásamt vini sínum Hans G.
Andersen, sem var í fararbroddi í
hafréttarmálum.
Thor var maður ekki einhamur,
enda gekk hann nærri heilsu sinni
með ýmsu móti. Saga hans er um
margt ævintýri líkust, en líf hans
enginn dans á rósum. Hinn 11. jan-
úar 1965 varð hann bráðkvaddur í
Washington 61 árs að aldri. Thors
er gott að minnast, ekki aðeins fyrir
það, sem hann kom í verk, heldur
einnig fyrir einlægni hans og per-
sónutöfra.
Æskuárin: Thor Haraldur Jensen,
3–4 ára í Reykjavík.
Samhentir félagar: Fóstbræður á ferð á kreppuárum með frítt föruneyti, f.v.
Thor alþingismaður, Ágústa kona hans, Ása S. Björnsson, Borgarnesi, Gunnar
Thoroddsen og Jóhann Möller í bílglugganum. Thor hafði forystu um, að Sjálf-
stæðisflokkurinn sveigði stefnu sína að hugmyndum velferðarríkisins, sem
Roosevelt forseti, hagfræðingurinn Keynes og fleiri frjálslyndir menn boðuðu
þá í Bandaríkjunum og Bretlandi.
Áheimili sendiherrafjölskyldunnar: Sendiherrafjölskyldan og höfðinglegt heimili hennar vakti mikla athygli og aðdáun
bandarískra fjölmiðla. Í stríðslok 1945, f.v. Ingólfur, Margrét Þorbjörg, Thor, Ágústa og Thor yngri. Margrét lést sviplega í
blóma lífsins. Dauði hennar skildi eftir sig sár, sem aldrei greru.
Höfundur er sagnfræðingur.
nýja heiminn
Komdu þeim sem þér þykir vænt um
skemmtilega á óvart með nýstárlegri gjöf
frá Íslandsbanka.
F
í
t
o
n
F
I
0
0
8
1
6
3