Morgunblaðið - 10.01.2004, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 LAUGARDAGUR 10. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Reyndu svo að vera dugleg við að læra „skítkastið“ Solla litla.
Viðhorf múslíma til Vesturlanda
Gífurlega áber-
andi vandamál
Í næstu viku verðurhaldið námskeið sember yfirskriftina „Ísl-
am, Vesturlönd og lýð-
ræði“ og er ætlað al-
menningi. Þetta er
fimmta námskeiðið sem
Magnús Þ. Bernharðsson
kennir fyrir Endur-
menntun.
– Hvað felur yfirskrift-
in í sér?
„Hún felur geysimargt
í sér en megintilgangur
námskeiðisins er að
kanna í sögulegu ljósi
samskipti múslíma við
Vesturlandabúa og sér-
staklega hvernig múslím-
ar hafa upplifað vestræn
samfélög, hugmyndafræði
og pólitískar stefnur. Á
síðustu 200 árum hefur
verið gífurlega mikil umræða
meðal múslíma, til dæmis í Mið-
Austurlöndum, að hve miklu
leyti eigi að sporna við áhrifum
frá Vesturlöndum eða hvort eigi
að tileinka sér afurðir Vestur-
landanna.“
– Skipulag námskeiðisins?
„Við munum byrja að skoða
helstu mál dagsins í dag þ.e.
stríðið gegn hryðjuverkum, hug-
myndir um átök siðmenningar-
svæða og hvort eða hvernig eigi
að koma á lýðræðislegum sam-
félögum í Mið-Austurlöndum, nú
einna mest áberandi þessa dag-
ana í Írak. Svo greinum við að-
eins forsöguna að þessum mál-
um og gegnum skrif múslíma, til
að mynda Jamal al-din Al-Afgh-
ani, Fatima Mernissi, Rifáa al-
Tahtawi, Sayyid Qutb og Osama
bin Laden, til að meta hvernig
þau hafa túlkað atburði og
stjórnmálaþróun Vesturlanda
svo sem heimsvaldastefnuna og
aukna þátttöku kvenna í sam-
félaginu. Við munum semsé
skoða bæði jákvæð og neikvæð
viðhorf til Vesturlanda. Á meðan
við skoðum viðhorf múslíma
gagnvart Vesturlandabúum
munum við einnig ræða um við-
horf okkar gagnvart samfélögum
múslíma.“
– Er hér vaxandi heimsvandi á
ferð?
„Já, þetta er mál sem orðið er
gífurlega áberandi og mikilvægt
á síðustu fjórum árum bæði í
Bandaríkjunum, Evrópu svo og í
Mið-Austurlöndum og í Asíu.
Blikur eru á lofti og spennan er
mikil. Það er einkennilegt að nú
á þessum tímum þegar við lítum
svo á að heimurinn sé að
skreppa saman og við æ upplýst-
ari um heimsbyggðina, þá ber
einnig á því að fordómar og mis-
skilningur vaði uppi hvert sem
litið er. Fordómarnir beinast í
báðar áttir ef má orða það þann-
ig og spyrja má hvort fordóm-
arnir hafi aukist í sama hlutfalli
og aukin nálægð og samskipti
þjóðanna. Því miður virðist það
stefna þannig að gjáin stækki sí-
fellt milli heimshlutanna og of-
beldi sé látið tala frekar en aðr-
ar aðferðir. Það er
erfitt að segja til um
hvort þetta sé tifandi
tímasprengja en stað-
an er þó sýnu verri en
hún var fyrir um 10
árum síðan. Að mínu
mati stafar þessi spenna og for-
dómar af ákveðinni fáfræði og
misskilningi og þetta námskeið á
vegum Endurmenntunar er ein-
mitt ætlað til þess að halda uppi
umræðu hér á landi um þessi
mál. Við Íslendingar erum hluti
af alþjóðasamfélaginu og erum
þar af leiðandi virkir þátttak-
endur þar og það er okkur öllum
í hag að alþjóðasamskipti okkar
séu umburðarlyndari og opnari
og hér ríki trúfrelsi eins og
stjórnarskrá og söguleg hefð
okkar gerir ráð fyrir.“
– Geta hóparnir ekki lifað í
sátt og samlyndi?
„Vissulega er það hægt. Það
eru mörg dæmi um það úr sög-
unni þar sem múslímar hafa átt
góð samskipti við Vesturlanda-
búa og gagnkvæmt. Í Frakk-
landi, Bretlandi, Þýskalandi, og í
Bandaríkjunum búa nú orðið
stórir hópar af múslímum sem
eru góðir og gildir þegnar sam-
félagsins og taka virkan þátt í
því. Sömu sögu er að segja um
íslenska múslíma. Það eru ekki
allir múslímar eins og Osama
bin Laden, svo sannarlega ekki.
En til að geta lifað í sátt og sam-
lyndi og friður og gagnkvæm
virðing ríki, er nauðsynlegt að
allir aðilar séu sáttir og treysti
hver öðrum.“
– Er vandinn pólitískur eða
trúarlegur?
„Það er erfitt að greina þar á
milli á stundum. Fyrir vel flesta
er þetta pólitískt mál með trúar-
legu ívafi en fyrir aðra er þetta
trúarleg spurning sem hefur
pólitískt yfirbragð. Það er oftast
ómögulegt að skilja þarna að en
að mínu mati eru vel flestir þeir
róttæku hópar, sem hafa til
dæmis komið fram á Mið-Aust-
urlöndum, pólitískar hreyfingar,
sem hafa mjög skýr pólitísk
markmið en skírskota til trú-
arinnar eða túlkun þeirra á
trúnni til að réttlæta eigin að-
gerðir.“
– Hvað hafa múslímar á móti
Vesturlandabúum?
„Múslímar, margir
hverjir, sjá Vestur-
landabúa sem ríka,
spillta, trúlausa,
hrokafulla og ofbeldis-
fulla heimsvaldaherra
sem hafa með reglulegu millibili
haft gróf afskipti af samfélögum
múslíma til að efla eigin hags-
muni. Þannig hafi Vestur-
landabúar komið í veg fyrir að
samfélög múslíma þróist með
eðlilegum hætti eða á þeim
hraða og forsendum sem væri
þeim eðlilegastur eða ákjósan-
legastur.“
Magnús Þ. Bernharðsson

Magnús Þ. Bernharðsson
fæddist 7. desember 1966, lauk
BA-prófi frá Háskóla Íslands
1990, og doktorsprófi frá Yale
University í sögu Mið-Austur-
landa árið 1999. Er nú lektor í
nútímasögu Mið-Austurlanda við
Williams College í Massachussets
í Bandaríkjunum. Magnús er
giftur Margaret McComish lög-
manni og eiga þau tvö börn,
Bernharð og Karen Magneu.
…og aukna
þátttöku
kvenna í sam-
félaginu
GUÐJÓN Friðriksson sagnfræðing-
ur hefur hafið heimildasöfnun vegna
ritunar ævisögu Hannesar Hafstein
á vegum Eddu útgáfu hf., en stefnt
er að því að bókin komi út haustið
2005. Í ár eru 100 ár liðin frá því Ís-
lendingar fengu heimastjórn og inn-
lendan ráðherra með búsetu á Ís-
landi, en Hannes Hafstein var fyrsti
íslenski ráðherrann. Guðjón segir að
vegna þessa verði Hannes mikið í
sviðsljósinu á árinu, hann hafi heyrt
af áhuga margra,
ekki síst afkom-
endum Hannes-
ar, á að ráðist
yrði í ritun ævi-
sögu ráðherrans
og því hafi hann
ákveðið að skrifa
ævisögu hans.
„Ég er byrjað-
ur á fullu í heim-
ildarvinnu,“ segir
Guðjón og segist reikna með að sag-
an verði skráð í eitt bindi. Hann ger-
ir meðal annars ráð fyrir að fara í
heimildasöfnun til Kaupmannahafn-
ar á árinu og segir að bókin verði
unnin á svipaðan hátt og fyrri ævi-
sögur sínar.
Þess skal getið að á árunum 1961-
64 kom ævisaga Hannesar Hafstein
eftir Kristján Albertsson út í þrem-
ur bindum hjá Almenna bókafélag-
inu.
Guðjón Friðriksson skrifar
ævisögu Hannesar Hafstein
Guðjón
Friðriksson