Morgunblaðið - 10.01.2004, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. JANÚAR 2004 41
eins og
eð því að
amótum
ga þeim,
vel
ulegra að
ðar létt-
árfest-
muni
iklu nær
ferð-
slysum
rra far-
ota.

ekki tekið
ra menn-
arinnar
kfélag
ess og
ðum sam-
an sér.
g borg-
tuðningi
við Sinfóníuhljómsveit Íslands,
hinn daginn er sagt, að það sé allt
misskilningur. Allt leikur á reiði-
skjálfi innan R-listans vegna fram-
tíðar Austurbæjarbíós en af ótrú-
legu skeytingarleysi er gengið fram
vegna landnámsminja við Að-
alstræti.
Hundruðum milljóna króna er
illa varið úr borgarsjóði í því skyni
að fela þessar landnámsminjar í
hótelkjallara. Með því er meðal
annars útilokað, að þær komist á
heimsminjaskrá UNESCO. Hitt er
einsdæmi á heimsmælikvarða, að
borgaryfirvöld ákveði að fela lands-
námsminjar fyrir stórfé í hót-
elkjallara.
Nýlega var sagt frá því, að stjórn
íbúasamtaka Grjótaþorps hefði rit-
að borgaryfirvöldum, lög-
reglustjóra, Innréttingunum ehf.
og verktökum bréf, þar sem mót-
mælt væri harðlega „þeim yf-
irgangi og ófriði“ sem fylgt hefði í
kjölfar byggingaframkvæmda við
hótelið. Í bréfinu sagði, að allt frá
því að framkvæmdir hófust sum-
arið 2003 hefði vinnulöggjöfin verið
virt að vettugi og næturró raskað,
oft og tíðum fram yfir miðnætti og
auk þess um helgar. Í bréfi íbúa-
samtakanna sagði, að borgaryf-
irvöld sætu beggja vegna borðsins í
málinu, borgin væri hluthafi í Inn-
réttingunum, eiganda hótelbygg-
ingarinnar, og virtist því „hafa lít-
inn sem engan áhuga á þeirri
brjóstvörn sem borgararnir þurfi á
að halda við þessar aðstæður.“
Bréfið segir sína sögu um offors-
ið við framkvæmdirnar og stöðu
stjórnenda Reykjavíkurborgar til
að taka af óhlutdrægni á málinu.
Öll varnaðarorð um virðingu fyrir
menningarverðmætum eru látin
sem vindur um eyru þjóta. Trú-
verðugleiki fagaðila á sviði húsa-
friðunar og fornleifaverndar bíður
hnekki vegna atbeina að þessum
framkvæmdum. Skortur á metnaði
og reisn vegna þjónustu leiðir hér
til menningarlegs óheillaverks.
Betri tíð?
Sama er hvert litið er í stjórn
Reykjavíkurborgar. Skuldir halda
áfram að aukast um milljarða ár frá
ári. Í sjálfumgleði eða sjálfsblekk-
ingu er enn látið eins og það sé
Reykvíkingum sérstakt happ undir
stjórn R-listans, að skuldir vaxi
jafnt og þétt – þær megi borga nið-
ur á skömmum tíma! Eitt er víst, að
R-listinn hefur ekki burði til að
horfast í augu við þá skuldadaga.
Árangur í stjórnmálum ræðst af
þeirri forystu, sem þar er veitt.
Þetta er einfalt lögmál þar eins og
annars staðar. Örlagaríkir atburðir
ollu því fyrir ári, að þverbrestur
varð innan R-listans í Reykjavík.
Síðan hefur hann verið forystulaus.
Hvergi er viðleitni til að berja í
brestina, þvert á móti breikkar hin
pólitíska gjá. Þrír forystumenn
flokkanna, sem standa að R-
listanum, hafa misst trúna á gildi
samstarfsins. Halldór Ásgrímsson í
Framsóknarflokki, Guðmundur
Árni Stefánsson í Samfylkingu og
Steingrímur J. Sigfússon í vinstri
grænum hafa allir lýst efasemdum
um gildi þess, að þessir flokkar
bjóði fram sameiginlega að nýju
undir merkjum R-listans.
R-listinn lifir enn innan borg-
arstjórnar Reykjavíkur af ótta við
eigin dauða. Í slíkri forystu felst
ekkert fyrirheit um betri tíð.
Við sjálfstæðismenn skorumst
ekki frekar nú en fyrir ári undan
ábyrgðinni af því að vera öflugasta
stjórnmálaaflið í borgarstjórn
Reykjavíkur og munum eins og áð-
ur leggja áherslu á og styðja þau
málefni, sem við teljum borg-
arbúum helst til heilla.
borgarstjórn
málefnum Reykjavíkur-
jórnað, án þess að fyrir
ólitísk forysta. Málum
af borðinu en tekist á
ðislegum umræðum. ‘
Höfundur er borgarfulltrúi
og ráðherra.
Morgunblaðið/Sverrir
dsvirkjunar vegna Kárahnjúkavirkjunar samþykktar í borgarstjórn fyrir ári, undir háværum mótmælum af áhorf-
arsalarins.
em grundvölluð eru á íbúðabréf-
rða fjármögnuð með útboði. Er
ræmis við hugmyndir ýmissa
rkaði, t.d. Samtaka banka og
yrirtækja. Í raun felur þetta í
húsbréfakerfisins í núverandi
g á lánum Íbúðalánasjóðs úr hús-
eningalán er ekki síst gerð til
yrir neytendur. Áhætta sú sem
r verið í mismiklum afföllum af
m heyrir þar með sögunni til.
æðislánanna munu eftirleiðis
eim vöxtum sem í gildi verða á
ma og verða þar með mun fyr-
ri en til þessa. Þá mun kerf-
in auka seljanleika bréfanna á
m fjármálamarkaði og vænt-
ggja lægri vexti á húsnæð-
ella.
slán Íbúðalánasjóðs vegna
a hækka úr 9 m.kr. í 9,7 m.kr.,
slán Íbúðalánasjóðs vegna not-
hækka úr 8 m.kr. í 9,2 m.kr. frá
anúar 2004. Hækkun og sam-
ámarkslána húsbréfalána er
bær, enda hafa hámarkslán, sem
hækkunum í samræmi við hækk-
s, ekki hækkað í rúmlega 30
þá þykir rétt að samræma nokk-
sfjárhæð lána vegna notaðs hús-
ýbygginga með það að markmiði
stöðu þeirra sem eru á húsnæð-
Þannig verði munurinn að há-
milljón eftir breytingarnar í
r milljónar áður.
Stórt skref í átt að 90% lánum
Breytingar nú eru stórt skref í átt að
lokatakmarkinu; þ.e. 90% húsnæðislánum.
Innkoma erlendra fjárfesta á eftirmarkað
með skuldabréfum Íbúðalánasjóðs hefur
frá upphafi verið ein meginforsenda 90%
lánanna, en um leið felur hún í sér vonir um
lækkun vaxta á húsnæðislánum almennt.
Þessar breytingar eru aftur forsenda fyrir
skráningu og sölu skuldabréfanna erlendis
og eru Lánasýsla ríkisins og Verð-
bréfaskráning þessa dagana að vinna í
samningum við erlend uppgjörsfyrirtæki
um skráningu hinna nýju skuldabréfa í sk.
uppgjörshúsum (clearing house) erlendis.
Með slíkri skráningu og breytingum á
skuldabréfaútgáfunni geta margir erlendir
langtímafjárfestar fest kaup á íbúðabréf-
um, en það hafa þeir ekki getað hingað til
vegna tæknilegra hindrana sem nú er rutt
úr vegi.
Þessar breytingar eru því mikilvægur
áfangi á þeirri leið sem vörðuð var á síðasta
ári og sérstök áhersla lögð á í stjórnarsátt-
málanum. Strax að loknu jólaleyfi hyggst
félagsmálaráðherra leggja fram frumvarp
á Alþingi um þessar breytingar og fleiri á
húsnæðiskerfinu, en einnig er beðið um-
sagnar ESA, Eftirlitsstofnunar EFTA, um
tilkynningu stjórnvalda um 90% lánin og
hvort þær séu ekki í samræmi við ákvæði
EES-samningsins.
Álit ESA er mikilvægt í þessu sambandi,
því skýr vilji er hjá stjórnvöldum til þess að
hafa húsnæðislán áfram í umsjá Íbúðalána-
sjóðs, en færa þau ekki beint í bankakerfið,
eins og hagsmunaaðilar á þeim vettvangi
hafa svo mjög kallað eftir. Að fenginni um-
sögn stofnunarinnar, væntanlega á vor-
mánuðum, verða hugmyndir um innleið-
ingu 90% lánanna og hækkun hámarkslána
tengda breytingunni kynnt og frumvarp
lagt fyrir Alþingi.
Fram að þeim tíma er ekki að efa, að
breytingarnar nú um áramótin liðka fyrir
viðskiptum á húsnæðismarkaði, sem reynd-
ar hefur verið með virkasta móti und-
anfarin misseri. Um leið er ljóst að áformin
um breytingu húsnæðiskerfisins – einkum
90% lánanna – hafa á ýmsan hátt orðið til
þess að styrkja stöðu húsnæðiseigenda,
fólksins í landinu. Þannig virðist hafið
kapphlaup meðal bankanna um að lána
fólki fyrir kaupum á húsnæði á erlendum
kjörum og með hærra veðsetningarhlutfalli
en áður hefur þekkst. Bendir þetta ein-
dregið til þess að þessir aðilar hafi end-
anlega gert sér grein fyrir að 90% lánin
munu verða að veruleika og hafa því ákveð-
ið að laga sig að breyttum aðstæðum og
taka ákveðið frumkvæði. Slík þróun er ekki
annað en jákvæð og slíkt samkeppn-
isumhverfi er vitaskuld fyrst og fremst í
þágu neytenda og leiðir á endanum til þess
að fleiri en ella eiga þess kost að eignast
sitt eigið húsnæði.
Og til þess var leikurinn auðvitað gerður.
gar á húsnæðismarkaði
Höfundur er varaþingmaður í
Reykjavík og aðstoðarmaður
utanríkisráðherra.
E
itt meginviðfangsefni
stjórnmálanna eru
menntamálin. Þó að
sjaldan megi ráða
það af íslenskri þjóð-
málaumræðu. Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir stígur nú sín fyrstu
skref sem menntamálaráðherra og
óska ég henni til hamingju með
ráðherradóminn og vona að hún
beri með sér auknar áherslur á
menntamál hjá stjórnvöldum. Allt
of lítið fer fyrir umræðunni um
mikilvægi nútímalegrar og góðrar
menntunar og í því skjóli hafa
stjórnvöld skákað og þjóðin dreg-
ist verulega aftur úr á síðustu ár-
um. Megnið af þeirri aukningu út-
gjalda sem farið hefur til
menntamálanna er vegna yfirtöku
sveitarfélaganna á rekstri grunn-
skólanna. Ríkið lét alltof lítið með
þeim en af metnaði og krafti hafa
sveitarfélögin lagt til þeirra langt
umfram það enda urðu stakka-
skipti til hins betra við tilfærsl-
una. Því er það freistandi að
skoða það af fullri alvöru að færa
rekstur framhaldsskólans frá ríki
til sveitarfélaganna. Þar er metn-
aðurinn og aflið í stað metnaðar-
og sinnuleysis ríkisvaldsins.
Fjársvelti og
fjöldatakmarkanir
Mikla áherslu þarf að leggja á
að fjölga þeim sem útskrifast með
háskólapróf í hverjum árgangi um
25%. Þar með yrði menntunarstig
okkar á því skólastigi nálægt því
sem er á öðrum Norðurlöndum.
Fjárframlög til háskólastigsins á
að auka um fjóra milljarða og þar
af framlög sérstaklega til rann-
sókna og kennslu um þrjá millj-
arða til að við náum í skottið á
öðrum Norðurlandaþjóðum í
framlögum, eins og Samfylkingin
lagði til í Menntasókn sinni í
kosningabaráttunni í vor. Ein-
ungis með slíkri menntasókn og
aukinni fjárfestingu í menntun er
hægt að ná þeim árangri sem við
sækjumst eftir, sem er að á Ís-
landi blómstri þjóðfélag sem
byggir á fjölbreyttri atvinnu-
starfsemi, hugviti og menntuðum
mannafla, í stað frumframleiðslu
fortíðar. Fortíðar sem reyndar er
framtíð núverandi ríkisstjórnar.
Staðan núna er hins vegar sú
að Háskóli Íslands glímir við al-
varlegan fjárskort sem þýðir að
annaðhvort þarf hann að vísa frá
500 umsækjendum um nám við
skólann eða taka upp harkalegar
fjöldatakmarkanir. Hvoru tveggja
fullkomlega óásættanlegt fyrir
þjóðskólann. Þar að auki mætti
stundum halda að verið væri að
svelta Háskólann til að hafa frum-
kvæði að því að taka upp skóla-
gjöld og þar með þann beiska kal-
eik frá stjórnvöldum sjálfum.
Gjaldfrjáls leikskóli
Á næstu árum þarf að eiga sér
stað menntasókn sem tekur til
allra skólastiganna. Til að mynda
þarf að kanna kosti þess að hefja
skólaskylduna fyrr og tryggja
samfellu í lífi nemandans frá fæð-
ingarorlofsdögum. Margvíslegar
umbætur þurfa að eiga sér stað í
skólamálunum til að okkur takist
að byggja upp kraftmikið og fjöl-
breytt samfélag þar sem fyrsta
flokks menntun er bakhjarlinn.
Mikil vinna bíður á næstu miss-
erum við að móta nýja skólastefnu
sem svarar kalli tímans og færir
íslenskt menntakerfi til framtíðar.
Grunnstefið á alltaf að vera
jafnrétti til náms, óháð efnahag,
en markmiðið menntun við hæfi
einstaklingsins. Inn í þá umræðu
kemur að sjálfsögðu fyrirkomulag
leikskólanna. Þar á markmiðið að
vera gjaldfrjáls leikskóli fyrir öll
börn frá eins árs aldri. Núna er
þeim kostnaði velt yfir á foreldr-
ana og það er óréttlátt. Það mis-
munar og kemur niður á þeim
sem síst skyldi; unga barnafólkinu
sem er að borga námslánin og
koma sér upp heimili. Unga fólk-
inu þar sem kynslóðareikningarnir
eru kolrangir og byrðarnar alltof
þungar sé miðað við kynslóðirnar
á undan. Þetta er samfélagslegt
óréttlæti sem á að vera forgangs-
mál að leiðrétta. Árlegur kostn-
aður við gjaldfrjálsan leikskóla er
sambærilegur við það að fella nið-
ur eignarskattinn. Og meti nú
hver fyrir sig hvort er mikilvæg-
ara og réttlátara.
Í 14. sæti af 28
Bæði framhaldsskólinn og Há-
skóli Íslands hafa orðið fyrir
barðinu á metnaðar- og getuleysi
stjórnvalda um langt árabil. Til
dæmis um þá staðreynd erum við
Íslendingar einungis í 14. sæti af
28 OECD löndum í framlögum til
menntamála miðað við fólk á
skólaaldri, en Íslendingar eru ung
þjóð með marga einstaklinga á
skólaaldri. Við þyrftum að
auka opinber framlög um
30% til að standa jafn-
fætis öðrum Norð-
urlöndum.
Alltof margt annað er
hægt að nefna til sög-
unnar um viljaleysið til að
standa myndarlega að
menntamálum. Á Íslandi
hefur aðeins 57% fólks á
aldrinum 25 til 65 ára lok-
ið framhaldsskólaprófi og
stöndum við öðrum þjóðum langt
að baki en á öðrum Norð-
urlöndum er þetta hlutfall um
80%. Þá er brottfallið úr fram-
haldsskóla grafalvarlegt vandamál
en þriðjungur nemenda hrökklast
frá námi í framhaldsskólum lands-
ins og Íslendingar ljúka fram-
haldsskólaprófi langelstir innan
OECD.
Á Íslandi hefur 25% fólks á
aldrinum 25 til 65 ára lokið há-
skólaprófi en á öðrum Norð-
urlöndum er þetta hlutfall 30%.
Því þyrftum við að leggja mun
meira fé til menntamálanna en
aðrar Norðurlandaþjóðir, en ekki
miklu minna, sem við þó gerum
þrátt fyrir að Íslendingar séu
mun yngri þjóð og ættu að veita
mun meira en hinar til að standa
þeim jafnfætis.
Starfsmenntun undirstaðan
Áherslurnar á vægi verknáms í
framhaldsskólum eru litlar og
námið verið hornreka um langt
skeið. Afleiðingarnar eru m.a. hátt
brottfall sem á sér ekki hliðstæðu.
Námsmenn lenda á vergangi í
skólakerfinu og í stað þess að eðli-
legur hluti þeirra fari í iðn-, verk-
eða listanám lenda margir í bók-
námi sem þeir hafa engan áhuga á
og flosna því upp úr skóla og
hætta. Námið hentar þeim ekki.
Samfylkingin hefur markað ít-
arlega stefnu til eflingar starfs-
náms og styttri námsbrauta. Það
er eitt af okkar helstu þingmálum
í vetur og munum við halda sér-
stakt málþing um það síðar á
misserinu. Þetta er á meðal brýn-
ustu verkefna menntamálanna og
verður að taka hressilega á til að
bæta úr þeim bráðavanda sem
staða verkmenntunar er í skóla-
kerfinu.
Menntasókn
er meginmálið
Eftir Björgvin G. Sigurðsson
Höfundur er þingmaður
Samfylkingarinnar.
’ Árlegur kostnaður viðgjaldfrjálsan leikskóla er
sambærilegur við það að
fella niður eignarskatt-
inn. Og meti nú hver fyrir
sig hvort er mikilvægara
og réttlátara. ‘