Morgunblaðið - 18.01.2004, Blaðsíða 44

Ingólfur G. Gissurarson, logg. fast. - www.valholl.is - Opið virka daga frá kl. 9-17.30.
Vegna skipulagsbreytinga eigum
við eftirfarandi til ráðstöfunar í
þessu glæsilega húsi.
2. Hæð framhús. samtals 336 fm. Skrifstofur
í toppstandi, gott lyftuhús, glæslegt útsýni
yfir Laugardalinn.
Húsnæðið uppfyllir allar kröfur til nútíma
skrifstofureksturs.
Eignin er í eigu Landsafls, sem er öflugt
sérhæft fasteignarfélag.
Sanngjörn og hagstæð leiga fyrir rétta aðila.
Uppl. veitir Magnús Gunnarsson, s. 588 4477 eða 822 8242.
Suðurlandsbraut - til leigu
SKOÐUN
44 SUNNUDAGUR 18. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
AÐ UNDANFÖRNU hefur ver-
ið talsvert rætt og ritað um 1.
bindi af ævisögu Hannesar Hólm-
steins Gissurarsonar um Nób-
elsskáldið og heitir það einfaldlega
Halldór. Ýmsum þykir Hannes
fara þar býsna frjáls-
lega ef ekki beinlínis
glannalega með heim-
ildir, m.a. með því að
gera ekki aðeins orð
sjálfs skáldsins held-
ur líka annarra að
sínum.
Þann 25. sept. ’99
birtist eftir þann sem
hér heldur á penna
grein í Lesbók Mbl.
Án þess að vilja gera
of mikið úr sjálfum
mér, hygg ég að það
gæti verið bæði for-
vitnilegt og fróðlegt
fyrir áhugasama les-
endur að rifja upp
nokkur atriði úr
greininni, er varða
Halldór K. Laxness.
Þar verður vitanlega
stiklað á stóru,
þ.e.a.s. stytt.
„Síðsumars (1947)
kom H.K. Laxness
ásamt konu sinni Auði í heimsókn
til Parísar. Við það tækifæri buðu
þau hjónin nokkrum íslenskum
Parísarstúdentum til kaffidrykkju
á Coupole, þeim sögufræga veit-
ingastað á Montparnasse. Kaffi-
boðið fór hið besta fram. Skáldið
lék á als oddi og var hið skraf-
hreifasta. Margt og misjafnlega
merkilegt bar þarna á góma. Við
sögðum Laxness m.a. frá Hvít-
rússa nokkrum, Boris að nafni.
Þessi ógæfusami flóttamaður hafði
lagst í svo mikinn
drykkjuskap og
óreglu að hann var
svo að segja hættur
að hirða sig, enda
kominn með geitur.
Nokkrum vikum eftir
þetta skemmtilega
kaffiboð birtist eins-
konar ferðapistill eftir
Halldór Laxness í
Þjóðviljanum og
fjallaði hann um
heimsóknir þeirra
hjóna til Parísar og
var m.a. gerður sam-
anburður á fyrstu og
síðustu kynnum
greinarhöfundar af
heimsborginni. Af
honum mátti ráða að
þau fyrstu tóku þeim
síðustu talsvert mikið
fram. Með öðrum orð-
um hafði París ásamt
íbúunum og menningu
þeirra fallið í áliti hjá
honum. Máli sínu til sönnunar
benti hann t.d. á þá skelfilegu
staðreynd að annar hver maður á
Montparnasse væri með geitur.
Maður er ekki skáld fyrir ekki
neitt. Okkur Parísarstúdentum
þótti þessi lýsing allævintýraleg,
svo ekki sé meira sagt, þar sem
við könnuðumst aðeins við einn
mann, sem gekk með þennan lítt
aðlaðandi húðsjúkdóm, þ.e.a.s. ör-
lagabyttuna Boris.
Við heimildarmennirnir vorum í
stuttu máli sagt orðlausir af undr-
un út af þessum ummælum um
heilsufar íbúanna á Montparnasse.
Það mun á fárra færi að hafa
svona endaskipti á hlutunum, en
hvað varðar þá um sannleikann er
Suttunga- eða skáldamjöðinn
teyga?
Sumarið sem Halldór Laxness
dvaldi á Hótel Goðafossi á Ak-
ureyri og var að semja Hið ljósa
man bar fundum okkar aftur sam-
an í kaffiboði Eiríks Kristjáns-
sonar kaupmanns og konu hans
frú Maríu Þorvarðardóttur á Eyr-
arlandsvegi 26. Gestgjafi okkar
María var systir Rannveigar
Smith, sem samdi bók um manna-
siði og hét hún einfaldlega Kurt-
eisi. Henni hafði Halldór kynnst
1928 í San Francisco, þar sem hún
starfaði í danska sendiráðinu.
Hvort hún greiddi götu hans þar á
einhvern hátt er mér alls
ókunnugt um, en hitt veit ég að
hann gaf henni að skilnaði einu
bókina sem hann átti þ.e.a.s. Vef-
arann mikla frá Kasmír og þannig
er tileinkunin á titilblaðinu einmitt
orðuð.
Þetta kvöld var rætt um menn
og málefni bæði í alvöru og gamni
og sögur sagðar af náunganum
eins og gengur og gerist, m.a.
greindi ég frá lygilegu ævintýri
sem hafði þá nýlega hent í næsta
húsi. Þar bjó embættismaður
nokkur, sem þótti í meira lagi
svallsamur og kenjóttur. Konan
hans reyndi að hafa taumhald á
honum, en því miður með litlum
árangri. Einhverju sinni brá hún
sér austur í sveit til ættingja
sinna. Slíkt tækifæri lætur enginn
sannur svallari sér úr greipum
ganga. Hann birgir sig upp af vín-
föngum og býður heim til sín vin-
um og drykkjufélögum. Sumir
staldra við skamma stund, aðrir
eru þaulsætnari eins og t.d. einn
skólabróðir minn. Um miðja nótt
var hann orðinn einn eftir. Þegar
ölteitið stóð sem hæst vildi gest-
gjafinn endilega sýna skólabróður
mínum kaststöng sem hann hafði
nýlega eignast og byrjaði þá ballið
fyrir alvöru. Það skipti engum
togum hann fór að sýna skóla-
bróður mínum listir sínar og tók
til við að kasta eins og óður maður
þarna inni í miðri stássstofunni.
Önglarnir eða flugurnar festust
alls staðar í plussinu, á sófanum, í
gólfteppinu, gluggatjöldunum og í
púðunum. Fyrir utan önglana voru
tóm glös, fullir öskubakkar og
vindlastubbar eins og hráviði út
um allt. Það var ekki beinlínis
neinn stássbragur á stofunni leng-
ur og von á konunni heim úr sveit-
inni eftir tvo daga. Jæja, nú voru
góð ráð dýr. Daginn eftir fær
embættismaðurinn góða konu til
að þrífa húsið og fjarlægja alla
önglana og ekki nóg með það,
hann fer sjálfur fyrst í sundlaug-
ina og síðan beinustu leið til rak-
arans og er því bæði fínn og
strokinn þegar hann fer að taka á
móti konunni á umferðarmiðstöð-
inni. En hvað gerist þegar þau
stíga yfir þröskuldinn á stássstof-
unni heima? Undur og stórmerki,
þar blasir nefnilega við þeim held-
ur ófögur sjón, allt á tjá og tundri.
Það var eitthvað alvarlega bogið
við þetta allt saman. Það kom
nefnilega á daginn að embættis-
manninn lífsglaða hafði bara
dreymt að hann hefði fengið konu
til að taka til hjá sér. Maður getur
rétt ímyndað sér viðbrögð eig-
inkonunnar.
Skólabróðir minn og vinur, sem
var sjónarvottur að þessu furðu-
lega uppátæki var Örlygur Sig-
urðsson listmálari og lýsti hann
því fyrir mér á ákaflega kjarn-
yrtu máli, eins og hans var von
og vísa, skömmu eftir að það bar
til. Þessi frásögn mín verður síð-
an kveikjan að smásögunni:
Veiðitúr í óbyggðum (svo!) og þar
gerir höfundurinn sér mat úr
efninu á meistaralegan hátt. Orð-
snilld, agað hugmyndaflug, en
einkum og sér í lagi leiftrandi
kímni eru helstu einkenni þessa
litla og fágaða gimsteins, sem
þessi smásaga óneitanlega er.
Hér fatast honum hvergi tökin
eins og í Þjóðviljagreininni um
París, þar sem hann sá geitur á
kolli annars hvers manns á
Montparnasse.
Nú virðist það ganga guðlasti
næst að anda á Nóbelsverðlauna-
skáldið og gagnrýna það. Það
flokkast nánast undir argasta níð
og vanvirðu. Nú skulu allir hrópa
hósíanna í einum kór og lof-
syngja meistarann mikla. Það er
ekki ofmælt að Halldór Laxness
hafi verið settur á svo háan stall
að hann sé með öllu hættur að
vera mennskur, sé eiginlega kom-
inn í guða tölu. Mér er spurn
hvort honum sé í rauninni nokkur
greiði gerður með slíkri ofdýrk-
un. Þetta viðhorf kom svo ber-
lega í ljós í sjónvarpsþáttum
Halldórs Guðmundssonar
skömmu eftir andlát höfundar.
Þetta var í stuttu máli sagt ein
endalaus lofrolla að heita og þar-
afleiðandi ekki minnst einu ein-
asta orði á hinar stórmerkilegu
og fróðlegu rannsóknir Eiríks
Jónssonar, Aðföng Halldórs Lax-
ness, sem Lesbókin birti á sínum
tíma. Markmiðið með þeim var
eingöngu að leiða í ljós á al-
gjörlega hlutlausan hátt hvaðan
Halldór Laxness hafði viðað að sér
efni eða leitað fanga. Í beinu
framhaldi af þessu er ekki úr vegi
að minna á ummæli Goethes um
franska skáldsagnahöfundinn
Stendhal í Viðtölum við Eckerm-
an, en þau hljóðuðu svona: „Þessi
maður kann að nota aðra af
hreinni list og tileinka sér hug-
myndir þeirra“. Rétt er að taka
það fram að þýska skáldinu þótti
þrátt fyrir það mjög mikið til rit-
verka Frakkans koma. Og nú allt í
einu rifjast upp fyrir mér nokkuð
sem Vilmundur, heitinn Jónsson
landlæknir, sagði mér frá inni á
lestrarsal Landsbókasafnsins fyrir
allmörgum árum. Hann og Hall-
dór Laxness sátu einhverju sinni
ásamt fleirum, sem vöndu komur
sínar á Ingólfskaffi og ræddu um
landsins gagn og nauðsynjar eins
og svo oft áður. Í þetta skiptið
barst talið m.a. að heimilda- og
ritstuldi og voru nokkuð skiptar
skoðanir um það mál eins og
gengur og gerist meðal Íslendinga
og við þetta tækifæri lét Halldór
Laxness eftirfarandi orð falla og
það í meðvituðum hálfkæringi:
„Það veit enginn hvað ég er mikill
rummungur“. Svo hélt Vilmundur
áfram og bætti því við að enginn
þeirra hefði trúað honum, enda
tæplega til þess ætlast.
Er ekki nokkur leið fyrir okkur
Íslendinga að dá Halldór Laxness
og meta verk hans að verðleikum
án þess að verða blindri aðdáun
og hreinustu öfgum að bráð? Ef til
vill mætti gera það með því að ljá
honum aftur mannlegt eðli með
öllum sínum kostum og göllum eða
með öðrum orðum að endurheimta
hann úr heimi guða og taka hann
aftur í manna tölu.
Gárungarnir gætu sagt að þegar
öllu er á botninn hvolft væri
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
aðeins að feta í fótspor meist-
arans, sem kallaði sjálfan sig
rummung. Sagnfræðifélag Íslands
ætti ef til vill að halda þing, eins-
konar bókmenntalegt rumm-
ungaþing út af þessu snúna máli.
Nei, annars. Að lokum er mér
spurn hvort ekki hefði mátt spara
öll þessi læti og mikla veður, sem
gert hefur verið út af vinnubrögð-
um prófessorsins og leyfa honum
ekki aðeins að leika lausum hala
heldur líka almenningi að dæma
þessa fyrirferðarmiklu ritsmíð
hans í ró og næði, enda er hún að
hans eigin sögn fyrst og fremst
samin fyrir almenning í landinu,
sem honum virðist allt í einu svo
sérlega annt um. Það er því ekki
alveg fráleitt að álykta sem svo að
prófessorinn muni taka meira
mark á dómum hans en sérfróðra
manna, sem eiga það stundum til
að vera með einhverja óláns sér-
visku.
Og hvað gerðu svo þessar há-
væru raddir, sem var lítillega
minnst á hér að framan? Nú lítið
annað en vekja ómælda athygli á
ævisögunni og stuðla þannig bein-
línis að aukinni sölu á henni. Ódýr
auglýsing það!
Það kom vel á vondan
Eftir Halldór Þorsteinsson
’París ásamtíbúunum og
menningu
þeirra hafði
fallið í áliti hjá
honum.‘
Halldór Þorsteinsson
Höfundur er skólastjóri Málaskóla
Halldórs.
Netfang: kjoreign@kjoreign.is
Heimasíða: www.kjoreign.is
Sími 533 4040 • Fax 533 4041
Opið í dag frá kl. 12-14
TRAUST OG ÖRUGG ÞJÓNUSTA
Ármúla 21 • Reykjavík
SKÓGARSEL - ALASKAREITUR BREIÐHOLT
Nú er sala og kynning á nýbyggingum í Skógarseli í fullum
gangi. Allar uppl. og teikningar á skrifstofu Kjöreignar ehf.
jöreign ehf
Dan V.S. Wiium hdl.,
lögg. fasteignasali
Erlendur Davíðsson,
lögg. fasteignasali
Hákon R. Jónsson,
sölumaður
Ólafur Guðmundsson
sölustjóri,
2JA HERB.
SÖRLASKJÓL Gullfallega innréttuð
kjallaraíbúð á þessum vinsæla stað í vest-
urbænum. Sérinngangur í íbúðina, húsið er
tvíbýlishús og er nýmálað og viðgert að ut-
an. Stærð íbúðar er 72 fm. Verð 11,9 millj.
3JA HERB.
LAUGAVEGUR Góð 3ja herb. íbúð á
3ju hæð, skrifstofa sem var breytt í íbúð.
Nýtt gler, parket á hluta, sturta, tengt f.
þvottavél. Spennandi eign. Verð 13,9 millj.
Stærð 92 fm. Nr. 4068
ÁLFALAND - LAUS STRAX
Mjög falleg íbúð með sérinngangi, sérbíla-
stæði, frábær staðsetning. Stærð 99,1 fm.
2 svherb. Íbúðin er sérlega rúmgóð og gott
skipulag í henni. Lyklar á skrifstofu. Verð
13,9 millj.
RÓSARIMI Góð 3ja herb. íbúð með
sérinngangi af svölum. Skiptist í 2 herb.,
geymslu, bað, eldhús og stofu. Tengt fyrir
vélum á baði. Verð 11,5 millj.
5 til 7 HERB.
MIÐLEITI - M. BÍLSKÝLI Rúm-
góð og fallega innréttuð 121 fm íbúð á 1.
hæð í lyftuhúsi. Sérþvottahús. GarðskáIi,
suðurverönd og stæði í sameiginlegu bíl-
skýli. Mikil og góð sameign. VERÐ: 23,8
millj. Nr. 3627.
LINDASMÁRI - KÓP. Falleg
„penthouse“-íbúð á tveim hæðum. Vel
staðsett í fallegu húsi í vinsælu hverfi.
Parket á öllum gólfum, kirsuberjaviður í
innréttingum og skápum. Fallegt útsýni.
Verð 19,9 millj. Nr. 4208
ATVINNUHÚSNÆÐI
BÆJARFLÖT - LEIGA Til leigu
stórglæsilegt húsnæði á Bæjarflöt í Grafar-
vogi. Húsnæðið er 183 fm að gólffleti auk
um 100 fm millilofts. Leiga er hagstæð eða
150 þ. + vsk. Uppl. Hákon og Dan. N r.
1488