Morgunblaðið - 18.01.2004, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 18. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
P
álína og blaðamaður
eru fljótar að rífa
slæðurnar af höfðinu
þegar þær koma inn í
íbúð Pálínu í Kabúl.
„Hárið má svo sem al-
veg sjást, aðalmálið er
bara að vera með eitthvað yfir höfð-
inu. Margar konur ganga enn í burka,
mussunum með andlitshulunni sem
Talibanar skipuðu þeim að klæðast.
Það er hins vegar í lagi að vera í
hverju sem er, svo lengi sem það er
síðerma og hylur fótleggina og aftur-
endann,“ útskýrir Pálína. Hún hefur
verið í Kabúl í meira en hálft ár. Í
Afganistan stjórnar hún aðstoð Al-
þjóðaráðs Rauða krossins (ICRC) við
fjögur innlend sjúkrahús.
„Í Afganistan er mjög margt að
gerast og hér eru ögrandi verkefni á
hverju strái. Ég bý með tveimur öðr-
um Rauða kross starfsmönnum, þar
af einum Íslendingi og kann ágætlega
við lífið í Kabúl. Öryggisreglurnar eru
hins vegar strangar. Sem kona má ég
aldrei fara ein út og verð að tilkynna
allar mínar ferðir í gegnum talstöð,
líka þegar ég á frí. Ég má aðeins
ganga um ákveðin svæði borgarinnar
en verð annars að fara allt í bílum
ICRC. Þessi frelsisskerðing er vissu-
lega erfið en það er ekkert sem þýðir
að velta sér upp úr,“ segir Pálína létt
á brún. „Ástandið í Kabúl er miklu
stöðugra en annars staðar í Afganist-
an.“
Úr allsnægtum í hungursneyð
Pálína er fædd og uppalin í Garða-
bæ. Eftir stúdentspróf fór hún í
hjúkrun við Hjúkrunarskóla Íslands.
„Ég hafði hugsað mér að verða
dýralæknir en þegar ég áttaði mig á
því að dýralækningar væru ekki
kenndar heima, hætti ég við og fór í
hjúkrun. 26 ára gömul fór ég síðan til
Eþíópíu. Tvær vinkonur mínar höfðu
áhuga á að fara og hvöttu mig til að
sækja líka um. Tveimur vikum síðar
vorum við komnar til Eþíópíu. Við
unnum við fæðudreifingu á vegum
lútherska heimssambandsins og vor-
um með litla aðstöðu þar sem veikt
fólk gat komið. Þarna var ekkert
sjúkrahús. Á svæðinu var líka eldhús
þar sem mjög vannærðu fólki, sér-
staklega börnum, var gefið að borða.
Þarna vorum við í sex mánuði í tjaldi
og þetta var ótrúleg reynsla. Á þess-
um tíma voru ekki nema tvær út-
varpsstöðvar heima og ein sjónvarps-
stöð. Það var bara frá Biafra stríðinu
sem maður hafði séð myndir af svelt-
andi fólki. Að koma úr allsnægtunum
á Íslandi og þangað sem fólk var að
deyja úr hungri var því ákaflega
skrýtið. Þetta voru líka ekki bara
nokkrir einstaklingar, heldur milljón-
ir manna og því gjörsamlega yfir-
þyrmandi. Þarna, sem og víða annars
staðar, var mjög margt sem var erfitt
fyrir augað sjá.“
– Fannst þér þið geta hjálpað?
„Vissulega gerðum við það þótt við
hefðum oft efasemdir um það sem við
vorum að gera. Skipulagið var þannig
að menn komu mánaðarlega og náðu í
skammt fyrir fjölskyldu sína, hveiti,
sykur, olíu og annað. Margir þurftu
að fara um langan veg og ferðin í heild
sinni gat tekið upp undir fimm daga.
Ég hafði ekki á tilfinningunni að al-
menningur væri að misnota sér að-
stoðina. Menn hefðu einfaldlega ekki
farið alla þessa leið nema þeir hefðu
þurft á því að halda. Undir lokin var
ástandið farið að skána á sumum stöð-
um. Þá voru menn farnir að geta
plantað aftur fræjum og eitthvað var
farið að rigna. Þá hætti fólk að koma.
Þeir sem ekki þurftu nauðsynlega á
því að halda lögðu ferðina ekki á sig.“
Við landamæri Kambódíu
„Ég átti satt best að segja ekki von
á því að fara aðra hjálparstarfsferð
frá Íslandi. Ég hélt að ég myndi bara
gera þetta í eitt skipti og það væri síð-
an nokkuð sem ég myndi gorta mig af
í ellinni. Einhverra hluta vegna varð
hins vegar sjálfsagt að fara aftur,“
segir Pálína. Ári eftir að hún kom frá
Eþíópíu fór hún til Taílands og þá fyr-
ir ICRC. Í Taílandi vann hún í hálft ár
á skurðsjúkrahúsi við landamæri
Kambódíu. Á þeim tíma var ógnaröld
Pol Pots nýyfirstaðin og stórar flótta-
mannabúðir á landamærunum. Í ná-
grenni við Pálínu voru um 300.000
manns í þremur búðum.
„Þarna bjó ég í dæmigerðum taí-
lenskum bambushúsum á stultum og
líkaði vel. Þetta var mikil vinna, að
minnsta kosti 60–70 tímar á viku, og
merkileg reynsla. Það var sérstakt að
sjá hversu mikið var hægt að gera
fyrir jafnstóran hóp, með jafnlítið
þróaðri tækni, og raunin var. Há-
tæknin sem maður var vanur frá
sjúkrahúsinu að heiman, sem á þeim
tíma var þó lítið á við tæknina í dag,
var náttúrlega engan veginn aðgengi-
leg þessu fólki. Hins vegar var hægt
að gera mjög margt án hennar. Í
flóttamannabúðunum var mikið af
fólki sem þurfti á skurðlækningum að
halda. Kambódía, ásamt Afganistan
og Angóla, er nefnilega það land í
heiminum sem er verst sett varðandi
jarðsprengjur.“
Sambandslaus í Sómalíu
Veturinn 1989 til 1990 stundaði
Pálína svæfinganám á Íslandi en var
ekki lengi að drífa sig utan á nýjan
leik.
„Ég var farin út áður en ég útskrif-
aðist. Ég flýtti lokaritgerðinni, sem að
sjálfsögðu fjallaði um svæfingar
stríðssærðra, og fór til Berbera í
Sómalíu. ICRC var með skurðsjúkra-
hús í norðurhluta landsins og ég vann
þar við svæfingar. Við sinntum mest
almennum skurðlækningum og eitt-
hvað af skotsárum þangað til í lokin
að upp úr sauð. Mótspyrna hafði
byggst upp gagnvart forseta landsins
og höfuðborgin Mogadishu féll á milli
jóla og nýárs árið 1990. Mánuði síðar
féll Berbera. Þá var svo komið að við
hjá ICRC vorum einu útlendingarnir
í allri Sómalíu. Það var mjög sérstakt.
Mikil umfjöllun hafði verið um
ástandið í landinu í heimsfréttunum.
Eina tenging okkar við umheiminn
var BBC World Service for Africa. Í
gegnum BBC fengum við fregnir af
því sem var að gerast í landinu. Þegar
líða tók á janúar heyrðum við hins
vegar stöðugt meira um Írak og Kúv-
eit. Þegar Persaflóastríðið braust út
var Sómalía síðan ekki lengur nefnd á
nafn. Samskipti okkar við umheiminn
voru því orðin engin. Þarna voru nátt-
úrlega engir símar og enginn lengur á
skrifstofunni í Mogadishu, sem hafði
verið tenging okkar við umheiminn.
Að lokum náðist talstöðvarsamband
og þetta fór allt að líta betur út, en þá
brast á með stríði þar sem ég var
stödd. Nóttina sem það byrjaði svaf
ég á gólfinu undir rúminu. Skothríðin
var svakaleg. Það vildi þannig til að
morguninn eftir var ég einmitt á leið í
stutt frí. Ég náði að komast úr landi
en átti ekki afturkvæmt því af örygg-
isástæðum voru allir sendifulltrúar
ICRC sendir heim. Ég lauk samn-
ingnum mínum í Kenýa. Annar
skurðlæknanna sem ég hafði verið að
vinna með í Sómalíu var skotinn. Að-
gerð var gerð á honum á gólfinu á
sjúkrahúsinu.
Í Kenýa var ég við landamæri Súd-
an. Þar er ICRC með sjúkrahús, sem
þá var mest megnis í tjöldum. Þangað
Í hjálparstarfi
um allan heim
Pálína ásamt helsta samstarfsmanni sínum á Karte Se sjúkrahúsinu.
Sundursprengd bygging i Kabúl.
Tombólufé hjálpar fötluðum börnum í Afganistan.
Ungur drengur fær aðstoð við að setja á sig gervifót á gervilimaverkstæði
Rauða krossins í Kabúl. Óvíða er fleiri jarðsprengjur að finna en í Afganistan.
„Markmiðið er að skilja eitthvað eftir á hverjum
stað, að kenna heimamönnum og gera sjálfan sig á
endanum óþarfan,“ segir Pálína Ásgeirsdóttir
hjúkrunarfræðingur, sem fyrst vann hjálparstarf
fyrir tæpum tuttugu árum. Hún var í Eþíópíu í
hungursneyðinni árið 1985 og hefur síðan þá farið
til jafnfjarlægra staða og Sómalíu og Austur-
Tímor, á vegum alþjóðaráðs Rauða krossins. Í
Bosníu klæddist hún herbúningi og hjúkraði
breskum hermönnum og í dag býr hún í Afganist-
an. Sigríður Víðis Jónsdóttir hitti hana í Kabúl.
Ljósmynd/Sigríður Víðis Jónsdóttir