Morgunblaðið - 03.03.2004, Síða 34

MINNINGAR
34 MIÐVIKUDAGUR 3. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Fríður Jóhannes-dóttir fæddist í
Haga í Aðaldal 29.
janúar 1935. Hún lést
á Fjórðungssjúkahús-
inu á Akureyri 24.
febrúar síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Jóhannes Frið-
laugsson kennari og
rithöfundur, f. 29.
september 1882, d.
17. september 1955,
og Jóna Jakobsdóttir
húsfreyja, f. 8. janúar
1904, d. 11. apríl
1983. Fríður átti sjö
systkini og eru þau: Hugi, f. 24. júlí
1923, Snær, f. 10. nóvember 1925,
Heiður, f. 28 mars 1928, Völundur,
f. 23. ágúst 1930, Hringur, f. 21.
desember 1932, d. 17. júlí 1996,
Dagur, f. 26. mars 1937, og Freyr,
f. 18. ágúst 1941.
Fríður giftist 9. desember árið
1956 Gunnari B. Jóhannssyni, f. 18.
ágúst 1935 á Flatey á Skjálfanda,
sonur hjónanna Jóhanns Ög-
mundssonar, f. 16. ágúst 1910, d.
15. febrúar 1993, leikara og tré-
smiðs, og Karólínu Jóhannesdóttur
húsmóður, f. 6. maí 1908, d. 20.
október 1998. Fríður og Gunnar
eignuðust þrjár dætur. Þær eru: 1)
Jóhanna, f. 21. júní 1956, maki
Ólafur Þór Kristjánsson, f. 25. apríl
1962. Börn Jóhönnu
eru Hrönn Haralds-
dóttir, faðir hennar
Harald Aspelund, og
Gunnar Björn Ólafs-
son. 2) Karólína, f.
29. febrúar 1960,
maki Gísli Sigurður
Gíslason, f. 14. apríl
1962. Börn Karólínu
eru Gunnar Gíslason,
f. 28. nóvember 1983,
d. 27. október 1987,
Már Gíslason, f. 31.
ágúst 1990, og Gunn-
ar Breki Gíslason, f.
8. ágúst 2003. 3) Sæ-
dís, f. 1. maí 1973, maki Haraldur
Þór Egilsson, f. 29. október 1972.
Börn Sædísar eru Una Haralds-
dóttir, f. 17. ágúst 1999, og Eik
Haraldsdóttir, f. 25. nóvember
2002.
Fríður ólst upp í Aðaldal en flutti
til Akureyrar 17 ára gömul. Hún
var við nám í Húsmæðraskólanum
á Laugalandi veturinn 1953–54.
Hún vann við ýmis störf á Akureyri
þar til þau Gunnar stofnuðu heim-
ili. Þau bjuggu í Reykjavík tvo vet-
ur meðan Gunnar var við nám í
Stýrimannaskólanum í Reykjavík.
Síðan hafa þau búið á Akureyri.
Útför Fríðar fer fram frá Akur-
eyrarkirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 13.30.
Kynni mína af dauðanum hafa
verið skyndileg og óvænt. Ég hef
stundum hugsað að það hljóti að
vera auðveldara að sætta sig við
fráfall þeirra sem standa manni ná-
lægt þegar aðlögunartíminn er
langur. Það er því miður röng
ályktun.
Ég kynntist Fríði fyrst þegar við
Sædís komum í heimsókn í Birki-
lundinn stuttu eftir að við hófum til-
hugalífið. Við vorum öll auðvitað
dálítið óstyrk, unga fólkið og
tengdaforeldarnir. Það reyndist
ástæðulaust með öllu. Fríður tók á
móti mér brosandi með opinn faðm-
inn eins og öllum sem hana heim-
sóttu og bauð upp á hlaðborð af
kökum og ýmsu góðgæti. Vinalegt
viðmót Gunna og Fríðar gerðu það
að verkum að það var eins og við
hefðum þekkst í mörg ár. Ísinn var
brotinn og ævarandi kynni tókust.
Mér voru strax settar reglurnar og
þær voru nokkuð skýrar. Það sem
er borið á borð á að klára, svo að
ekki þyrfti að ganga frá því. Mikið
var erfitt að brjóta ekki reglurnar
stundum því borðin svignuðu undan
kræsingunum.
Það var ekki bara mannfólkið
sem var í mat í Birkilundinum. Ég
hafði stundum á tilfinningunni að
fuglarnir í Eyjafirði væru allir í mat
í garðinum hjá Fríði, ekki síst
hrafninn. Kannski var það þessi
umhyggja sem einkenndi tengda-
móður mína mest. Umhyggja fyrir
öllum í kringum sig. Unga fólkið
var ekki undanþegið. Þótt við Sæ-
dís værum stundum dálítið skeyt-
ingarlaus þegar hún hringdi í okkur
þegar við vorum á leiðinni milli Ak-
ureyrar og Reykjavíkur þá biðum
við ósjálfrátt eftir hringingunni.
Hún var hluti af ferðalaginu. Þegar
við renndum inn á bílastæðið beið
Fríður eftir okkur með bros á vör,
útbreiddan faðminn og eldhúsborð
fullt af mat.
Þessi umhyggja birtist einnig í
áhuga hennar á ættfræði sem hún
rannsakaði með Birnu vinkonu
sinni. Þær voru ekki fáar stundirn-
ar sem þær vinkonur sátu og spjöll-
uðu um ættartölur. Mér var þessi
áhugi óskiljanlegur en ég dáðist að
honum og þeirri skemmtan sem
þær vinkonur fengu út úr þessu. Ég
skammaðist mín pínulítið fyrir hve
fávís og áhugalaus ég var um eigin
ættfræði. Fríður reyndi að bæta úr
þessu og fræddi mig óspart um
mína ætt. Stundum botnaði ég ekk-
ert í þessum upplýsingum. Ekki af
því að þær væru rangar. Síður en
svo. Ávallt var það mín fáviska sem
var um að kenna.
Mesta gleðin var að kynna Fríði
fyrir dætrum okkar Unu og Eik.
Þær voru ófáar stundirnar sem hún
sat með Unu í fanginu og söng, fór
með vísur eða sagði henni sögur.
Það var alltaf tilhlökkunarefni hjá
okkur öllum að fara í graut til
ömmu eða fá hjá henni súkku-
laðiköku. Það er sárt til þess að
hugsa að Eik fái ekki að sitja í kjölt-
unni á ömmu sinni og hlusta á hana.
Við göntuðumst stundum með
það að Fríður myndi verða allra
kerlinga elst. Slíkur var lífsþrótt-
urinn og krafturinn sem henni
fylgdi. Því miður er hún nú horfin
okkur. Eftir sitjum við og þerrum
tárin en það er gott til þess að vita
að Fríður býður enn til veislu,
gnægtaborð minninga, sem við
munum taka óspart af. En því mið-
ur, Fríður, í þetta sinn getum við
ekki klárað af borðinu.
Bless, kæra vinkona. Bless amma
Fríður.
Haraldur Þór Egilsson.
Þá er komið að kveðjustund,
kæra Fríður.
Einhvern veginn er svo erfitt að
horfast í augu við það, aldrei aftur
grautur á föstudegi eða jafnvel
ábrystir, svona þegar virkilega
hljóp á snærið. Oft vorum við feðg-
ar, Már og ég, búnir að næra okkur
vel með salati og góðu spjalli, alltaf
var eitthvað til að gleðja magann í
Birkilundinum og ekki stóð á að
bera góðgætið í mann.
Mér finnst þessi aldarfjórðungur
síðan ég kynntist Línu hafa liðið
hratt. Við að verða miðaldra hjón
og þú fallin frá svo allt of fljótt. Sem
betur fer eigum við gnægð minn-
inga og víst er að þær lifa áfram.
Við Lína og Már verðum að segja
Gunnari Breka frá ömmu sinni sem
alltaf gladdist þegar barnabörnin
komu í heimsókn. Alltaf átti hún
eitthvað gott til að gleðja lítil
hjörtu.
Ég minnist allra ferðanna austur
í Aðaldal með ykkur Gunna þar sem
ykkur leið svo vel. Þessar ferðir
urðu með árunum fjölskylduferðir
og þá mátti treysta á að allt væri
með sem þyrfti til svo slá mætti upp
veislum. Best var þó að koma í
Birkilundinn til ykkar þar sem þið
bjugguð í þrjátíu ár. Hvort sem til-
efnið var grautur á föstudegi eða
gamlárskvöld varstu alltaf söm við
þig. Opin og viðræðugóð um alla
hluti, vel lesin, sérlega ættfróð og
svo mætti lengi telja. Það sem
skipti máli var andrúmsloftið og
nærveran, maður var svo innilega
velkominn.
Okkur finnst við öll hafa misst
mikið en enginn þó eins og Gunni.
Ég held að það séu vandfundin hjón
sem eru jafn samhent og lífsglöð og
þið voruð, þið einfaldlega nutuð
þess að vera saman hvort sem þið
voruð á ferðalagi í New York eða
úti á palli heima. Jafnvel þótt langt
væri á milli ykkar löngum stundum
þegar Gunni var á sjónum var aldr-
ei langt á milli ykkar í andanum.
Nú reynir á að standa vel saman
og halda minningunni um þig vel á
lofti og gera það besta úr hverri
stund. Það hefðir þú viljað.
Með innilegu þakklæti,
Gísli Sigurður Gíslason.
Þegar ég hugsa um ömmu Fríði
koma fjölmargar minningar upp í
hugann. Auk minninganna gaf hún
mér mikla hlýju, gleði og væntum-
þykju sem erfitt er að koma í orð.
Amma var þekkt fyrir það að
henda engu og kom það sér oft vel
fyrir mig. Hún gat grafið upp alls
konar dót og fatnað fyrir hin ýmsu
tilefni. Sem barn lék ég mér oft með
safnið hennar af fatatölum eða
klæddi mig uppá í gömul föt. Silf-
urskórnir hennar ömmu eru mér
sérstaklega minnisstæðir og þrætt-
um við Sædís oft um það hvor okkar
fengi að vera í þeim.
Amma var sjaldan iðjulaus. Hún
prjónaði mikið og heklaði auk þess
að sauma föt á sjálfa sig og aðra í
fjölskyldunni, frá öskudagsbúning-
um til síðkjóla og allt þar á milli.
Einnig var hún mjög dugleg og fær
í bakstri og bauð alltaf uppá heima-
gert brauð og kökur.
Ég sá ömmu í síðasta skipti tíu
dögum áður en hún lést. Ég gat
þakkað henni og kysst fyrir allt og
sagt henni hversu vænt mér þætti
um hana. Sú stund er mér ómet-
anleg. Mig dreymdi hana síðan
nóttina sem hún lést. Hún hefur lík-
lega verið að kveðja mig í síðasta
skipti.
Ég sendi þér kæra kveðju,
nú komin er lífsins nótt.
Þig umvefji blessun og bænir,
ég bið að þú sofir rótt.
Þó svíði sorg mitt hjarta,
þá sælt er að vita af því
þú laus ert úr veikinda viðjum,
þín veröld er björt á ný.
Ég þakka þau ár sem ég átti
þá auðnu að hafa þig hér.
Og það er svo margt að minnast,
svo margt sem um hug minn fer.
Þó þú sért horfinn úr heimi,
ég hitti þig ekki um hríð,
þín minning er ljós sem lifir
og lýsir um ókomna tíð.
(Þórunn Sig.)
Hrönn Haraldsdóttir.
Vina mín, úr öllum áttum
unaðssöngvar berast mér.
Leysir sólin fönn úr fjöllum,
faðmar blærinn lönd og ver.
Vorsins dís í veldi sínu
vermir allt sem kól og dó.
Hlýjar vonin huga mínum,
hjartans vina, sofðu í ró.
(Jóhannes Friðlaugsson.)
Elsku Fríður mín, þessa fallegu
vísu orti faðir þinn og finnst mér við
hæfi að hún fylgi þér þennan síð-
asta spöl. Innihald vísunnar endur-
speglar örugglega ást ykkar beggja
á sveitinni ykkar, Aðaldalnum. Oft
sóttir þú þangað og komst endur-
nærð til baka. Erfitt er að setjast
niður og skrifa minningargrein um
þig, þú ert búin að vera samofin lífi
mínu í svo mörg ár, minningarnar
streyma fram, giftingardagur ykk-
ar Gunna bróður, Hanna skírð í
leiðinni, mér 16 ára fannst þetta allt
svo spennandi, þið svo hamingju-
söm og sæl. Það átti samt fyrir ykk-
ur að liggja að vera oft aðskilin
hvort frá öðru, hann valdi sjó-
mennskuna að ævistarfi, en þú
varst heima og gættir bús og barna.
Það er oft talað um hetjur hafsins,
sjómennina okkar, og sannarlega
eru þeir það en það mætti oftar tala
um konurnar þeirra, alla ábyrgðina
sem þær axla einar heima. Ég held
þú hafir samt alltaf verið nokkuð
sátt við þitt hlutskipti, þótt oft hafir
þú átt andvökunætur þegar þú viss-
ir af slæmu veðri.
Það kom einhvern veginn af
sjálfu sér hvað foreldrar mínir voru
þér innan handar, myndaðist órofa
ást og virðing á milli ykkar og laun-
aðir þú það ríkulega þegar þau
þurftu á hjálp okkar að halda síð-
ustu æviárin. Þú varst af miklu hag-
leiksfólki komin og nægir að nefna
bróður þinn, Hring listmálara, fleiri
í fjölskyldu þinni hafa fetað þá
braut, aldrei sá ég þig þó munda
pensil eða teikna, þú beindir lista-
gáfu þinni í aðra átt, það lék allt í
höndunum á þér, saumaskapur,
hekl, og þú prjónaðir svo fallega
dúka á prjóna sem voru eins og
tannstönglar, og skotthúfurnar þín-
ar þóttu svo fallegar að þú varst
beðin að vera til taks á sýningum og
leiðbeina fólki, en þú varst nú ekk-
ert að auglýsa það. Við eignuðumst
stelpur á sama árinu og var það
önnur stelpan þín, mikill samgang-
ur var á milli heimila okkar og aldr-
ei bar skugga á. Þegar þú gekkst
með yngstu stelpuna man ég að þú
sagðir mér draum, þú varst að bæta
þriðju bótinni á sömu buxnaskálm-
ina og varst alveg viss um að þetta
yrði þriðja stelpan, sem gekk svo
eftir. Þú hafðir yndi af bókmennt-
um, og ættfræði var þér mjög hug-
leikin og oft varst þú búin að reka
okkur systkinin á gat enda vissir þú
miklu meira um ættir okkar en við
sjálf. Þegar stelpurnar ykkar
stækkuðu fóruð þið að ferðast
meira utanlands og höfðuð mjög
gaman af, og margar ferðir fóruð
þið með skipsfélögum Gunna og
mökum þeirra. Kanarí var í uppá-
haldi síðari ár. Við Einar fórum
þrisvar með ykkur til útlanda og
var alltaf jafn gaman þótt Grikk-
landsferðin standi upp úr, og áttir
þú stóran þátt í því með þína léttu
lund, og mikið var gaman að sjá
ykkur Gunna dansa saman. Þegar á
móti blés var engin jafn róleg og þú,
í veikindum Gunna forðum, eða
1987, þegar sorgin kvaddi dyra hjá
báðum fjölskyldum okkar. Þá varst
þú trausta stoðin. Í veikindum þín-
um undanfarið ár hefur þú sýnt
aðdáunarverðan styrk, aldrei
kvartaðir þú. Okkur hefur fundist
þetta svo ósanngjarnt, loksins þeg-
ar Gunni var kominn í land og nú
átti að gera svo margt skemmtilegt
saman, þá veikist þú, en svona er
lífið hverfult.
Elsku Gunni minn, Hanna, Lína,
Sædís og tengdasynir, elsku barna-
börnin ykkar stór og smá, við Einar
biðjum algóðan guð að gefa ykkur
styrk í þessari miklu sorg.
Elsku Fríður, hvíl í friði. Blessuð
sé minning þín.
María og Einar.
Elsku hjartans Fríður mín, hetj-
an okkar allra, sem búin ert að
berjast harðri baráttu við þennan
hræðilega sjúkdóm í marga mán-
uði. Sjúkdóm sem aldrei virðist
finnast lækning við. Þú ætlaðir þér
sigur og aldrei heyrðistu kvarta
þótt baráttan væri mikil og erfið.
Þú komst inn í fjölskylduna ung,
hress og falleg þegar þú giftist
Gunnari bróður mínum. Þú varst
ættuð úr Aðaldal, fallegasta daln-
um á Íslandi, og gafst þig aldrei
með það þegar við systur héldum
því fram að Eyjafjörðurinn væri
fallegri. Foreldrar okkar voru fljót
að sjá mannkosti þína og ekki leið
langur tími þar til þú varst orðin
þeim mjög kær. Samband þeirra
við þig og dætur ykkar, Hönnu,
Línu og Sædísi, var alveg sérstakt.
Gunnar var alltaf á sjónum öll ykk-
ar ár svo það kom af sjálfu sér að
samgangurinn var mikill. Lífið var
ekki alltaf dans á rósum hjá þér,
Fríður mín, veikindi Gunnars fyrir
20 árum voru erfið en þá kom líka í
ljós hvað þú varst sterk, stóðst eins
og klettur við hlið hans. Eins er lít-
ill afa- og ömmukútur dó næstum
þriggja ára. Þá hélst þú fast utan
um þína fjölskyldu og ekki síst
tengdaforeldra þína er þau misstu
heilsuna, þá stóðst þú fast við hlið-
ina á okkur Dídí.
Elsku Fríður mín, hver á nú að
ráða draumana okkar og hver á að
hjálpa okkur með ættfræðina í fjöl-
skyldunni? Það var bara svo góður
punktur í tilverunni að vita þig allt-
af tilbúna að gefa góð ráð, alltaf
tilbúin að hjálpa og hressa mann
við. Segja mér að lesa tiltekna bók,
hún væri svo góð, bara vissan um að
þú værir alltaf í Birkilundinum, því
þar var þinn staður.
Elsku Gunni minn, loksins þegar
þú hættir á sjónum og kominn í
land, og allt var svo bjart fram-
undan, lítill sólargeisli bættist í
hópinn ykkar í sumar sem færði
mikla birtu í tilveruna í Birkilund-
inum sem og öll hin barnabörnin
ykkar sem voru miklir gleðigjafar
ömmu sinnar í veikindum hennar.
Við eigum oft erfitt með að skilja
tilgang lífsins. Hann er oft sár. Ég
veit að dætur þínar Hanna, Lína og
Sædís, tengdasynir og barnabörnin
öll, þið standið öll saman og hlúið
hvert að öðru, þið eigið öll mikla ást
og hlýju sem ég veit að þið gefið
hvert öðru í þessari sorg.
Elsku Fríður mín, ég kveð þig
með sömu orðunum og við notuðum
alltaf: Guð geymi þig.
Nú er fölnuð fögur rós,
fellur tár á kinn.
Nú er slokknað lífsins ljós,
sem lýsti veginn minn.
En minning ljúf, sem merlar hlý
og mildar alla sorg
leiðir þig til lífs á ný
í ljóssins fögru borg.
(H.A.)
Margrét.
Þá eik í stormi hrynur háa
hamra því beltin skýra frá.
En þegar fjólan fellur bláa
fallið það enginn heyra má.
En ilmur horfinn innir fyrst
urta-byggðin hvers hefir misst.
(Bjarni Thorarensen.)
Nú á dögum þykja sjötíu ár ekki
hár aldur og þeim sem eru komnir
nálægt því þykir eðlilegt að eiga þó
nokkur góð ár eftir en ekkert er
tryggt í þeim efnum. Árið 1945 hóf-
um við sex jafnaldrar og frænd-
systkini skólavist í Aðaldal. Þar var
barnaskólinn farskóli, kennt til
skiptis á bæjum og gengið heiman
og heim, styttri vegalengdir. Kenn-
arinn var þó oftast um kyrrt þar
sem kennt var. Ég var svo lánsöm
að geta gengið á milli þessa fjóra
barnaskólavetur mína, því gisting
annars staðar en heima var mér
ógnvekjandi.
Við vorum fjórar jafnöldrur; Ása
Högnadóttir, Syðra-Fjalli, Ása
Ketilsdóttir, Ytra-Fjalli, Fríður
Jóhannesdóttir, Haga, og Heið-
björt Jónsdóttir, Mýlaugsstöðum.
Nú er ég ein eftir, þær Fríður og
Heiðbjört hafa kvatt með fárra
vikna millibili, Ása Högnadóttir
löngu fyrr og minningarnar leita á
hugann.
Það var kennt á Syðra-Fjallsbæj-
unum, Hólmavaði og Haga þau ár
sem ég var í skóla, annan hvern
mánuð, hinn lærðum við heima.
Þetta voru góðir tímar, mikið leikið
bæði úti og inni og líka lært því Jó-
hannes Friðlaugsson faðir Fríðar
var strangur en notalegur kennari
sem leit vel eftir öllu og var annt
um skólabörnin og árangur náms-
ins. Það var kennt fleiri árgöngum
saman og gat orðið stór hópur. Nú
dáist maður að húsfreyjunum sem
bættu mörgum börnum og kennara
í mat og gistingu. Kennslan fór
fram í stofunni.
Fríður var ágætur nemandi, skýr
og skörp, alltaf glöð, hláturmild og
létt í skapi, falleg og elskuleg. Þeim
eiginleikum hélt hún alla tíð. Við
kepptum hvor við aðra, henni veitti
betur í reikningi og réttritun, í bók-
legum greinum vógum við salt en
allt var það í mesta bróðerni og í
verkkunnáttu stóð ég henni langt
að baki. Ég minnist drungalegs
vetrarmorguns í febrúar eða mars.
Þá var skólinn í Haga og gengið frá
Fjalli þvert yfir dalinn Laxá á ísi.
Þá stóð frænka mín og jafnaldra,
tólf eða þrettán ára, yfir stórum
þvottabala og þvoði á bretti af
miklu kappi. Jóna mamma hennar
var lasin og Fríður tók við húsmóð-
urstörfunum eða þvottinum a.m.k.
Ekki hefði þurft að bjóða mér eða
ætla slíkt verk og ég dáðist að Fríði
af heilum hug. Hún bakaði líka sjálf
í fermingarveisluna sína og það var
einstakt.
FRÍÐUR
JÓHANNESDÓTTIR