Morgunblaðið - 03.04.2004, Page 44

UMRÆÐAN
44 LAUGARDAGUR 3. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
É
g hef aldrei lagt mig
sérstaklega eftir því
að vita hve mikið
fjölskyldumeðlimir,
vinir og samstarfs-
félagar fá inn á sinn reikning frá
vinnuveitanda um hver mán-
aðamót. Laun til annarra en sjálfr-
ar mín koma mér einfaldlega ekki
við. Margir eru ósammála þessu og
telja að yfir launum eigi ekki að
hvíla leynd, heldur eigi þau að vera
fyrir allra augum. Þær raddir hafa
gerst háværari að undanförnu sem
halda því fram að launaleynd sé til
þess fallin að auka á kynbundinn
launamun. Konur séu á einhvern
hátt grandalausari þegar kemur að
því að semja um rétt laun. Þær
semji af sér vegna þess að vinnu-
veitandinn sé svo illa innrættur að
vilja halda því
leyndu fyrir
þeim hvað
karlinn á
næsta bás fær
í sinn vasa
fyrsta hvers
mánaðar. Vinnuveitandinn sé hins
vegar fús til að hygla körlum með
alls kyns aukasporslum þannig að
hans launaumslag verði gildara en
hennar.
Nýlega sat ég fund um jafnrétt-
ismál þar sem kynbundinn launa-
munur var helsta umræðuefnið.
Ólík afstaða til þess hverjar orsakir
kynbundins launamunar eru kom
berlega í ljós. Til einföldunar má
skipta niður í tvo hópa: þá/þær sem
telja kynbundinn launamun vera
eymingjaskap kvenna um að kenna
og þá/þær sem telja að launaleynd
og grimmd vinnuveitenda séu
helstu orsakir þess að konur hafa
lægri laun en karlar.
Einhverjum kann að þykja þetta
fordómafull greining mín á þessum
tveimur viðhorfum. Mér þykir ein-
faldlega skýrara að segja svona frá
heldur en nota orðalag sem er
byggt á frösum.
Jæja, nóg um það. Á þessum
ágæta fundi mættust sumsé stálin
stinn, eins og venja er þegar fólk
kemur saman úr ólíkum áttum og
ræðir um jafnréttismál. Það er eins
og aldrei fáist niðurstaða í eitt né
neitt. Fólk bara talar í kross. Ég fæ
það raunar oft á tilfinninguna að
þegar jafnréttismál eru rædd þá sé
markmiðið að komast ekki að nið-
urstöðu. Vandamálið er í aðal-
hlutverki en lausnin í auka-
hlutverki. Líklega hef ég sjálf gerst
sek um að leggja lítið til þessa
málaflokks annað en þras og pirr-
ing. Jafnvel hneykslun yfir því sem
mér þykja ranghugmyndir um það
hvað er jafnrétti. Hugsanlega hef
ég skilið lausnirnar útundan en ein-
blínt á hugarangur mitt yfir hinum
meintu ranghugmyndum.
Að mínu mati er umræða um
kynbundinn launamun komin í svo
mikinn hnút að það sætir tíðindum
ef sá/sú sem tjáir sig um þau mál á
samkundu hefur eitthvað nýtt fram
að færa. Fjöldann allan af fundum
hef ég setið um þessi mál og annað
er tengist jafnrétti kynjanna. Oftar
en ekki finnst mér eins og ég viti
nákvæmlega hvað hver og einn
ætlar að segja. Það liggur við að
fréttina af fundinum sé hægt að
skrifa fyrirfram.
Einhver mun standa upp og
segja að konur verði að vera harð-
ari af sér í launaviðtölum, þá fái
þær jafnhá laun og karlar. Annar
fundargestur mun segja að allt sem
sá fyrri segir sé á misskilningi og
fáfræði byggt. Aflétta beri launa-
leynd þar sem vinnuveitendur beiti
henni til að brjóta á mannrétt-
indum kvenna. Sá fyrri stendur þá
aftur upp og segir að markaðurinn
leysi málið. Einn til viðbótar bendir
á að markaðurinn hafi ekki gagnast
til að leysa úr kynbundnum launa-
mun. Að síðustu kemur enn einn
snillingurinn upp og segir konur
barasta geta gerst harðari í horn að
taka. Og þá erum við komin í hring.
Engin lausn þótt vandinn blasi við.
Kannski er best að taka það fram
á þessu stigi málsins, og þótt fyrr
hefði verið, að undirrituð hefur
enga töfralausn á þeim vanda sem
kynbundinn launamunur er. Þeim
sem bíða eftir lausninni er ráðlagt
að hætta lestrinum nú þegar.
Sú leynd sem hvílir yfir launum
fólks er að mínu mati eðlileg og hef-
ur ekkert með jafnrétti kynjanna
að gera. Það að deila því ekki með
öðrum hvað launaumslagið er
þykkt snýst um að vera annt um
sitt einkalíf en ekki um það að vera
á móti jafnrétti.
Málið er að við virðumst hafa
einhverja þörf til að greina mann-
eskjur niður í flokka. Aldur og kyn
eru þeir tveir mælikvarðar sem
mest eru notaðir. Það er erfitt að
vísa til manneskju sem einhvers
konar kynlausrar veru án aldurs.
Manneskjur eru ungar konur, mið-
aldra karlar, gamlir karlar og
rosknar konur, svo dæmi séu tekin
um vinsæla flokka.
Í lýsingum okkar á öðru fólki
bætast svo gjarnan líkamseinkenni,
samanber feitur kall, mjó kona. Nú
eða lýsing á framkomu: skemmti-
leg stelpa, niðurlútur ungur maður.
Líklega koma skoðanir næst:
hægrisinnuð, öfgafull, róttækur og
þar fram eftir götunum. Slíkar lýs-
ingar á fólki þurfa ekki að fela í sér
fordóma. Þær fela það eitt í sér að
við þurfum að styðja munnlegar
lýsingar einhvers konar myndum
sem birtast okkur í höfðinu þegar
við tölum við annað fólk eða um
það.
Afnám launaleyndar snýst um að
allir geti miðað sig við þann sem er
á næsta bás. Geti notað laun ann-
arra sem mælikvarða á sín laun.
Rétt eins og við notum aldur ann-
arra til að finna út hvað við erum
gömul. Þeir sem eru taldir ungir
eru það vegna þess að það eru svo
margir sem eru eldri og öfugt. Það
fólk sem talið er feitt er það vegna
þess að þorri fólks er grennra en
það (þó vissulega sé þetta mat oft
brenglað). Það fólk sem sett er í
flokk hálaunafólks er þar vegna
þess að svo margir eru með miklu
lægri laun.
Það að þurfa sífellt að bera sig
saman við næsta mann, vita hvort
sá er eldri, feitari, skemmtilegri
eða með hærri laun er ekki endi-
lega eftirsóknarvert. Ég get ekki
betur séð en að sá háttur að krefja
annað fólk um að fá að sjá launa-
umslagið þess sé einmitt til þess
fallið að auka misrétti.
Ekki get ég með nokkru móti
skilið að þörf sé að að bæta við
tækjum eins og launum til að
greina annað fólk. Nóg gerum við
samt af því að draga í dilka, hvort
sem er eftir kyni, aldri, ásjónu,
framkomu eða skoðunum.
Launuð
leynd
Það að þurfa sífellt að bera sig saman
við næsta mann, vita hvort sá er eldri,
feitari, skemmtilegri eða með hærri
laun er ekki endilega eftirsóknarvert.
VIÐHORF
Eftir Eyrúnu
Magnúsdóttur
eyrun@mbl.is
ÉG er kona af erlendum uppruna
sem bý á Íslandi og á
þrjú börn á skólaaldri.
Ég þekki persónulega
til margra fjölskyldna
fólks af erlendum upp-
runa þar sem börn á
unglingsaldri hafa
horfið frá námi í fram-
haldsskóla. Unglingar
undir 18 ára aldri sem
hættu námi vegna
tungumálaerfiðleika.
Ekki vegna þess að
þeir væru latir og
nenntu ekki að læra,
heldur einfaldlega
vegna þess að menntakerfið gat
ekki séð þeim fyrir kennslu við hæfi.
Fjármagn og stefnu skortir
Það er nöturleg staðreynd í mínum
huga að ungmenni á Íslandi sem
ekki tala reiprennandi íslensku hafa
ekki sömu tækifæri til að mennta
sig og jafnaldrar þeirra sem hafa ís-
lensku sem móðurmál. Og ein meg-
inástæðan er sú að íslensk stjórn-
völd veita allt of lítið fjármagn til
íslenskukennslu útlendinga þannig
að þeir skólar sem eru þó að reyna
að bjóða þeim íbúum landsins sem
ekki tala íslensku upp á kennslu,
geta ekki sinnt þessu verkefni sem
skyldi.
Tími er kominn til að mennta-
málaráðuneytið taki stefnu í
menntamálum ung-
linga af erlendum upp-
runa, til gagngerrar
endurskoðunar. Eiga
ekki allir íbúar lands-
ins að njóta sömu rétt-
inda til menntunar?
Er ekki kominn tími
til að ráðuneytið móti
kennslustefnu í ís-
lensku sem öðru
tungumáli á fram-
haldsskólastigi?
Hvenær fá allir
menntun við hæfi?
Á dögunum birti Morgunblaðið
grein um málstofu Alþjóðahúss þar
sem menntamál innflytjenda voru
rædd meðal annars. Þar vakti sér-
staka athygli mína erindi Sölva
Sveinssonar skólameistara Fjöl-
brautaskólans við Ármúla en skól-
inn býður upp á sérstaka kennslu
fyrir unglinga af erlendum uppruna.
Fram kom hjá Sölva að víða er
pottur brotinn hvað snertir mennta-
mál innflytjenda. Hvenær ætlar
ráðuneytið að taka á þessum mál-
um? Hvað líður undirbúningi að því
að semja námsskrá fyrir þessa
hópa? Hvernig er staðið að því að
þjálfa framhaldsskólakennara til að
kenna íslensku sem annað tungu-
mál? Hvaða stuðning fær hver skóli
til að sinna þörfum nemenda sem
ekki tala íslensku? Hvenær kemur
sá tími að stjórnvöld tryggja öllum
jafnt aðgengi að menntun við hæfi
hvers og eins með tilliti til mismun-
andi hæfileika og uppruna?
Stuðninginn vantar
Þetta eru mikilvægar spurningar
sem við eigum skilið að fá svör við.
Allir íbúar Íslands eiga rétt á
menntun við hæfi. Stjórnvöld ættu
að sjá sóma sinn í því að styðja við
bakið á ungu fólki sem ekki nýtur
þeirra réttinda í dag að geta öðlast
þá menntun sem það kýs til að
verða fullgildir þjóðfélagsþegnar.
Sérstaklega ætti þetta að eiga við
um þá sem ekki hafa aðgang að
menntun vegna þess að hún er ekki
til staðar.
Eiga ekki allir lands-
menn að njóta sömu
réttinda til menntunar?
Barbara Kristvinsson
skrifar opið bréf til
menntamálaráðherra ’Þetta eru mikilvægarspurningar sem við eig-
um skilið að fá svör við.‘
Barbara J. Kristvinsson
Höfundur á sæti í stjórn
Móðurmáls – Samtaka um móður-
málskennslu tvítyngdra barna.
HINN 1. mars sl. tóku gildi í
Reykjavík sérstakar húsa-
leigubætur sem eru ætlaðar Reyk-
víkingum sem búa við mjög erfiðar
félags- og fjárhagslegur aðstæður.
Með sérstökum húsaleigubótum fá
þeir sem eru í leiguhúsnæði á al-
mennum markaði, og hafa verið
metnir til tiltekins stigafjölda, sam-
svarandi niðurgreiðslu eins og þeir
sem búa í íbúð á vegum Fé-
lagsbústaða hf.
Nú þegar er farið að gæta áhrifa
sérstakra húsaleigubóta á almenna
leigumarkaðnum þar
sem eftirspurn eftir
langtímaleigusamn-
ingum hefur aukist
enda er þessum bóta-
flokki ætlað að þjóna
milli 300 og 400 ein-
staklingum og fjöl-
skyldum. Hefur þeim
sem eru á biðlista eftir
félagslegu leigu-
húsnæði á vegum
brogarinnar og upp-
fylla skilyrði um sér-
stakar húsaleigubætur
verið sent bréf og
þeim kynntur þessi möguleiki. Nú
þegar mánuður er liðinn frá gild-
istöku sérstöku húsaleigubótanna
hefur fækkað á biðlista eftir fé-
lagslegu leiguhúsnæði hjá Reykja-
víkurborg frá því að hafa verið mest
1.059 niður í 959 í lok mars. Þegar
fólk áttar sig betur á þeim mögu-
leikum sem gefast mun væntanlega
komast enn frekari skriður á bið-
listann og leigumarkaðinn.
Skilyrði fyrir veitingu
sérstakra húsaleigubóta
 Umsækjandi hafi
ekki möguleika á því
að kaupa eigið hús-
næði.
 Umsækjandi eigi
lögheimili í Reykja-
vík og hafi átt a.m.k.
síðustu 3 ár.
 Meðaltal tekna sl.
3ja ára sé innan við
1.796.412 kr. fyrir
einhleyping,
2.515.613 kr. fyrir
hjón og sambúð-
arfólk og 300.728 kr.
fyrir hvert barn á
framfæri innan 20 ára. Eignir
skulu vera innan við 2.390.000 kr.
 Umsækjandi búi við mjög erfiðar
félagslegar aðstæður og sé í
verulegum húsnæðiserfiðleikum
samkvæmt samræmdu mati þar
á.
 Umsækjandi uppfylli skilyrði al-
mennra húsaleigubóta.
Sérstakar húsaleigubætur eru
reiknaðar sem hlutfall af húsa-
leigubótum; fyrir hverjar 1.000 kr. í
húsaleigubætur fær leigjandi 1.300
kr. í sérstakar húsaleigubætur. Þó
geta húsaleigubætur og sérstakar
húsaleigubætur aldrei verið meiri
en kr. 50.000 né farið yfir 75% af
leigufjárhæð. SJÁ TÖFLU
Nú þegar er ljóst að sérstakar
húsaleigubætur munu bæði styrkja
almenna leigumarkaðinn og ekki
síður aðstæður þeirra sem þessa
njóta. Félagsmálaráð Reykjavík-
urborg mun fylgjast náið með fram-
vindu þessa nýja kerfis á næstu
mánuðum og sníða það eftir þörfum
þeirra sem verst eru staddir á sama
tíma og við spornum gegn því að
þessar sérstöku bætur hækki leigu-
verð.
Styrking almenna
leigumarkaðarins
Björk Vilhelmsdóttir skrifar
um húsaleigubætur
’Nú þegar er farið aðgæta áhrifa sérstakra
húsaleigubóta…‘
Björk Vilhelmsdóttir
Höfundur er félagsráðgjafi
og borgarfulltrúi.
Dæmi um útreikning
Sérstakar Greiðslu-
Fjölskyldu- Íbúðar- Leigu- Húsaleigu- húsaleigu- byrði
stærð stærð fjárhæð bætur bætur leigjanda
Einstaklingur 2 herb. 55.000 12.500 16.250 26.250
Með eitt barn 3 herb. 70.000 19.500 25.350 25.150
Með tvö börn 4 herb 80.000 25.500 24.500 30.000
Með þrjú börn 5 herb. 90.000 31.000 19.000 40.000
Fáðu úrslitin
send í símann þinn