Morgunblaðið - 04.04.2004, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 SUNNUDAGUR 4. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Það verður ekki létt fyrir Stúf litla að toppa „Sjá roðann í austri“ með því gamla góða
„Jólasveinar ganga um gólf með gylltann staf í hendi“.
Launamunur karla og kvenna
Skilgreiningar
í brennidepli
Nýlega kom út bókinEqual pay andgender main-
streaming in the Europ-
ean Employment Strategy
sem ritstýrt er af Lilju
Mósesdóttur, prófessor
við Viðskiptaháskólann á
Bifröst, Lars Magnusson,
prófessor við Uppsala há-
skóla, og Amparo Serrano
Pascual, fræðimanns við
Rannsóknarstofnun evr-
ópsku verkalýðshreyfing-
arinnar (ETUI). Morgun-
blaðið lagði nokkrar
spurningar fyrir Lilju í
vikunni sem leið.
– Hver gefur þessa bók
út Lilja?
„Bókin er gefin út af
ETUI og samstarfsnefnd
sænskrar verkalýðshreyf-
ingar um Evrópumál (SALTSA).
Nánari upplýsingar um bókina er
að finna á slóðinni http://
www.etuc.org/ETUI/New/
Equalpay.cfm.“
– Hvert er efni hennar og
helstu áherslur?
„Í bókinni leggja fjölmargir
evrópskir sérfræðingar mat á
mismunandi skilgreiningar á
launamuni karla og kvenna ann-
ars vegar og aðgerðir stjórnvalda
og aðila vinnumarkaðarins til að
draga úr kynbundnum launamuni
í Evrópu hins vegar. Meðal aðild-
arlanda ESB er umtalsverður
launamunur karla og kvenna orð-
inn að nokkurs konar „náttúru-
lögmáli“, þrátt fyrir aukna at-
vinnuþátttöku og menntun
kvenna ásamt víðtækri löggjöf
sem koma á í veg fyrir að fólki sé
mismunað á grundvelli kynferðis.
Meginniðurstaða bókarinnar er
að stjórnvöld og aðilar vinnu-
markaðarins eigi að hætta að ein-
blína einungis á óskýrðan kyn-
bundinn launamun og taka upp
heildræna stefnu sem tekur á
flóknu samspili fjölmargra þátta
eins og staðalmyndum um t.d.
karlfyrirvinnuna, kynskiptingu
vinnumarkaðarins og kerfis-
bundnu vanmati á störfum
kvenna. Mikilvægt er að slík
stefna verði samþætt atvinnu-
stefnu ESB sem felur í sér mark-
miðssetningu til nokkurra ára,
töluleg markmið, t.d. helmings-
minnkun launamunarins á 10 ár-
um, árlegar framkvæmdaáætlan-
ir stjórnvalda og aðila
vinnumarkaðarins um aðgerðir til
að draga úr kynbundnum launa-
muni og árlegt mat óháðra aðila á
framkvæmdinni til að tryggja ár-
angur.“
– Hvernig kemur þú að þessari
bók?
„Ég hef m.a. skrifað doktors-
ritgerð um þetta efni og tekið
þátt í nokkrum evrópskum rann-
sóknarverkefnum um atvinnu-
stefnu ESB. Auk þess að ritstýra
bókinni var ég beðin um að skrifa
kafla um fræðilegar skýringar og
rannsóknir á launamuni karla og
kvenna í Evrópu.“
– Hvernig gagnast bókin Ís-
lendingum ... eða gerir
hún það?
„Í bókinni er ekki
sérstaklega fjallað um
Ísland, þar sem ekki
fengust peningar í út-
tekt á landi sem ekki
hefur sótt um beina aðild að
ESB. Bókin mun þó gagnast okk-
ur, þar sem umræðan hér á landi
er föst í deilum um hversu þröngt
eigi að skilgreina kynbundinn
launamun. Í nýlegum könnunum
hér á landi er kynbundinn launa-
munur yfirleitt leiðréttur fyrir
mismunandi stöðu karla og
kvenna á vinnumarkaði eins og
t.d. ólíkan starfsvettvang til að
finna þann mun sem ekki er hægt
að skýra með öðru en mismunun
á grundvelli kynferðis. Femínist-
ar hafa gagnrýnt þessa þröngu
skilgreiningu á kynbundnum
launamuni, þar sem hún réttlætir
að karlar fái launahækkun velji
þeir störf þar sem karlar eru í
meirihluta á meðan konum er
refsað í launum fyrir að velja
hefðbundin kvennastörf. ESB
hefur tekið tillit til þessarar
gagnrýni og mælir með að aðild-
arlöndin noti þann mun sem er á
heildartekjum karla og kvenna á
hverja unna klukkustund þegar
þau mæla kynbundinn launamun,
þ.e. leiðrétti aðeins fyrir mismun-
andi vinnutíma. Þröng skilgrein-
ing á kynbundnum launamuni
hjálpar okkur auk þess ekki að
finna raunhæfar leiðir til að eyða
launamuni karla og kvenna, þar
sem hann er afleiðing fjölmargra
þátta.“
– Er eitthvað í bókinni sem tví-
mælalaust má taka mið af hér
heima eða vekur alveg sérstaka
athygli?
„Ísland er ekki skuldbundið til
að taka upp atvinnustefnu ESB
sem felur í sér ákveðna aðferða-
fræði til að tryggja að allir aðilar
sem koma að atvinnu- og jafn-
réttismálum vinni að sömu mark-
miðunum. Á Íslandi eru margir
aðilar að vinna að því að bæta
stöðu þeirra sem lakast eru settir
á vinnumarkaði. Margir eru að
gera góða hluti en aðgerðir þeirra
eru sjaldan samhæfð-
ar, þannig að þær
skarast eða eru í inn-
byrðis samkeppni. Auk
þess er lítið samstarf
milli ráðuneyta sem
fara t.d. með byggða-,
mennta-, og atvinnumál en at-
vinnuleysi er mest á ákveðnum
svæðum á landsbyggðinni og
meðal þeirra sem minnsta mennt-
un hafa. Samkvæmt nýlegri út-
tekt á atvinnustefnu ESB hefur
hún m.a. leitt til aukinnar sam-
vinnu aðila innan og utan stjórn-
kerfisins á sviði félags-, atvinnu-,
mennta- og efnahagsmála.“
Lilja Mósesdóttir

Dr. Lilja Mósesdóttir er fædd í
nóvember 1961 og ólst upp í
Grundarfirði. Hún lauk stúdents-
prófi frá VÍ og stundaði síðan há-
skólanám í Bandaríkjunum,
Þýskalandi og Bretlandi. Und-
anfarin ár hefur Lilja starfað
fyrir framkvæmdastjórn ESB og
verið háskólakennari í Svíþjóð
og á Íslandi. Lilja er nú prófessor
við Viðskiptaháskólann á Bifröst
og er stjórnarmaður í sjáv-
arútvegsfyrirtækinu Guðmundi
Runólfssyni hf. Hún er gift dr. Ív-
ari Jónssyni, prófessor. Sonur
þeirra er Jón Reginbaldur.
Auk þess er
lítið samstarf
milli ráðu-
neyta