Morgunblaðið - 04.04.2004, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. APRÍL 2004 37
væðingarnefnd skilaði skýrslu sinni um sölu fyr-
irtækisins á sínum tíma, lagði hún áherzlu á að tvö
skilyrði yrðu uppfyllt áður en ríkið léti af hendi
meirihluta í fyrirtækinu; annars vegar að sam-
keppni á fjarskiptamarkaðnum yrði tryggð og
hins vegar að aðgangur allra landsmanna að fjar-
skiptaþjónustu á sanngjörnu verði yrði tryggður.
Um fyrra atriðið er það að segja að lífleg sam-
keppni virðist ríkja á fjarskiptamarkaðnum.
Þegar farið var af stað með sölu Símans árið
2001 átti hann marga fremur litla keppinauta.
Nú hafa þrír þeirra, þ.e. Íslandssími, Tal og
Halló fjarskipti, sameinast í Og fjarskiptum eða
Og Vodafone, eins og fyrirtækið er kallað í dag-
legu tali. Og Vodafone hefur náð umtalsverðri
markaðshlutdeild á fjarskiptamarkaðnum og
veitir Símanum harða samkeppni. Það er til
marks um samkeppnina að Síminn náði nýlega
aftur heildarviðskiptum við stórfyrirtækið Ís-
landsbanka, sem fyrir rétt um tveimur árum
flutti fjarskipti sín frá Símanum til Tals. Á sama
tíma nær Og Vodafone stórum viðskiptavinum af
Símanum. Þannig skipta stór fyrirtæki jafnt sem
einstaklingar um þjónustuaðila í fjarskiptum,
eftir því hver býður bezt.
Hvað varðar síðara skilyrði einkavæðingar-
nefndar standa bæði Síminn og keppinauturinn,
Og Vodafone, nær því en áður að bjóða lands-
mönnum öllum góða þjónustu á sanngjörnu
verði, þótt enn megi gera mun betur. Farsíma-
þjónusta beggja fyrirtækja nær til stórs hluta
landsins, þ.m.t. allra helztu þéttbýlisstaða, eftir
gerð reikisamninga þeirra á milli. Það skref, sem
Síminn steig í fyrradag, fimmtudag, að bjóða há-
hraðagagnaflutningsþjónustu á sama verði á
fjörutíu stöðum um allt land og lækka verðið um-
talsvert, kemur til móts við þá gagnrýni að
gagnaflutningskostnaður á landsbyggðinni
standi atvinnulífi þar fyrir þrifum. Að þessu leyti
eru aðstæður fyrir einkavæðingu Símans betri
en þegar fyrst var lagt upp með hana.
Kjölfestufjár-
festar og hæst-
bjóðendur
Ekkert hefur komið
fram af hálfu ríkis-
stjórnarinnar um það
hvernig sölu hluta-
bréfa í Símanum verði
háttað í annarri til-
raun. Haustið 2001 var það m.a. gagnrýnt að
ekki hefði verið samið fyrst við kjölfestufjárfesti
og svo farið í útboð meðal einstaklinga og
smærri stofnanafjárfesta, þannig að markaður-
inn gæti lagt mat á stefnu og framtíðarsýn nýja
kjölfestufjárfestisins. Ýmsir hafa þess vegna
spáð því eða talið æskilegt að í þetta sinn verði
kjölfestuhlutur seldur fyrst og þá jafnvel ekki
verðlagður fyrirfram, heldur einfaldlega seldur
hæstbjóðanda. Í framhaldinu verði selt til dreifð-
ari hóps kaupenda.
Það er ekki sjálfgefið að selja eigi stóran hlut í
Símanum til kjölfestufjárfestis. Og því síður er
sjálfgefið að selja eigi kjölfestuhlut til hæstbjóð-
anda án tillits til þess hver hann kann að vera.
Fyrir þessu eru ýmsar ástæður. Morgunblaðið
hefur haft ýmislegar efasemdir um ágæti þess að
selja ríkisfyrirtæki til kjölfestufjárfesta, sem
fyrir vikið verða þar allsráðandi. Einkum hefur
blaðið sett fram þessa gagnrýni sína vegna sölu á
ríkisbönkunum, en í tengslum við einkavæðingu
Símans hefur Morgunblaðið einnig bent á að
vegna afls fyrirtækisins á fjarskiptamarkaðnum
gæti slíkur kjölfestufjárfestir orðið mikilsráð-
andi ef ekki allsráðandi í öllum fjarskiptamálum
Íslendinga.
Tvenn rök eru þó með því að selja hlut í fyr-
irtækinu til kjölfestufjárfestis. Annars vegar
getur það verið bæði Símanum og viðskiptavin-
um hans í hag að erlent fjarskiptafyrirtæki eða
fyrirtæki sem sérhæfir sig í fjárfestingum í fjar-
skiptageiranum verði ráðandi hluthafi í fyrir-
tækinu. Með því móti fengi Síminn ekki sízt að-
gang að tækniþekkingu, rannsóknum og
þróunarvinnu, sem tæplega stendur til boða á
okkar litla markaði og gæti þannig áfram boðið
upp á fjarskiptaþjónustu í fremstu röð. Hins veg-
ar eru það rök í málinu að eigi að nýta tækifærið
við sölu Símans til að laða að erlenda fjárfestingu
og vekja almennt athygli á Íslandi sem fjárfest-
ingarkosti, getur verið nauðsynlegt að bjóða upp
á raunveruleg áhrif í fyrirtækinu fyrir erlendan
fjárfesti.
Rökin fyrir því að erlend fjárfesting í Síman-
um sé æskileg eru sterk og vega raunar enn
þyngra en fyrir þremur árum í ljósi þróunar ís-
lenzks viðskiptalífs á þeim tíma, sem liðinn er frá
fyrstu tilrauninni til einkavæðingar. Fyrir rúm-
um áratug, þegar gerð samningsins um Evr-
ópskt efnahagssvæði var til umræðu, létu margir
í ljós áhyggjur af því að erlend stórfyrirtæki
kæmu hér inn á markaðinn og gleyptu íslenzkt
atvinnulíf. Nú tapa fáir svefni vegna þeirrar
hættu, hins vegar er svo komið að nokkrar við-
skiptasamsteypur eru orðnar svo frekar til fjörs-
ins á Íslandi að margir hafa vaxandi áhyggjur af
því að þær gleypi íslenzkt atvinnulíf og vilja
gjarnan sjá erlend stórfyrirtæki, sem ekki hafa
önnur markmið en hagnað, fjárfesta hér á landi
til að skapa nauðsynlegt mótvægi við hinar inn-
lendu viðskiptasamsteypur og baráttu þeirra um
völd og áhrif.
Það er raunar deginum ljósara að við það yrði
ekki unað að ein af hinum innlendu viðskipta-
samsteypum eignaðist ráðandi hlut í Landssíma
Íslands hf. Slík eru áhrif fyrirtækisins á mikinn
meirihluta fyrirtækja og heimila á Íslandi, ekki
sízt í ljósi sívaxandi mikilvægis nútímafjarskipta
og upplýsingatækni, jafnt fyrir fyrirtækja- og
heimilisrekstur. Jafnframt blasir það við að sá,
sem réði Símanum, réði jafnframt yfir dreifikerfi
fyrir sjónvarps-, útvarps- og margmiðlunarefni
og gæti þar með skapað sér lykilstöðu á fjöl-
miðlamarkaðnum, en margir fjölmiðlar dreifa
efni sínu um kerfi Símans.
Þessa dagana eru að störfum tvær nefndir,
önnur á vegum Þorgerðar Katrínar Gunnars-
dóttur menntamálaráðherra og hin á vegum Val-
gerðar Sverrisdóttur iðnaðar- og viðskiptaráð-
herra. Sú fyrrnefnda á að skoða hvort tilefni sé
til að setja lög um eignarhald á fjölmiðlamark-
aðnum, í ljósi aukinnar samþjöppunar. Sú síð-
arnefnda á að taka fyrir hvernig bregðast megi
við aukinni samþjöppun í atvinnulífinu almennt
og með hvaða hætti skuli þróa reglur þannig, að
viðskiptalífið sé skilvirkt og njóti trausts. Líklegt
má telja að niðurstaðan af starfi beggja nefnda
verði ný löggjöf, sem hefur að markmiði að
draga úr samþjöppun og hringamyndun í at-
vinnulífinu.
Það er skynsamlegt að bíða eftir niðurstöðu
þessara tveggja nefnda og þeirri lagasetningu,
sem kann að fylgja í kjölfarið, áður en menn taka
ákvörðun um að selja ráðandi hlut í Símanum til
hæstbjóðanda. Það væri mikið slys ef einkavæð-
ing Símans yrði til að auka enn á samþjöppun í
íslenzku atvinnulífi.
Einkavæðing Landssíma Íslands hf. er mik-
ilvægt markmið. Af ýmsum ástæðum virðist hins
vegar full ástæða til að menn hrapi ekki að
ákvörðunum varðandi einkavæðingu Símans og
velji tíma sölunnar af kostgæfni.
Morgunblaðið/RAX
Það er raunar
deginum ljósara
að við það yrði
ekki unað að ein
af hinum innlendu
viðskiptasam-
steypum eignaðist
ráðandi hlut
í Landssíma
Íslands hf.
Laugardagur 3. apríl