Morgunblaðið - 04.04.2004, Side 26

Sameindalíffræðin er afar„heit“ um þessar mundirog hún var að stíga sínfyrstu spor þegar Guð-mundur Eggertsson, fyrr-
um prófessor við Háskóla Íslands,
hóf nám í líffræði 1952 í Kaup-
mannahöfn.
„Árið eftir sendu þeir Watson og
Crick frá sér líkan sitt af DNA-
sameindinni og það olli straum-
hvörfum. Áður voru erfðafræðing-
ar einkum að rannsaka hvernig
gen erfast, án þess að vita úr
hvaða efnum genin væru sett sam-
an,“ segir Guðmundur.
Sameindalíffræði í nútíð og
framtíð er yfirskrift alþjóðlegrar
ráðstefnu sem haldin var í gær í
Öskju, náttúrufræðahúsi Háskóla
Íslands, til heiðurs Guðmundi en
hann lét af embætti sem prófessor
við líffræðiskor HÍ á síðasta ári en
starfar nú sem prófessor emeritus
að rannsóknum.
Á ráðstefnunni var fjallað um
stöðu og framtíð sameindalíffræði-
rannsókna á alþjóða- og landsvísu.
Guðmundur var okkar fyrsti pró-
fessor í líffræði, enda er hann
stundum nefndur „faðir sameinda-
líffræði á Íslandi“.
Upphaf erfðafræði 1900
– En hvers vegna fékk hann
áhuga á þessu fagi?
„Ég hóf nám í náttúrufræði,
þegar ég kom 19 ára til Kaup-
mannahafnar haustið 1952. Ég
hafði lengi haft áhuga á grasafræði
en áhuginn á henni minnkaði, þá
fór ég að hugsa um jarðfræði en
ákvað svo að læra erfðafræði. Ég
lauk magistersnámi í Kaupmanna-
höfn 1958 í þeim fræðum.“
Rekja má erfðafræðitilraunir til
Mendels sem á 19. öld gerði til-
raunir á plöntum en rannsóknir
hans féllu í gleymsku.
„Upphaf nútímaerfðafræði er ár-
ið 1900. Í 40 til 50 ár höfðu menn
stundað erfðafræðirannsóknir af
miklum krafti og komist að mörgu
merkilegu, án þess þó að þekkja
efnasamsetningu erfðaefnisins.
Með niðurstöðum Watsons og
Crick var því endanlega slegið
föstu hvert erfðaefnið væri. Þá var
einnig ljóst hvernig DNA-sameind-
in eftirmyndast við hverja frumu-
kynslóð. Nákvæmlega samskonar
sameind kemur í hlut beggja dótt-
urfrumnanna við frumuskiptingu.
Ljóst varð hvernig erfðaefnið erf-
ist á milli kynslóða.
Þetta opnaði alveg ný rannsókn-
arsvið og tímabil sameindalíffræð-
innar hófst. Margar merkar upp-
götvanir voru gerðar á næstu
árum. Mikilvægast var að menn
komust að því hvernig prótein-
myndun fer fram. Próteinin eru
þær sameindir sem sjá um flest
störf frumunnar og eru óendanlega
mikilvæg í frumustarfseminni.
Hlutverk gena er að ákvarða
gerð próteina. Myndun próteina er
mjög flókið ferli.
Í megindráttum er það þannig
að tekið er afrit af genunum. Genin
eru úr kjarnsýrunni DNA en afrit-
ið er úr annarri kjarnsýru sem
heitir RNA og er mjög lík hinni en
síðan er afrit gensins notað sem
mót við gerð próteinsameindar.
Þrjár einingar í kjarnsýrunni sam-
svara einni einingu í próteinsam-
eindinni. Genin ákvarða þannig röð
amínósýra í próteinum. Þetta er
líklega merkilegasta ferlið í frum-
unum. Þegar farið er að huga að
uppruna lífsins er próteinmyndun-
arkerfið það sem einna erfiðast er
að skýra. Það er erfitt að hugsa
sér líf án próteina en þó er talið að
áður en próteinmyndun kom til
sögunnar hafi verið til líf sem
byggðist að miklu leyti á starfsemi
RNA-sameinda.
Fyrir tíma sameindalíffræðinnar
var fruman eins og svartur kassi.
Það hefur verið mjög spennandi að
taka þátt í að rannsaka hvað er í
þessum kassa.
Danir voru mjög framarlega í
rannsóknum í erfðafræði, örveru-
fræði og lífefnafræði á þessum
tíma, bæði við háskólann og við
Carlsbergstofunina voru góðar
rannsóknarstofur og góður mann-
skapur.
Bakteríur notaðar
í grundvallarrannsóknum
En svo ákvað ég að fara og læra
meira um bakteríuerfðafræði, en
Lífið er
Sameindalíffræði í nútíð og framtíð er yfirskrift
alþjóðlegrar ráðstefnu sem haldin er til heiðurs
Guðmundi Eggertssyni, fyrrverandi prófessor
við líffræðiskor HÍ. Guðrún Guðlaugsdóttir
ræddi við Guðmund sem stundum er nefndur
„faðir sameindalíffræði á Íslandi“.
26 SUNNUDAGUR 4. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Laugavegi 32 sími 561 0075
Klapparstíg 44
Sími 562 3614
Páskaeggjamót
Verð 495 og 895 • 5 stærðir
Fyrir flottar konur
Bankastræti 11 • sími 551 3930
Laugavegi 63
(Vitastígsmegin)
sími 551 2040
Silkitré og silkiblóm
Expresso-
bollar
Klapparstíg 44
Sími 562 3614
Páskaeggjamót
Verð 495 og 895 • 5 stærðir
www.thumalina.is
Fáðu fréttirnar
sendar í símann þinn