Pressan - 02.07.1992, Blaðsíða 24

24
FIMMTUDAGUR PRESSAN 2. JÚLÍ 1992
í molum
„Ólympíuleikarnir eru haldnir í nafni heiðarleika,
fegurðar og virðingar fyrir hinum sanna
íþróttaanda — eða svo hljóðar goðsögnin
sem okkur er ætlað að trúa,“
segja bresku blaðamennirnir Andrew Jennings
og Vyv Simpson, sem gefið hafa út bók um
spillinguna sem þeir álíta að Ólympíu-
leikarnir snúist í raun um; viðskiptin,
gjafirnar og mútuféð. í fararbroddi fer
A.J. Samaranch, forseti Alþjóðlegu
ólympíunefndarinnar, en hann hefur hlotið
gagnrýni fyrir að taka viðskiptasambönd framyfir eflingu íþróttanna.
Nú eru um 400 þúsund áhorf-
endur að koma sér fyrir í Sevilla
á Spáni í _þeim tilgangi að fylgj-
ast með Olympíuleikunum, sem
hefjast eiga 25. júlí, og kepp-
endur eru á stigi lokaþjálfunar.
Hins vegar er talað um að í
heimi viðskiptanna liggi mark-
mið leikanna í molum vegna
græðgi, valdabaráttu og lyfja-
notkunar, en ekki síst vegna
leiðtogans Samaranch, sem þyk-
ir eiga heldur vafasama fortíð,
og er nú sakaður um að hafa á
tólf ára ferli sínum breytt öflugri
íþróttahreyfingu í viðskipta-
stofnun.
Því er haldið fram, að að baki
heimi glæsilegra íþróttasigra og
verðlaunapeninga sé annar
heimur, sem stjómast af hags-
munum óprúttinna viðskipta-
manna, sem fátt eiga sameigin-
legt með æðri markmiðum
íþróttanna. Þetta er stjómmála-
heimur íþróttanna; heimur við-
skiptajöfra, milljónamæringa og
milljarðaviðskiptasamninga,
heimur 87 manna og 7 kvenna
sem stjóma Ólympíuleikunum,
heimur Alþjóðlegu ólympíu-
nefndarinnar (l.O.C.) með An-
tonio Juan Samanranch, forseta
hennar, í broddi fylkingar.
Vafasöm fortíð
Áköf gagnrýni hefur komið
fram á Samaranch. Hann á að
baki 40 ára vafasaman feril sem
háttsettur stjómmálamaður inn-
an fasistaríkis Francos á Spáni.
Hann var formaður íshokkífé-
lags, þar í landi, en íþróttir á
þeim tíma voru nátengdar
stjómmálum; öflug íþróttahreyf-
ing bar vott um gott stjómarfar.
Hann komst til hærri metorða;
fyrst sem borgarfulltrúi og síðar
sem fylkisstjóri, ráðherra
íþróttamála og ríkisstjóri Kata-
lóníu. Hann varð síðar sendi-
herra Spánar í Sovétríkjunum en
varð forseti Alþjóða ólympíu-
nefndarinnar árið 1980. Á tólf
ára setu hefur hann eflt þróun
viðskiptahagsmuna íþrótta-
heimsins verulega með nýjum
samböndum sem hann hefur
stofnað til, meðal annars við
Horst Dassler, fyrrum forstjóra
Adidas, stærsta íþróttavömfram-
leiðanda í heimi. Dassler hafði
mikil völd innan íþróttaheimsins
en Samaranch tók fáar ákvarð-
anir án ráðgjafar hans.
Samaranch heldur því fram
að hann hafi verið öflugur tals-
maður íþróttaandans og hefur
reynt að skapa sér ímynd hug-
sjónamannsins. I dag á hann
hins vegar 60 milljónir banda-
ríkjadala, sem samsvarar þrem-
ur og hálfum milljarði íslenskra
króna, inni á bankareikningi í
Sviss.
Aðrir nefndarmenn fara ekki
varhluta af fjárstyrkjum og þyk-
ir sumum nóg um. Það má
nefna að fyrirtækið Coca Cola
reiddi af hendi 30 milljónir doll-
ara í fjárstuðning, en hluti fjár-
ins er sagður hafa farið beint til
nefndarinnar, og stórir auð-
hringir leggja til tæknibúnað
ýmiss konar. Frá höfuðstöðvun-
um í Sviss em hugsjónir íþrótt-
anna seldar hæstbjóðanda á hin-
um alþjöðlega markaði.
Keppni um millj-
arðasamninga
Aljóðlega ólympíunefndin
tekur ákvarðanir um hvaða
borgir hljóta útnefningu til að
halda leikana og hverjir fá að
leggja nafn sitt við þá með
styrkjum og auglýsingum. Einn-
ig hefur hún í hendi sér hvaða
sjónvarpsstöðvar öðlast útsend-
ingarrétt. í ár veltir hún um 2
milljörðum dollara en það vant-
ar aðeins eitt í kokkteilboðin og
stórveislumar; íþróttamennina
sjálfa.
Andrew Craig markaðsstjóri
segir keppni milli borganna ekki
lengur snúast um heiðurinn af
að fá að halda leikana heldur
um þá milljarðasamninga sem í
húfi eru. Fyrir útnefninguna
1996 eyddu borgirnar fimm,
sem um hana kepptu, samtals
um 40 milljónum dala í ,,mark-
aðssetninguna". Sumt af því fór
í að kaupa atkvæði nefndarmeð-
lima, en ofan á það bættist
gjafaflóð mikið sem streymdi
inn á gólf glæsilegs hótels
nefndarmannanna á meðan á út-
nefningu stóð. Að auki var flog-
ið með nefndarmeðlimi á ein-
kaflugvélum á fótboltaleiki og
golfmót til fjarlægra staða.
„Þetta er aðeins toppurinn á ís-
jakanum," segja kunnugir.
Vikublaðið Time segir frá því
að þegar fulltrúum frá borginni
Anchorage í Alaska mistókst að
fá útnefningu fyrir vetrarólymp-
íuleika var það vegna þess að
þarlendir aðilar vildu ekki kaupa
atkvæði meðlima Alþjóðlegu
ólympíunefndarinnar.
Varaforseti nefndarinnar, Ke-
vin Gosper, fer varlega í yfirlýs-
ingar og sagði í sjónvarpsvið-
tali: „Það getur verið að um
misnotkun sé að ræða hjá ein-
stökum aðilum en reglur hafa
verið hertar til muna þannig að
meðlimir mega ekki taka við
stórum fjárhæðum. Það eru þó
til dæmi þess að menn hafi
reynt að brjóta þær.“ Banda-
ríkjamaðurinn Robert Helmick,
fyrrum meðlimur sem þurfti að
segja af sér vegna fjármála-
hneykslis, segir að hugsjón fyrri
tíma sé horfin og neíhdin orðin
það sjálfstæð að hætta á spill-
ingu sé veruleg.
Fjármálahneyksli í
bandarísku ólymp-
íunefndinni
Nefndarmeðlimir sveija þann
eið við inngöngu að starfa óháð-
ir viðskiptahagsmunum en nú
þykir sýnt að undir handleiðslu
Samaranch hafi þetta verið brot-
ið í hvívetna. Mikið hneyksli
varð er upp komst að Robert
Helmick, sem jafnframt var for-
seti bandarísku ólympíunefndar-
innar, hefði gróflega misnotað
aðstöðu sína með því að útdeila
embættum og þiggja mútufé til
að koma ákveðnum íþrótta-
greinum á framfæri. Þáði hann
25 þúsundir dollara til að reyna
að koma keilunni inn á leikana,
37.500 dollara frá sjónvarps-
kónginum Ted Turner, sem
vildi fá útsendingarréttinn og 50
þúsund dollara ffá hagsmunaað-
ilum í golfi. Hann er annar
tveggja sem hafa sagt af sér á
einnar aldar tímabili.
Kosning í nefndina fer fram
innan hennar sjálfrar og með-
limir em ekki valdir af landi eða
úr íþróttahreyfingu. Forseti Al-
þjóða frjálsíþróttasambandsins
(I.A.A.F.), Primo Nebiolo, hlaut
til að mynda ekki útnefningu
sem formaður ólympíunefndar-
innar í heimalandi sínu, Ítalíu,
vegna hneykslis árið 1987 þegar
hann lét færa inn rangan árangur
keppanda á stórmóti. Samar-
anch tók hins vegar þá ákvörð-
un að gera hann að meðlim Al-
þjóðlegu nefndarinnar þrátt fyrir
að honum hafi verið hafnað
heima fyrir. „I nafni einingar-
innar,“ segir Samaranch.
Hins vegar er raunveruleg
ástæða útnefningarinnar talin
vera sú að Nebiolo hafi í krafti
embættis síns hótað að meina
íþróttamönnum eldri en 23 ára
að taka þátt í Ólympíuleikunum,
sem hefði haft þær afleiðingar í
för með sér að bestu íþrótta-
mennirnir væru fjarri góðu
gamni, leikamir myndu missa
gildi sitt og völdum og glæsileg-
um lífsstíl nefndarmeðlimá væri
ógnað.
Lyfjanotkun og við-
skipti
Auk þess að sitja undir ámæli
fyrir græðgi í viðskiptum hefur
Álþjóða ólympíunefndin verið
„Þetta kemur ósköp lítið við
okkur. Eg þekki þessa gagnrýni
ekki nægilega vel en þessi mað-
ur er afar duglegur, ósérhlífinn
og vinnur mikið. Hann hefur
gjörbreytt Alþjóða ólympíu-
nefhdinni og í raun gert hana að
stórveldi. Ég get því ekki annað
sagt en að maðurinn sé afar
dugmikill og hafi starfað mjög
vel og heiðarlega,“ segir Gísli
Halldórsson, formaður íslensku
ólympíunefndarinnar.
Gísli segir Samaranch mjög
áhugasaman um eflingu íþrótta-
andans. „Hann hefur einnig eflt
ólympíuhreyfinguna mjög mik-
ið fjárhagslega. Það er nýlunda
að alþjóðlega nefndin sé farin
gagnrýnd fyrir að loka augunum
fyrir gífurlegri lyfjanotkun með-
al íþróttamanna, jafnframt því
að hafa ekki beitt sér nóg í bar-
áttunni við þau. Margir líta á
íþróttamenn sem gangandi til-
raunastofur fyrir lyfjaframleið-
endur og segja vandamálið gíf-
urlegt. Robert Woy, fyrrum
meðlimur bandarísku ólympíu-
nefndarinnar, segir það hlutverk
alþjóðlegu nefndarinnar að beita
sér fyrir rannsóknum á þessu
sviði og birta niðurstöður úr
lyfjaprófum. Hann telur jafn-
framt að hún hafi ekki staðið sig
sem skyldi og jafnvel gerst brot-
leg um að hylma yfir með
ákveðnum íþróttamönnum.
Lyfjanotkun er beintengd við-
skiptaheiminum því án nýrra
sigra og glæsilegrar frammi-
stöðu dregur úr spenningi leik-
anna, áhorfendur missa áhugann
og stórir peningar tapast. Vegna
þessara tengsla og óttans við að
missa þau völd og þau fríðindi
sem nefndin nýtur telja sumir að
að styrkja ólympíunefndir um
heim allan til námskeiðahalds
og annars slíks. Það virkar al-
rnennt hvetjandi á hreyfmguna.
Ég þekki nú ekki þetta ljúfa líf
sem talað er um, og það er lítið
um veislur í kringum Samar-
anch. Hann er allur í vinnunni."
Um gagnrýni vegna slaks
lyfjaeftirlits hafði Gísli þetta að
segja: „Hjá Alþjóða ólympíu-
nefndinni er mjög mikið eftirlit
og hún hefur beitt sér fyrir því
að íþróttamenn snerti ekki á
lyfjum. Hlutverki nefndarinnar
er lokið eftir að leikamir hafa
farið fram og eftir það er eftirlit
í höndum hvers lands um sig, en
því hefur stundum verið ábóta-
vant hjá stórþjóðunum. Vitað er
hún fari hljótt með það gífurlega
vandamál sem misnotkun lyfja
hefur skapað innan íþrótta-
heimsins. Samaranch neitar
þessum ásökunum og segir ráð-
ið vinna ötullega gegn óhóflegri
lyfjanotkun.
„Við þurfum íyrst og fremst
sterkan, siðferðislegan stjóm-
anda og afturhvarf til gamalla
hugsjóna," er haft eftir einum
nefndanneðlima, en nú standa
fyrir dyrum kosningar um nýjan
forseta. Svo kann að fara að
Samaranch bjóði sig fram til
setu í forsæti í fjórða sinn. en
með framkomu sinni, stjómun-
arleiðum og ákefð við að halda
óbreyttu ástandi þykir mörgum
sem vænlegri lausn felist í kosn-
ingu nýs leiðtoga. Áframhald-
andi seta Samaranch gæti valdið
endanlegu andláti hinnar
ólympísku hugsjónar.
Telma L. Tómasson
að ofnotkun lyfja hefur verið
mikil á leikjunum og víðar.
Segja má, að alþjóðanefndin
sé eins konar yfirvald nefnda
hverrar þjóðar. Það eru mjög
miklir lagabálkar í kringum
jxtta og farið mjög strangt eftir
þeim. Þeim verðum við að
hlýða og eitt gengur yfir alla.“
íslendingar eiga ekki fulltrúa
í Alþjóða ólympíunefndinni en
þar sat á árum áður Benedikt
Waage.
Hefur gjörbreytt
nefndinni
Maðurinn er dugmikill og hefur
starfað heiðarlega, segir Gísli Hall-
dórsson, formaður íslensku ólymp-
íunefndarinnar.
I