Pressan - 02.07.1992, Blaðsíða 50

10
FIMMTUDAGUR PRESSAN 2. JÚLÍ 1992
U£ch4fct
NORÐURLAND
HÚNAVATN5-
SÝSLA
Vestur-Húnavatnssýsla liggur innaf
Húnaflóa vestanverðum og markast af
Hrútafjarðará að vestan, Gljúfurá að
austan og nærri vatnaskilum á Amar-
vatnsheiði og Tvídægru að sunnan og
mætir þar Borgarijarðarsýslu. Héraðinu
má skipta í meginsveitir, Hrútafjörð,
Miðfjörð, Vatnsnes, Vesturhóp og
Víðidal. Fegurð þess sést víða, svo sem
í fallegum bújörðum, þremur stórum
laxveiðiám, ströndum Vatnsness, stór-
um vötnum, gljúfrum og dröngum. I
héraðinu er fjöldi sögustaða, bæði frá
fomu og nýju. Nokkrir þéttbýliskjamar
em í héraðinu, stærstur er Hvamms-
tangi með um 700 íbúa og Laugarbakki
með um 100 íbúa.
Landslag í Austur-Húnavatnssýslu er
margbreytilegt. Þar skiptast á lágir ásar
og dalir en inn til lands em víðáttumikl-
ar heiðar. A austurmörkum sýslunnar
er hár fjallgarður, sem gengur út á
Skaga milli Húnaflóa og Skagafjarðar.
I sýslunni eru frægar laxveiðiár og
mörg vötn full af fiski. Víða em falleg-
ar gönguleiðir. Höfuðstaður sýslunnar
er Blönduós.
BÆRINN VIÐÓSINN
Kaupstaðurinn Blönduós stendur við
austanverðan Húnafjörð og, eins og
nafnið bendir til, við ósa árinnar
Blöndu. Bmin yfir ána, sem byggð var
árið 1963, er fyrsta brú úr strengja-
steypu sem byggð var yfir stórá hér-
lendis. Höfn var löggilt á Blönduósi ár-
ið 1875 og verslunarstaður árið eftir.
Blönduóshreppur hlaut kaupstaðarrétt-
indi áiið 1988 og nefnist síðan Blöndu-
ósbær. Hann er í hópi yngstu kaupstaða
landsins. Kjami atvinnulífs í bænum er
margvísleg þjónusta við sveitimar í ná-
grenninu. Auk þess eru nokkur iðnfyr-
irtæki starfrækt í Blönduósbæ. Útgerð
hefur verið stunduð frá Blönduósi í litl-
um mæli, einkum krabbadýraveiði.
SKAGA-
FJÖRÐUR
Skagafjörður er eitthvert sögufræg-
asta hérað landsins. Hér hafa orðið
miklir atburðir sem tengjast sögu lands-
ins. Biskupssetrið Hólar var annar höf-
uðstaður Islands um nær sjö alda skeið,
og á Sturlungaöld var Skagafjörður
sögusvið og vettvangur mikilla atburða.
Drangey á Skagafirði er órjúfanlega
bundin nafni Grettis Asmundssonar og
dvöl hans þar. Nafn Skagafjarðar teng-
ist mjög hestum og hestamennsku.
Hvergi á landinu er að finna slíka hefð
sem tengist hrossarækt og hrossaeign
Skagfirðinga er einhver sú mesta sem
þekkist á landinu.
DRANGEY
Drangey er stór eyja í miðjum
Skagafirði. Hún er um 170 metra há og
þar er mergð svartfugls, enda var hún
fýrrum matarforðabúr og nefnd mjólk-
urkýr Skagfirðinga. Þekkt er hún fyrir
dvöl Grettis Asmundssonar þar á ell-
eftu öld eins og getur um í Grettissögu.
Miðnætursólin er hvergi fegurri en ein-
mitt í Drangey og ferð út í eyna er afar
skemmtileg lífsreynsla sem seint
gleymist.
HÓLAR í HJALTADAL
Þeir sem áhuga hafa á sögu og gam-
alli menningu ættu að eiga nokkurt er-
indi til Hóla í Hjaltadal. Þar hvíslar sag-
an við hvert fótmál. Hólar voru, ásamt
Skálholti, höfuðstaður íslands um alda-
bil meðan þar var biskupsstóll
1106-1798 og löngum prestaskóli. Ar-
ið 1882 var stofnaður þar bændaskóli
og stendur skólalíf með blóma, þar sem
megináhersla er lögð á hrossarækt og
fiskeldi. Nú eru Hólar á ný orðnir bisk-
upssetur Norðlendinga og situr þar
vígslubiskup Hólastiftis, séra Bolli
Gústavsson. A Hólum er varðveittur
gamall torfbær og dómkirkjan frá 1763,
eitt elsta og merkasta steinhús landsins,
er mjög falleg og í góðu ástandi eftir
endurgerð sem lauk 1988. Hjaltadalur
er umgirtur mikilúðlegum fjöllum og
þekktur fyrir veðurblíðu.
VÍOIMÝRARKIRKJA OC
BYÚCDASAFNID í CLAUMBÆ
Víðimýrarkirkja er torfkirkja frá síð-
ustu öld, byggð 1834. Hún gefur góða
hugmynd um guðshús Islendinga fyrr á
öldum og þar eru ýmsir góðir kirkju-
gripir. Kirkjan er opin sumarmánuðina
og er í alfaraieið við þjóðveg nr. 1.
Byggðasafnið í Glauntbæ er í stórum
nítjándu aldar torfbæ sem búið var í
fram undir 1940. Þar er mikið af göml-
um áhöldum og munum og hefur tekist
að skapa andrúmsloft sem gefur góða
hugmynd um lífið í torfbæjum stórbýla
á síðustu öld. Safnið í Glaumbæ er opið
júni' til ágúst. Á elleftu öld bjó í Glaum-
bæ Snoni Þorfinnsson. Hann var sonur
Þorfinns Karlsefnis sem stjómaði leið-
angri til Vínlands um 1002-1003 og
hafði þar vetursetu. Þá fæddist Snorri
og er hann talinn fyrsti Evrópumaður-
inn sem fæddur er á meginlandi Amer-
íku. Snorri reisti fyrstu kirkjuna í
Glaumbæ og mun vera grafinn þar.
ÁHUGAVEROAR ÖKULEIÐIR í
SKACAFIRDI
Fyrir þá sem helst vilja aka um og
njóta landslags og náttúru út um bfi-
gluggann er rétt að benda á leiðina fyrir
Skaga, þægilega dagsferð frá Sauðár-
króki út fyrir Skagann og komið aftur á
þjóðveg nr. 1 við Blönduós eða farin
leiðin fyrir Þverárfjall. Landslag á þess-
ari leið er margbrotið og margt um
áhugaverða slaði. Til dæmis er ekið
fram hjá Ketubjörgum, sem eru leifar
fornrar eldstöðvar. Við utanverðan
Skaga vom fyrr mikil sellátur, en nú
hefur sel fækkað. Þó er enn oft hægt að
sjá seli þar við ströndina.
Fjallvegir liggja upp úr Skagafirði,
um Þorljótsstaðafjall upp á Sprengis-
andsleið og um Mælifellsdal upp úr
Eyvindarstaðaheiði, en af þeirri leið er
hægt að komast niður í Svartárdal í
Húnavatnssýslu. Á Eyvindarstaðaheiði
eru þrír fjallaskálar leigðir út til gisting-
ar. Þessir fjallvegir em einungis færir
vel búnum bflum.
CÖNGULEIOIR í SKAGAFIRÐI
Ymsir möguleikar gefast til göngu-
ferða í Skagafirði. Hér verða einungis
fáeinir nefndir.
A fjallinu Molduxa sem er 683 metr-
ar á hæð er ágæt útsýn yfir fjörðinn,
einnig af Tindastóli, 976 metrar. Þessar
göngur em flestum næsta auðveldar og
hin besta skemmtun.
Mælifellshnjúkur, 1138 metrar á
hæð, í innanverðum Skagafirði er eitt-
hvert fríðasta fjall héraðsins og þaðan
er í björtu veðri stórkostleg útsýn, bæði
yfir hálendið og héraðið í kring. Sagt
hefur verið að Mælifellshnjúkur sjáist í
heiðskíru veðri úr tíu sýslum. Fjallið er
ekki erfitt uppgöngu en taka verður
góðan tíma í slíka ferð.
Sé á hinn bóginn sóst eftir lengri og
meiri fjallaferðum má benda á göngu-
leiðir um Tröllaskaga, en slík ferð er
fremur ætluð vönum fjallaförum. í
Austurdal í Skagafirði er Ábæjarkirkja.
Jeppafært er fram að Ábæ. Austurdaiur
er sérkennilegur og fallegt göngusvæði
og á Hildarseli, um níu kflómetra fýrir
framan Ábæ, er vistlegur skáli Ferðafé-
lags Skagfirðinga. Fyrr var búið á Ábæ
og staðnum tengist draugasagan urn
Ábæjarskottu. Ábær er nú í eyði og að-
eins messað í kirkjunni einu sinni á ári,
fýrsta sunnudag í ágúst. í Ábæjarsókn
er nú aðeins einn íbúi.
Merkigil í Austurdal er mjög skoð-
unarvert. Akfæit er að gilinu frá bæn-
um Gilsbakka eftir þjóðvegi nr. 759,
Kjálkavegi. Af akstursleið fram Aust-
urdal blasir gilið við handan Jökulsár.
Merkigil er hrikalegt og stórskorið en
stutt gljúfur á milli bæjanna Merkigils
og Gilsbakka, þar sem Merkigilsáin
fellur í Jökulsár eystri. Jökulsá var fýrr
á tímum mikill fai'artáimi, en á nítjándu
öld var það leyst með því að setja á
hana kláfdrætti. Einn slíkur er eftir við
bæinn Skatastaði. Kláfúrinn er nýr, en
fólki er bent á að gæta ýtrustu varkámi.
DRAUGASAGAN UM
ÁBÆJAR-SKOTTU
Bóndi er nefndur Jón; hann bjó á
Abæ og átti Guðbjörgu fyrir dóttur.
Þegar hann lá banaleguna gaf hann
dóttur sinni sauðarlegg og vom tappar í
leggnum, og sagði henni að taka ekki
tappann úr nema henni lægi lítið við.
Síðan dó karlinn, en Guðbjörg dóttir
hans giftist manni sem Eiríkur hét og
fóm þau að búa á Ábæ eftir Jón.
Um þessar mundir var bóndi á Tinn-
árseli sem Sigurður hét; var hann ffem-
ur harðbýll og vildi verja bæli sitt
Ábæjarpeningi. Þau Ábæjarhjón vildu
stökkva Sigurði burtu, en það tókst
ekki. Kom þá Guðbjörgu það í hug að
nú mundi ráð að opna legginn; hún tók
svo tappann úr honum og rauk þar úr
reykjargufa; dróst hún svo saman og
varð að konu, ef konu skyldi kalla.
Guðbjörg skipaði henni að fara þegar
og hrekja Sigurð burt frá Tinnárseli.
Draugsi fór þegar og lék hann Sigurð
svo grátt að hann varð að fara á aðra
bæi ttl að sofa því hann sagðist engan
frið hafa til að sofa heima fýrir djöfli
þeim sem ásækti sig. Um vorið eftir
flúði Sigurður kotið fyrir þessunt
ófögnuði. En þegar Skotta hafði lokið
þessu erindi fór hún heim aftur til Guð-
bjargar og spurði hvert nú skyldi halda.
Varð Guðbjörg þá ráðalaus og fór þá
Skotta að kvelja hana, og svo lauk að
4, ÍÍ ð #/•
C/*kená&
VERSLUN-GISTING-VEISLUSALIR
VEITINGAR-SUMARHÚS-VEIÐILEYFI
Svefnpokagisting kr. 1.000
Uppábúin rúm kr. 1.800
Sumaropnunartími 8-23.30
Lifandi tónlist öll laugardagskvöld
í sumar til kl. 03
Glannabar opinn frá kl. 18
Borðapantanir og frekari upplýsingar
í síma 93-50011.
ÍÆtJ
HREÐAVATNSSKÁU
HJARTA BORGARFJARÐAR