Pressan - 02.07.1992, Blaðsíða 49

FIMMTUDAGUR PRESSAN 2. JÚLÍ 1992
9
VESTFIRÐIR

Æðey — stærsta eyjan í ísafjarð-
ardjúpi skammt undan Snæfjalla-
strönd. Fjölbreytt fuglalíf, æðarfugl,
lundi, teista, kría og íjölmargar aðrar
tegundir. Leyfi ábúenda þarf til þess
að fara um eyjuna.
Reykjanes — heimavistarskóli og
sumarhótel á lágu nesi innarlega í
Djúpinu. Jarðhiti, sundlaug. Mikið
kríuvarp og selur við ströndina.
Drangajökull — einn af stórjökl-
um landsins og sá eini á Vestfjörð-
um. Hæst er Jökulbunga, 925 metrar,
en austur úr jöklinum skagar mikið
klettahorn, Hrolleifsborg. Auðvelt er
að ganga á jökulinn úr Kaldalóni, en
virða skal allar varúðarreglur jökla-
ferða.
Snæfjallaströnd — aka má að
Tyrðilmýri en sé haldið lengra út
með verður að ganga. Gaman getur
verið að fara að Innraskarði og skoða
Möngufoss.
Jökulfirðir — skerast inn úr utan-
verðu Djúpinu til austurs. Víða er þar
fallegt og sérkennilegt landslag.
Bátsferð um þessa firði getur verið
ævintýri líkust.
Norðurstrandir — frá Furufirði
að norðan til Ofeigsfjarðar að sunn-
an, eru í mörgu líkar Homströndum.
Fjöllin eru þó tæpast eins há og mik-
ilfengleg, en samt formfögur. Þannig
eru til dærnis Geirólfsgnúpur og
Drangaskörð og í Reykjafirði er jarð-
hiti og sundlaug. Færri leggja leið
sína um þessi svæði, enda erfiðari
ferð.
Norðurfjörður/Trékyllisvík —
stórbrotið land við vegarenda á
Ströndum. Svefnpokagisting á Finn-
bogastöðum og jarðhiti og sundlaug
á Krossanesi. Verslun á Norðurfirði.
Gjögur/Djúpavík — á Gjögri er
smáþorp og flugvöllur á norður-
strönd Reykjarfjarðar en innst í sama
firði er Djúpavík. Þar var fyrrum
blómlegur síldarbær, sem breyttist í
eins konar „draugabæ" með hvarfi
síldarinnar. Nú hefir einu af gömlu
húsunum verið breytt í gott hótel.
Þaðan má með ágætum skoða þessar
nyrstu byggðir Strandasýslu.
Kaldbaksvík — grunn vík milli
hárra og hömrum girtra fjalla, áhrifa-
mikið landslag. Fjölskrúðugt fuglalíf,
laxarækt og veiði.
Borðeyri — smáþorp á vestur-
strönd Hrútafjarðar, eins konar
„hlið“ Vestfjarða þegar komið er úr
Hrútafirði. Liggur þó landfræðilega
séð utan hinna eiginlegu Vestfjarða.
STÓRBROTIN FEGURD HORN-
STRANDA
Friðlandið sem kennt er við Horn-
strandir tekur til Homstranda og norð-
urhluta Jökulfjarða, suður að Skorar-
heiði, alls um 580 ferkílómetrar. Á
svæðinu era yfir íjörutíu eyðijarðir og
em flestar í eigu fólksins sem síðar bjó
þai' og afkomenda þess. Þar em nú eng-
ir fastir mannabústaðir, utan Horn-
bjargsvita í Látravík, en margir vitja
eigna sinna á sumrum og dveljast þar
um hríð. Friðlandið nær yfir stærsta
samfellda svæði á íslandi, sem byggt
hefur verið, en er nú í eyði. Það býr yfir
merkilegri náttúm og stórbrotinni feg-
urð, geymir minjar um rnerkan þátt í
menningai'- og byggðasögu landsins og
býður upp á fjölbreytta möguleika til
útiveru, náttúruskoðunar og göngu-
ferða.
FERDALÖG UM HORN-
STRANDIR
Flestir fara til friðlandsins með bát
frá Isafirði eða Bolungarvík og taka
land á Hesteyri eða í Veiðileysufirði, en
aðrir koma gangandi úr Jökulfjörðum
eða af Ströndum. Um friðlandið ferðast
menn ýmist fótgangandi eða á bát með-
fram ströndinni.
Umferð um friðlandið er öllum
heimil. Hafa ber í huga að veður em
válynd á Homströndum og allra veðra
von, sumar sem vetur. Fyrirhyggja í
klæðaburði og ferðabúnaði getur bjarg-
að lífi og limum. Þjónusta er engin á
Homströndum, nema sú sem tengd er
öryggiseftirliti og hjálparstarfi. Ferða-
fólk verður að hafa tjöld, allan annan
viðlegubúnað og vistir með sér. I neyð-
artilvikum mega ferðamenn þó leita
skjóls j skýlum Slysavarnafélags Is-
lands. Oheimilt er að nota neyðarkost í
skýlunum. Neyðarsenditæki má þvf að-
eins nota að hættu beri að höndum eða
vemlegar tafir hafi orðið frá því sem
áætlað var. Eyðibýli, íbúðarhús og
sumarhús eru í einkaeign og afnot
óheimil án sérstaks leyfis eigenda.
Ferðafólk er sérstaklega hvatt til að
virða rétt þeirra sem eiga mannvirki og
muni á svæðinu, og fara varlega með
eld vegna hættu á sinubruna. Leyfi
landeigenda þarf til allra veiða, eggja-
töku og annarra hlunnindanytja.
Homstrandafriðland er land göngu-
ferða. Vélknúin farartæki em þar ekki
leyfð. Sá nýtur þessa svæðis best, sem
gengur þar um fomar götur og fjallvegi
milli byggða. Helstu áningarstaðir em í
víkum og fjörðum, þar sem áður var
byggð, eða þar sem skýli Slysavamafé-
lags Islands hafa verið reist.
ÍBÚARTALDIR EINRÆNIR OC
FJÖLKUNNUGIR
Homstrandir komust í byggð strax er
landnám norrænna manna hófst í land-
inu. I Landnámu er greint frá því að
Geirmundur heljarskinn nam land allt
frá Rit og að Straumnesi austan Bol-
ungarvíkur.
Á Homströndum var mikill og góður
veiðiskapur í sjó og vötnum, fuglatekja
í björgum, hvalreki og gnótt rekaviðar,
en til landsins grasmiklar víkur og góð-
ar til búskapar. Á landnáms- og sögu-
öld munu heimsóknir úr öðmm lands-
hlutum hafa verið tíðar vegna veiðanna
og svo timburfanga úr rekanum. Þang-
að leituðu og stundum ójafnaðarmenn,
sem ekki áttu sér griðland annars stað-
ar. Þegar frá leið hefur byggðin á Hom-
ströndum einangrast og einrænir og
Ijölkunnugir vom þeir margir taldir, er
útnes þetta byggðu. Víðast stóðu bæim-
ir einir og afskekktir, en þó hafði
myndast þéttari byggð á nokkrum stöð-
um, nokkrir bæir þétt saman eins og í
Fumfirði og Homvík, eða jafnvel bæja-
þyrpingar eins og í Aðalvík. Þá hafði
myndast þorp á Hesteyri fyrir síðari
heimsstyrjöldina. En þjóðfélagslegar
breytingar og umrót stríðsáranna em
talin helstu orsakir þess að um 1943
hófst skriða brottflutnings fólks frá
þessu landsvæði og sú skriða varð
aldrei stöðvuð eftir að hún fór af stað.
Haustið 1952 fluttust síðustu íbúamir á
brott.
/AAGNADI STEINBÍTSHAUS-
INN
Þær sögur fóm af Vestfirðingum að
þeir væru rammgöldróttir. Hér er ein
stutt saga af fjölkynngi þeirra:
Á bæ einum á Vestfjörðum bar svo
til, að einn heimamanna, er var ókvænt-
ur, leitaði fast eftir ástum húsfreyju.
Sögðu sumir henni það mótfallið, aðrir
ekki.
Bóndi konunnar komst á snoðir um
hvað fram fór. Kunni bóndi nokkuð
fyrir sér í fomum fræðum og magnaði
svo steinbítshaus, að hann fylgdi hús-
freyju hvert sem hún fór, og kom með
glenntan kjaft á móti hverjum þeim
sem nálgaðist húsfreyju, nema bónda
einum.
Heimamaður hélt uppteknum hætti
um vinmæli við húsfreyju, en brá held-
ur í brún, er steinbítshausinn kom hinn
reiðilegasti og ætlaði að ráðast á hann,
ef nokkuð fylgdi meira en orðin ein.
Lauk fundi þessum svo, að heima-
manni þótti fótur sinn fegurstur, er
hann mátti á brott komast.
Brátt dróst þó þokki heimamanns á
húsfreyju til annars fundar. Tók þá ekki
betra við, því steinbítshausinn var hálfu
grimmari en áður.
Fór svo, að heimamaður varð alveg
afhuga húsfreyju, þar sem henni fylgdu
slík býsn.
Nokkru síðar var heimaniaður þessi,
sem hét Jón, á sjó með bónda. Veður
var gott og heitt og gerðist Jón syfjaður.
Varð bónda þá að orði:
Syfja tekur segginn Jón
á síldarstorðmn.
Margt skeður hjá menjaskorðum,
mannstu steinbítshausinn forðum.
Jón réð af vísu þessari, að bóndi
hefði orðið vís háttsemi sinnar, og bað
hann gott fyrir óráð sitt.
Sambúð þeirra hjóna varð brátt með
sama hætti og áður hafði verið, og við
steinbítshausinn varð ekki vart upp frá
jressu.
(Sögn K.F. á ísafirði 1933. — Am-
grímurFr. Bjamason skrásetti.)