Pressan - 02.07.1992, Blaðsíða 31

FIMMTUDÁGUR PRESSAN 2. JÚLÍ 1992
31
Hattur Guðlaugs Tryggva
Karlssonar er germanskur.
Hann er líklega það germanskasta
á íslandi.
argrein ínnan gastronomiunnar
sem heitir „heimilismatur". Svo-
leiðis fæði er reyndar enn hægt
að fá í veitingastofunni Birnin-
um. Við hættum semsé að taka
umhugsunarlaust við því sem
kom ffá Danmörku, en fórum að
vinsa úr það sem við kærðum
okkur um — rétt eins og þegar
aðrar þjóðir eiga í hlut. Þótt Kim
Larsen hafi hleypt lífi í dönsku-
kennsluna um skeið er öruggt að
það er ekki langt í að hætt verður
að neyða íslensk böm til að læra
þetta óáheyrilega tungumál.
Frekar þykir heimóttarlegt að
ferðast til Kaupmannahafnar og
þeir sem fara þangað til náms
mega kannski teljast skynsamir,
en ekki fá þeir mörg stig fyrir
ævintýragirni — í raun vildu
þeir helst ekki þurfa að fara að
heiman.
En auðvitað er Danmörk út
um allt á Islandi, hvemig mætti
annað vera í landi þar sem þorri
manna telur sér skylt að halda
með danska landsliðinu f fót-
bolta? Við höfum fengið okkar
skinku og spægipylsu, en með
dönskum formerkjum. Við setj-
um sfld í kmkkur og gemm það
eins og Danir. Við flytjum inn
danskar kökur. fslenskir ostar
em með dönsku bragði. Bjami
Fel er danskur fótboltarolling-
ur. Eini fastlaunaði fréttamað-
ur íslensks fjölmiðils í útlöndum
er geymdur í Kaupmannahöfn.
Danskir rithöfundar em þýdd-
ir á íslensku með styrkjum frá
Norðurlandaráði og á móti
passa þeir upp á að ísienskir rit-
höfundar séu þýddir á dönsku.
Og vilji menn vera alvarlega
danskir á því er rétt að reykja
Prince-sígarettur, kvarta yfir
því að hér sé hvorki hægt að fá
Grænan Tuborg né Carlsberg
Hof og stunda dönsku blöðin í
kaffiteríunni í Norræna húsinu.
Afdankaðir marxistar lesa In-
formation, en þeir sem em
„ligeglad" lesa Ekstrabladet.
Um jólin geta þeir svo farið f
jólahlaðborð, samkvæmt þeim
væri hægt að reka veitingahús án
þess að það væri líka nauðsyn-
legt að bjóða fólki að sofa yfír
nótt.
Ferðaskrifstofurnar
stóðu lengi
fyrir grísaveisl-
um og sérstök-
um Spánarkvöldum
þar sem tilvonandi
og fyrrverandi
ferðamenn fengu
að bragða á
sangria.
SPANN
í öðmm hveijum kjallara
á Islandi er lítil sen-
jóríta í plastöskju.
Til marks um þetta er íjöldi
veitingastaða sem ber ítölsk
nöfn: Pisa, Mamma rósa,
Madonna, Café Mflanó, Italía.
Samt rís líklega enginn þessara
veitingastaða undir því nafni að
vera alvöru ítalskt veitingahús;
til þess em matseðlamir alltof
tæúngslegir, reynt að gera alltof
mörgum til hæfis sem hafa lík-
lega engan smekk hvort eð er.
Italía kemst þó lfldega næst því;
að utan er staðurinn dálítið eins
og hús í Flórens, eða leiktjald
sem er eftirlíking af svoleiðis
byggingu, inni hangir mynd af
Cossiga, fyrrum Italíuforseta, og
þegar maður sperrir eymn er
ekki ífá að maður heyri ítölsku
innan úr eldhúsinu. Og þar em
borin fram ítölsk vín; frascati-
hvítvín sem er á bragðið eins og
þægilega svalt sumarkvöld, bar-
olo-rauðvín sem minnir á stef úr
Hausúnu eftir Vivaldi. Parmes-
anostur, óþekkt fyrirbæri frá
landnámi til 1980, fæst núorðið
hjá kaupmanninum á hominu.
Og það þykja ekki lengur úðindi
að fá ítalskt kaffi eins og var
þegar Guðmundur
Mokka kom
hingað með es-
prcssó-kaffi-
Við hliðina á henni stendur leð-
urhylki, stoppað upp með hálmi,
hálffonnlaust en minnir þó á
naut. Á svipaðan hátt mara í
hálfu kafi þjóðarvitundarinnar
minningar um sumarfrí á Spáni.
Við höfum farið til Spánar en
Spánn hefur ekki komið úl okk-
ar. Sú kenning er reyndar úl að
tíma léttvínsbyltingarinnar
dmkku fslendingar ákaflega
vond og dísæt rauðvín frá Spáni,
svo skánaði smekkurinn og sfð-
an hafa þeir illan bifur á sullinu
frá Torres. Sem er náttúrlega
misskilningur. Myndir eftir
Almodóvar koma hingað í bíó
og fara sfðan á myndbandaleig-
ur. Og á einu veitingahúsi, Pét-
ursklaustri, má fá paella, þjóð-
arrétt Spánverja. Reglu-
lega berast fréttir af Is-
lendingum sem sitja í
tukthúsi á Spáni og þykir
rétt að freista þess eftir
megni að fá þá lausa.
Á vísum stað em þó áhrif frá
Spáni allmiklu áþreifanlegri;
nefnilega í einbýiishúsum sem
hér hafa risið síðustu tvo áratugi
og sameina af hugmyndaauðgi
íslenskan klunnaskap og
márískan stfl sem landinn
hefur kynnst í dagsferðum
af sólarströndinni í hallimar
í Alhambra.
FRAKKLAND
Vom frönsku vöfflurnar
sem lengi fengust í íslenskum
bakaríum í alvömnni franskar?
Nei, líklega ekki. Þær em vísast
allmiklu franskari vöfflumar
sem seldar em á Mokkakaffi,
ferkantaðar og fúllar af löfú, þótt
öllu franskara væri reyndar að
sletta á þær flórsykri en sultu og
rjóma (dönsk áhrif). Ekki em
þær heldur alveg franskar
frönsku pönnukökurnar á
Nýja kökuhúsinu, en þær em í
áttina. I Björnsbakaríi við
vilji reyndar helst borða ham-
borgara) og engin vín em betri
og fjölbreytilegri en þau sem
vaxa í Bordeaux-héraði.
Á íslenskar fjörur rekur nátt-
úrlega ekki nema brot af allri
þessari vínflóm. Til að komast í
snertingu við hana þurfa menn
að ganga í vínskóla Einars
Thoroddsens læknis. Og al-
vöru, hreint og klárt franskt
vcitingahús er í rauninni ekki til
á íslandi, þótt frönsk matseld sé
iðkuð á heldri stöðum eins og
Holtinu. Óðinsvéum og í Grill-
inu. Þar vilja þó loða við áhrif
frá nýja eldhúsinu sem Frakkar
hafa kastað fyrir róða með fyrir-
litningu, en tileinkað sér í stað-
inn kennisetningar sveitaeld-
hússins. Helsti meistari fransks
eldhúss á íslandi, Fran^ois
Fons, starfaði hins vegar þegar
síðast fréttist á Hótel Akra-
nesi.
Þess utan höfum við tamið
okkur ýmsa franska háttsemi,
eða talið okkur gera það. Hvít-
lauk notum við í óhófi vilhþjóð-
ar sem ekki þekkir hráefnið. Það
em sniglar á matseðlum margra
veitingahúsa og næstum alls
staðar páté. Það er þó oftar en
ekki komið úr pökkum frá
Fransk-íslenska eldhúsinu og
er það sem heitir á kjamgóðri ís-
lensku „kæfa“. Og ostrur -
verður hægt að fá þær fyrr en í
einhverju dásamlegu fslandi
ffamúðarinnar?
íslenskur camembert og brie
kosta sexfalt á við það sem
frummyndir þessara osta kosta í
Ef viö gerðum litla skoðanakönnun og
hringdum í öll íslensk heimili um
kvöldmatarleytið kæmi
líklega í Ijós að
flestir þeir sem
sem ekki væru að
sjóða pasta ætluðu
að nota pizzu sem
þrautalendingu.
ungpíumar í Ingólfscafé séu
klæddar eins og jafnöldmr þeirra
í Madrid og Barcelona — ffern-
ur en úl dæmis í London — en
hana er erfitt að sanna.
Ferðaskrifstofurnar stóðu
lengi íyrir grísaveislum og sér-
stökum Spánarkvöldum þar
sem tilvonandi og fyrrverandi
ferðamenn fengu að bragða á
sangria. Af einhverri ástæðu em
svoleiðis samkomur ekki haldn-
w ■ l-í -iv- - - í . j- ar lengur, en stundum
volvobifreiðir eru oviða vinsælli en a Islandi. heidur ingóifur Guð-
brandsson fund og tal-
danska sið, sem er nýupptekinn
á íslandi, að jólaáúð bytji fyrst í
desember.
ÍTALÍA
Þetta ijarlæga land hefur um-
bylt íslenska eldhúsinu, mú burt
efúrstöðvunum af danska sósu-
eldhúsinu. Nú orðið er það lé-
legur íslendingur sem þekkir
ekki glöggan mun á tagliatelle,
farfalle og tortellini, spaghctti
carbonara og spaghetti bolog-
nese. Ef við gerðum litla skoð-
anakönnun og hringdum í öll ís-
lensk heimili um kvöldmatar-
leytið kæmi líklega í ljós að
flestir þeir sem sem ekki væm
að sjóða pasta ætluðu að nota
pizzu sem þrautalendingu.
Þannig hafa áhrif frá Ítalíu (þó
að hluta hingaðkomin með við-
komu í Ameríku) að vissu leyti
breytt gmnngerð samfélagsins,
sjálfu mataræðinu.
Þessi bylting er þó ekki eldri
en svo að þegar Hornið var
stofnað 1978 þekkti þorri Islend-
inga pizzur varla nema af af-
spum. Jakob á Horninu er guð-
faðir íslensku pizzunnar og það-
an breiddist líka út léúvínsbylt-
ingin og sú hugmynd að það
vélina sína í kringum 1960. Svo-
leiðis maskínur em í smækkaðri
mynd á heimilum ungra Islend-
inga og þótt Guðmundur sé
frumkvöðullinn verður að segj-
ast eins og er að capuccino er
betra á Café au Lait í Hafnar-
stræúnu en hjá honum.
Öll dreymir okkur um að vera
í ítölskum fótum frá toppi niður í
tá, yst sem innst. Sævar Karl
(hver annar?) selur Armani; það
er fi'nast og dýrast. Bossa Nova í
Kringlunni selur glæsilega skó,
en varla fyrir stórfættar konur.
Og Peter Hadley neðst á Skóla-
vörðustígnum selur svolítið
sportleg föt fyrir unglega mið-
aldra menn. En ef maður er í
Benetton-fötum er best að fela
merkið vandlega. Þau em orðin
of algeng.
Það væn líka gaman að kunna
ítölsku. Itölskunámskeiðin í
Háskólanum em fjarskalega vin-
sæl. En ef maður kemst ekki
þangað inn verður maður að
sætta sig við Námsflokkana eða
Öldungadeildina. Þaðan er svo
stuú í Ítalíuvinafélagið sem nýt-
ur leiðsagnar Bryndísar
Schram.
ar um menningu Spánar og aðrar
dásemdir.
Akureyringar sem vilja ná sér
niðri á Reykvíkingum tala um
Spánarveður og Majorka-
blíðu og ef við rekumst á ein-
hvem sem hefúr soffiað í sólar-
lampa emm við kurteis og segj-
um að það sé eins og hann hafl
verið að koma frá Spáni. Allt
er þetta náttúrlega eins og hver
önnur blekking; svona réú eins
og maður þarf að vera sérstak-
lega úúgjam til að kyngja því að
karnevalstemmningin sem
okkur er sagt að sé í Reykjavík á
þjóðhátíðardaginn minni nokk-
um skapaðan hlut á kameval.
En kamevalstemmningin
vflcur várt úr huga Reyk- Æ
víkinga síðan spænskur m
leikflokkur kom hingað m
áListahátíð 1980.
Annars fer ekki sögum
af því að Spánn hafi djúp
áhrif á líf fslendinga. Súind-
um ijúka menn upp úl handa
og fóta og ætla að kenna
þjóðinni að matreiða salt-
fisk, baccalao, eins og
Spánverjar gera, en við
viljum frekar óætan saltfisk
og helst þó alls engan. Á
Hringbraut
er hægt að fá pain au chocolat,
en bakarastéúin hefur ekki kom-
ist upp á lag með að baka nógu
stökkar baguettur (löng og mjó
franskbrauð). Þær verða alltaf
linar og slappar eins og vísitölu-
brauð. Frönsk smábrauð sem
em seld upp úr frysti eiga hins
vegar lítið sammerkt með Frakk-
landi. Þau em í raun ekkert ann-
að en rúnnstykki
(dönsk áhrif).
Frakka dreymir um að vera
stórveldi sem leggur undir sig
heiminn með gáfum og mikilli
tækni. í sömu andrá horfa þeir
ffamhjá því sem í rauninni gerir
þá að stórveldi; þau áhrif sem
þeir hafa á lífssúl heimsbyggðar-
innar með jafneinfoldum hlutum
og mat, víni, fötum (og ilmvötn-
um). Því í ríki matargerðarlistar-
innar em Frakkar kóngar (þótt
æska þess lands
Frakklandi. Af einhverri ástæðu
bragðast þeir eins og danskar
eftirlfldngar slfltra osta, réú eins
og íslenskur port salut á ekkert
sammmerkt með ostinum sem
Frakkar kalla þessu nafni. Eins
og fleira virðast franskir ostar
semsagt hafa millilent í Dan-
mörku áður en þeir bámst úl ís-
lands.
Franska orðið ca/e hefur notið
mikillar hylli á Islandi. Café
Hressó var úlraun úl að búa úl
kaffihús með frönsku sniði, akk-
úrat í miðbæ Reykjavíkur. Því
miður varð útkoman líkari kaffi-
teríu á brautarstöð í Þýskalandi.
Café au Lait er samskonar til-
raun, en smærri í sniðum. Eini
hængurinn er sá að þeir sem
reyna að biðja um café au lait í
París em álitnir geðbilaðir. Á nú-
úmamáli heiúr það café créme.
Það jafngildir ekki lengur ást-
arjátningu til Frakklands að
þijóskast við að svæla í sig sígar-
eúumar GauloLses eða Gitanes,
sem fást kannski ennþá í tóbaks-
búðinni í Bankastræti. Frakkar
em upp úl hópa búnir að svissa
yfir í amerískar. Það skiptir held-
ur ekki máli, því Sigurður Páls-
son er löngu hættur að reykja.
Egill Helgason
Teikningar Jón Óskar
IMokkrar
vísbendingar
um hvernig er
hægt ad taka
forskot á
sæluna og
þjófstarta
Evrópska
efnahags-
svædinu, sitja
á sama stad í
Reykjavík
og vera samt
ad ferdast
um alla Evrópu
...og engin vín eru betri og
fjölbreytilegri en þau sem
vaxa í Bordeaux-héraði
Brot af
evrópskri
menningu
Holland. 22 og N1 bar
minna allverulega á búllur
svipaðrar tegundar í Amst-
erdam. Það vantar bara að
seldar séu speiskökur yfir
borðið. Vilji menn fá bjart-
ari mynd af Hollandi er
nóg að skoða túlípanana
sem spruttu af laukunum
sem voru settir niður í
garðana í Reykjavík í vet-
Færeyjar. Færeyska
sjómannaheimilið hefur
öfluga starfsemi í Skip-
holti. Það er erfitt að sjá
hverjum það þjónar, en lík-
lega eykst þýðing þess nú
þegar Færeyjar em famar á
hausinn.
Finnland. Dálftið
þreytulegur Skandínavíu-
andi svífur yfir vötnunum í
Norræna húsinu. En það er
fallegt hús og teiknað af
Alvar Aalto, gasalega
frægum finnskum arkítekt.
írland. Margir íslend-
ingar halda að sá ósiður að
syngja á pöbbum komi frá
Irlandi. Það er misskilning-
Noregur. Skíðaskálinn í
Hveradölum er norsk
„hytte“. Annars er Hjálp-
ræðisherinn ötulasti boð-
beri norskrar menningar á
Islandi.
Skotland. Á eftir
Kringlunni er næstvinsæl-
asti stórmarkaður í Reykja-
vík staðsettur í höfuðborg
Skotlands, Glasgow.