Pressan - 02.07.1992, Blaðsíða 62

22
FIMMTUDAGUR PRESSAN 2. JÚLÍ 1992
SUÐURLAND

BENSINSALA
Laugartorg
Laugarási
GISTING
Hótel Flúðir
Flúðum
Hrunamannahreppi
Sími 98-66630
FERÐALOG
Guömundur Tyrfingsson
Hópferbabílar
Sími 98-21210
y---------\
Skeiðahreppur — Sveitin er á
milli Þjórsár og Hvftár, frá Stóru-
Laxá og Sandlækjarósi í norðri að
Merkurlaut í Merkurhrauni í suðri.
Afréttur liggur ofan byggðar í Gnúp-
verjahreppi, ntilli Stóru-Laxár og
Fossár. Sveitin er sléttlend, en
Vörðufell setur sterkan svip á lands-
lagið. Mýrlendi er mikið nær Hvítá
norðan til, en Þjórsárhraun með
Þjórsá og ná þau allt vestur að Hvítá
sunnan til í sveitinni.
Olafsvallakirkja með kunnri altar-
istöflu eftir Baltasar og Áshildarmýri
eru nafntoguðustu staðir sveitarinnar.
Reykjaréttir, hlaðnar úr hraungrjóti
árið 1881, eru þekkt mannvirki. Milli
Hvítár og Vörðufells eru Höfðaflatir,
votlendi á náttúruminjaskrá.
HEKLA— INNCANCUR AÐ
HELVÍTI
Eldfjallið Hekla sést víða af Suður-
landi á björtum degi, tilkomumikið fjall
og fagurt. Hekla er eitt af kunnustu eld-
fjöllunt heims og rithöfundar miðalda
höfðu snemma vitneskju um hana. Á
þeint tíma var hún talin inngangur að
helvíti og trúðu menn því að þar loguðu
sálir fordæmdra í eilífum eldi. Miklar
furðusögur gengu um Heklu.
Talið er að þeir Eggert Ólafsson og
Bjami Pálsson hafi fyrsúr manna geng-
ið á Heklutind, aðfaranótt 20. júní
1750. Hyggi menn á uppgöngu er talið
auðveldast að ganga á Heklu að norðan
eða norðvestan.
Hekla gaus síðast í janúar 1991 og
var það sautjánda gosið frá landnámi en
eldsumbrot hafa á þeim tínta verið alls
20-22 í sprunguþyrpingu Heklu —
Heklukerfinu. Mörg gosanna hafa vald-
ið miklu tjóni, sérstaklega fyrsta gosið
sem varð með vissu eftir að fsland var
numið, árið 1104. Það lagði stór land-
svæði í auðn, einkunt í Þjórsárdal.
Lengsta gosið í Heklu, svo vitað sé,
varð árið 1766 en það stóð í tvö ár sam-
fleytt. Eyðilegging varð allnokkur.
Næstlengst voru umbrotin 1947 þegar
Hekla spjó eldi og eimyiju í heilt ár og
mánuði betur, en þá varð eyðilegging
lítil. Styst hefur Hekla gosið 1980 og
1981, eina til tvær vikur samanlagt, en
tjón varð hins vegar nokkurt.
ÞINGVELLIR
Þingvellir voru gerðir að þjóðgarði
árið 1928 þegar Hrauntún, Skógarkot,
Vatnskot og Þingvellir voru friðlýst.
Þjóðgarðurinn er um fimm þúsund
hektarar að stærð. Þingvellir em þekkúr
fyrir náttúm sína og sögu. Þar var Al-
þingi stofhað árið 930 og starfaði óslit-
ið til loka átjándu aldar. Kristni var lög-
tekin árið þúsund á Þingvöllum og var
kirkja reist þar snemma á elleftu öld. Sú
sem nú stendur var vígð árið 1859. Um
Þingvelli gengur Aúantshafshryggurinn
í norðaustur þar sem austur og vestur
rekur hvort frá öðm hægt og sígandi.
Þingvallavatn er stærsta vatn Islands frá
náttúmnnar hondi, 83,7 ferkílómetrar.
VESTMANNAEYJAR
Vestmannaeyjar eru ýmist taldar
fimmtán eða átján og auk þess um þrjá-
tíu drangar og sker. Heimaey er stærsta
eyjan og hin eina sem er byggð. Sumir
fræðimenn telja að fomleifarannsóknir
í Heimaey hafi leitt í ljós að föst byggð
hafi verið í Vestmannaeyjum talsvert
fyrir áður tímasett Iandnám á íslandi,
874.
Um síðustu aldamót voru íbúar í
Vestmannaeyjum um 600. Vélbátaöld-
in hófst þar nokluum ámm síðar. Mikill
afli barst á land og íbúum fjölgaði óð-
um, eða á tólf ámm úr um 600 í tæp-
lega 1.700. Þeir em nú um fimm þús-
und.
Vestmannaeyjar em stærsta verstöð
landsins þegar miðað er við aflamagn.
Verðmæti þess afla sem þar er landað
er um tveir milljarðar króna á ári.
Tveir atburðir í sögu Vestmannaeyja
taka öðmm fram. Annars vegar Tyrkja-
ránið 1627, hins vegar eldgosið í
Heimaey 1973.
SÖFN Á SUÐURSTRÖNDINNI
Nokkur athyglisverð söfn er að fínna
á suðurströnd landsins og verður hér
gerð stutúega grein fyrir þejm.
Byggða- og listasafn Árnesinga á
Seifossi. Þar er að finna ýmsa muni
úr búnaðar- og menningarsögu Suð-
urlands. I Listasafninu er sérstök
sumars^ning ár hvert, auk fatasýn-
ingar. I Dýrasafninu em uppstoppuð
íslensk dýr.
Sjóminjasafnið á Eyrarbakka. í
safninu em munir tengdir sjósókn í
verstöðvum á suðurströndinni og
sögu Eyrarbakka.
Þuríðarbúð á Stokkseyri. Hér er
um að ræða sjóbúð eins og þær vom
um síðustu aldamót. Búðin er kennd
við Þuríði Einarsdóttur formann
(1777-1863) og stendur þar sem búð
hennar var.
Rjómabúið á Baugsstöðum í
Stokkseyrarhreppi. Rjómabúið var
reist árið 1905 og var í notkun til árs-
ins 1952. Þar var einnig rekið pönt-
unarfélag ffá 1928-1969.