Morgunblaðið - 16.05.2004, Qupperneq 10

10 SUNNUDAGUR 16. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Í
kjölfar mikils þrýstings og háværr-
ar gagnrýni á alþjóðlegum vettvangi
tilkynnti æðsti yfirmaður Banda-
ríkjahers í Írak, Ricardo Sanchez
herforingi, á föstudag að allar
þvingandi aðgerðir við yfirheyrslur
yrðu bannaðar. Þetta bann á þó að-
eins við um yfirheyrslur fanga í Írak,
en tekur hvorki til Afganistans né fangabúða
Bandaríkjamanna í Guantanamo á Kúbu, þar
sem enn harðneskjulegri aðferðir eru við lýði. Í
tilkynningu frá bandaríska varnarmálaráðu-
neytinu sagði að þetta ætti við um aðferðir á
borð við að láta fanga sitja á hækjum sér tím-
unum saman eða svipta þá svefni.
Fyrr í síðustu viku hafði komið fram í vitn-
isburði Keiths Alexanders, æðsta yfirmanns
njósna í bandaríska landhernum, á Banda-
ríkjaþingi að til væri listi eða minnisblað yfir
aðferðir, sem sumar mætti nota á alla fanga en
aðrar aðeins með leyfi Sanchezar. Á listanum,
sem var ein síða, sagði meðal annars að hafa
mætti áhrif á mataræði fanga og var átt við að
það mætti hætta að gefa þeim að borða í ákveð-
inn tíma ef læknar fylgdust með þeim, hita og
kæla klefa þeirra á víxl, halda vöku fyrir föng-
um í allt að þrjá daga, setja þá í einangrun í allt
að 30 daga, nota hunda hersins til að skjóta
föngum skelk í bringu og neyða þá til að vera í
kvalafullum stellingum í allt að 45 mínútur.
Í minnisblaðinu segir að meta eigi í hverju
tilfelli fyrir sig hvort beita eigi þessum aðferð-
um og til þess þurfi skriflegt leyfi frá Sanchez.
Að því er fram kemur í dagblaðinu Boston
Globe hefur ekkert komið fram til þessa, sem
bendir til að Sanchez hafi samþykkt beiðnir um
leyfi til að nota þessar aðferðir.
Rumsfeld ver aðferðir í Írak
Donald Rumsfeld, varnarmálaráðherra
Bandaríkjanna, bar á miðvikudag vitni á
Bandaríkjaþingi ásamt Richard B. Myers, yf-
irmanni bandaríska herráðsins, og sagði að
lögmenn varnarmálaráðuneytisins hefðu leyft
ákveðna yfirheyrslutækni eftir hryðjuverkin
11. september árið 2001, þar á meðal að svipta
menn svefni og mat og neyða menn til að vera
lengi í óþægilegum stellingum. Sögðu Rums-
feld og Myers að þessar aðferðir væru ekki
taldar brjóta í bága við Genfarsamningana um
meðferð fanga á stríðstímum.
Daginn eftir báru Paul D. Wolfowitz, vara-
varnarmálaráðherra Bandaríkjanna, og Peter
Pace, varaformaður bandaríska herráðsins,
vitni á Bandaríkjaþingi. Vitnaleiðslan átti að
snúast um aukin fjárframlög til aðgerða hers-
ins í Írak og Afganistan, en beindist að hluta að
þeim aðferðum, sem notaðar væru við yfir-
heyrslu fanga í Írak. Viðurkenndu Wolfowitz
og Pace að aðferðirnar, sem notaðar væru í
Írak, brytu í bága við Genfarsáttmálann.
Jack Reed, öldungadeildarþingmaður frá
Rhode Island, gekk hart að Wolfowitz og
spurði hann hvort hann teldi mannúðlegt að
beita aðferðum á borð við að setja hettu yfir
höfuð manns í 72 klukkustundir. Eftir nokkurt
þóf svaraði Wolfowitz: „Mér virðist það ekki
vera mannúðlegt, öldungadeildarþingmaður.“
Ekki einangruð tilvik
Í skýrslu Alþjóða Rauða krossins, sem ekki
hefur verið gerð opinber en var birt að hluta á
vefsíðu Wall Street Journal í vikunni, kemur
ýmislegt fram sem ekki telst bandarískum
stjórnvöldum í hag. Gögnin gefa til kynna að
misþyrmingarnar í Abu Ghraib hafi ekki verið
jafn einangruð tilvik og Bush-stjórnin heldur
fram, heldur í fullu samræmi við almennari við-
horf til meðferðar fanga, sem embættismenn
hafi vitað af og látið óátalin.
Meðal annars er í skýrslunni haft eftir
starfsmönnum leyniþjónustu hersins að 70–
90% þeirra 43.000 Íraka sem dvalið hafi í fang-
elsum Bandaríkjahers á einhverjum tíma-
punkti frá innrásinni hafi verið teknir höndum
fyrir mistök. Nú munu um 8.000 Írakar vera í
haldi herja bandamanna, en bandarískir emb-
ættismenn segja að fjöldinn eigi að vera kom-
inn niður í um 2.000 þegar valdaframsalið til
bráðabirgðastjórnar heimamanna fer fram í
lok næsta mánaðar.
Í Abu Ghraib var einn vörður á hverja fimm-
tán fanga, en í borgaralegum fangelsum er yf-
irleitt talið æskilegt að einn vörður sé á hverja
fjóra fanga. Eitt herfylki sá þar um gæslu
7.000 fanga, en samkvæmt viðmiðunarreglum
Bandaríkjahers á eitt herfylki alla jafna ekki
að gæta fleiri en 4.000 fanga.
„Agaleysi, engin þjálfun og ekkert eftirlit“
Herforinginn Antonio Taguba, sem stjórn-
aði rannsókn hersins í janúar á ofbeldisverk-
„Glæpsamlegar mis
Myndir af misþyrmingum bandarískra hermanna á íröskum föngum í Abu
Ghraib-fangelsinu í Bagdad hafa hneykslað heimsbyggðina undanfarnar
vikur. Síðustu daga hefur margt skýrst varðandi umfang og alvarleika at-
burðanna, en ekki eru öll kurl komin til grafar og myndir sem enn hafa
ekki komið fyrir almenningssjónir eru sagðar sýna ennþá hræðilegri mis-
þyrmingar. Áhrif málsins fyrir Bandaríkjastjórn og möguleika George Bush
forseta á endurkjöri eru ófyrirsjáanleg. Aðalheiður Inga Þorsteinsdóttir og
Karl Blöndal fjalla um pyntingarnar í Írak og þróun mála í kjölfarið.
Reuters
George Bush Bandaríkjaforseti sagði í liðinni viku að hann myndi standa við bakið á Donald Rums-
feld varnarmálaráðherra og ekki krefjast þess að hann segði af sér vegna meðferðar fanga í Írak.
Reuters
Nöktum fanga í Abu Ghraib ógnað með hundum. Aðrar myndir sýndu fanga, sem hafði verið bitinn.
V art þarf að hafa mörg orð um það hveuppljóstranirnar um misþyrmingarbandarískra hermanna á íröskum föng-
um hafa skaðað orðstír og trúverðugleika Banda-
ríkjastjórnar á alþjóðavettvangi, og ekki hvað síst í
arabaheiminum. Málið getur vitaskuld einnig haft
áhrif á stöðu Bush-stjórnarinnar innanlands og
sett mark sitt á baráttuna fyrir forsetakosning-
arnar í Bandaríkjunum í nóvember. Auk þess er við
því að búast að það hafi veruleg áhrif á bæði liðs-
andann í herliði bandamanna í Írak og skilyrði þess
til að starfa með og meðal innfæddra í landinu.
Dagblaðið The New York Times birtir í gær
harðorðan leiðara undir fyrirsögninni „Bandaríkin
á reki í Írak“. „Eftir sex vikna hernaðarlegt og póli-
tískt mótlæti virðist stjórn Bush gera lítið meira
en að leita leiða til að skrimta fram yfir forseta-
kosningarnar í nóvember án þess að bandarískir
hermenn lendi í borgarastyrjöld,“ segir í leið-
aranum. „Það að stjórnin hefur dregið úr vænt-
ingum sínum kynni að hafa jákvæð áhrif ef útkom-
an væri raunhæf áætlun um að ná raunhæfum
markmiðum. Því miður virðist ekki vera nein slík
áætlun, aðeins undarlegar vendingar í þessa átt-
ina eða hina til að bregðast við atburðum dagsins.
Þetta mynstur eykur hættuna á því að svo fari að
út brjótist borgarastyrjöld eða stjórnleysi, sem er
það, sem Bandaríkjaher er í Írak til að koma í veg
fyrir.“
Í leiðaranum segir að örvæntingin virðist vera
það eina, sem sé gegnumgangandi í stefnu
Bandaríkjastjórnar í Írak og síðan er bætt við: „Ef
enn á að vera hægt að bjarga einhverjum þeirra
markmiða, sem Bandaríkjamenn vilja ná í Írak,
þarf meira til en klaufalega krísustjórnun, sem
ákvarðast af þörfum baráttu Bush fyrir endur-
kjöri.“
Dálkahöfundurinn Thomas Friedman, sem skrif-
ar í New York Times og hefur hingað til verið vin-
veittur stjórn Bush og stutt stríðið í Írak, skrifaði
fyrr í liðinni viku dálk þar sem hann snýr við
blaðinu. Hann hafi haldið að stjórn Bush myndi
Áfall fyrir
Bandaríkjastjórn
Reuters
Mótmælendur risu upp þegar Donald Rumsfeld bar vitni á Bandaríkjaþingi 7. maí og kröfðust af-
sagnar hans. Rumsfeld baðst afsökunar á meðferð íraskra fanga í Írak.