Morgunblaðið - 16.05.2004, Blaðsíða 51

Morgunblaðið - 16.05.2004, Blaðsíða 51
Svíþjóð og víðar eins og glæný skýrsla borin upp á þingi Evrópu- sambandsins staðfestir. Það þarf í raun og veru mjög skapandi lögfræðilega hugsun til að sjá lausn á þessum vanda á grund- velli Mannréttindasáttmála Evrópu eða á grundvelli stjórnarskrárinnar. Samþjöppun fyrirtækjavalds er komin á það stig víða að kjörin stjórnvöld mega sín lítils. Það er einnig staðreynd að víða hefur hið pólitíska vald runnið saman við fyr- irtækjavaldið og fjölmiðlavaldið. Ítalía Berlusconis er sláandi dæmi sem sett hefur hroll að alþjóða- samfélaginu. Það er helst stigs- munur á ástandinu á Ítalíu og víða annars staðar. Kannski vilja ein- hverjir meina að það sé eðlismunur að því leytinu til að Silvio sjálfur stendur að lagasetningunni en hefur ekki til þess handgengna pólitíkusa. Hann á allar helstu sjónvarps- stöðvar og rekur einnig ítalska rík- isútvarpið þar sem hann hefur plant- að sínum pótintátum. Það er ekki síst vegna uppgangs einræðisafla í krafti auðmagns að kallað er eftir íhlutun stjórnvalda á markað sem er orðinn að martröð. Þingmannasamkunda Evrópuráðsins sendi frá sér tilmæli um útvarp í al- mannaþágu í janúar sl., þar sem ítrekað var grundvallarhlutverk út- varps í almannaþágu andspænis þeirri ógn sem lýðræði í Evrópu stæði frammi fyrir. Útvarp í al- mannaþágu getur verið rekið af op- inberum aðilum eða einkaaðilum ef það er óháð þeim sem ráða í við- skiptalífi og stjórnmálum. Rík- isútvarp sem er undir þumalskrúfu stjórnvalda er ekki síður ógn við lýð- ræði og mannréttindi en einkastöð, sem sætir ámæli fyrir að vera notuð í annarlegum tilgangi. Evrópudómstóllinn í Brussel dæmdi nýlega (Altmark-málið) að aðildarríki Evrópusambandsims mættu skilgreina markmið útvarps og sjónvarps í almannaþágu en al- menningsútvarp yrði að sæta ströngum skilmálum um gagnsæi og ríkisvaldið yrði að tryggja sann- gjarna samkeppni við einkarekin fyrirtæki, ekki síst í samkeppninni um auglýsingar. Tilmæli frá Evr- ópuráðinu hafa einnig falið í sér kröfu um gegnsæi með störfum eft- irlitsstofnana í útvarpi og sjónvarpi. Frumvarpið til breytinga á út- varpslögum nr. 53/2000 og sam- keppnislögum nr. 8/1993 er ekki í samræmi við þau lögmætu markmið sem hér hafa verið tíunduð. Í út- varpsréttarnefnd eiga að sitja þrír menn, sem uppfylla starfsgengisskil- yrði héraðsdómara, og skal hæsti- réttur skipa tvo, menntamálaráð- herra einn og sá skal líka vera formaður. Sama gildir um skipan varamanna. Má treysta málefnalegri og sanngjarnri meðferð með þessari skipan? Einnig er óheimilt að veita útvarpsleyfi í fyrirtæki sem hefur að meginmarkmiði rekstur sem er óskyldur fjölmiðlarekstri eða á meira en 5% í eigu fyrirtækis eða fyrirtækjasamstæðu á einhverju sviði. Ef þetta ákvæði er skoðað í ljósi leyfisveitinga í Bandaríkjunum þar sem svokölluð alríkis-fjarskipta- nefnd (FCC) tekur ákvarðanir um útvarpsleyfi fá engir aðilar slíkt leyfi nema þeir geti sýnt fram á getu til að standa undir rekstrinum í 90 daga án utanaðkomandi fjármagns. Alríkis-fjarskiptanefndin byggði ákvörðun um útvarps/sjónvarpsleyfi lengi vel á grundvelli þeirrar meg- inreglu, sem hæstiréttur landsins hafði sett fram, að útvarp/sjónvarp hefði trúnaðarskyldu við almennig sem ætti rétt á ábyrgri fjölmiðlun – þar af leiðandi voru það ekki ein- göngu tæknilegar forsendur um tak- markað tíðnisvið sem réðu úrslitum um hverjir fengju leyfi til útsend- inga. Þessum forsendum ákvörðunar um leyfisveitingu var breytt á Reag- an-árunum þegar ný-frjálshyggjan hvolfdist yfir hinn engilsaxneska heim. Ólíkt því sem viðgekkst víða í Vestur-Evrópu voru almannahags- munir varðandi útvarp/sjónvarp ekki lengur skilgreindir út frá lýðræð- islegum grunngildum um þörf á ólík- um hugmyndum og kraftmikilli, óheftri pólitískri umræðu. Vindar ólíkra kennisetninga, sem Milton sá fyrir sér leika lausum hala frelsinu til dýrðar, áttu að skila sér eins og fjölbreytt úrval af niðursuðudósum – að því gefnu að það væru nógu margar hillur í stórmarkaðinum. Stíf skilyrði varðandi leyfisveitingu voru afgreidd sem tafsöm og jafnframt sem íhlutun í ritstjórnarlegt sjálf- stæði útvarps- og sjónvarpsstöðva. Þessi rök hinnar óheftu markaðs- hyggju hafa einnig borist til Evrópu þar sem ýmsar tilslakanir hafa verið gerðar í úthlutun leyfisveitinga, þótt ekki sé búið að varpa meginreglunni um trúnaðarskylduna fyrir róða, enda sýnir dómaframkvæmd Mann- réttindadómstólsins að aðrar for- sendur megi leggja til grundvallar leyfisveitingu en tæknilegar. Ef frumvarpinu sem nú er til um- ræðu er stefnt að því að tryggja það að stórfyrirtæki nái ekki að afvega- leiða almenning frá gagnrýnni póli- tískri hugsun yfir í útbreytt sinnu- leysi um málefni samfélagsins – þá er það athyglisvert að í síðustu breytingu á útvarpslögum með lög- um nr. 53/2000 var gerð mikilvæg undanþága frá trúnaðarskyldu- reglunni. Þar glitti allt í einu í svig- rúm fyrir leyfisveitingu til aðila sem máttu fara á skjön við lýðræðislegu grunnregluna og andmælaregluna í útvarpslögunum. Samkvæmt 9. grein laganna frá 2000 má veita út- varpsleyfi aðilum sem hafa yfirlýst- an tilgang að beita sér fyrir til- teknum málstað (kannski heimsyfirráðum eða dauða eins og Sykurmolarnir forðum) og skal því vera óskylt að flytja útvarpsefni sem gengur í berhögg við stefnu stöðv- arinnar. Þarna er þversögn sem kallar á útskýringu og vekur tor- tryggni um lögmæti þess markmiðs sem frumvarpinu til breytingar á lögunum nú er ætlað að ná fram. Óheyrilegar kröfur til fyrir- tækja án sterkra stoða Í ljósi staðreynda sem við blasa alls staðar – dauði dagblaða, minnkandi auglýsingatekjur og ekki síst, eðli máls samkvæmt, erfiðleikar fjöl- miðla við að gagnrýna ráðandi öfl, t.d. stórfyrirtæki, sem standa undir rekstri þeirra með auglýsingum – verður að draga í efa þann tilgang íslenskra stjórnvalda að ýta undir fjölræði og þar með efla pólitíska umræðu ef skilyrðin til fjölmiðlunar eru orðin að vopni sem beinist gegn starfseminni en eru ekki sett fram sem skjöldur til varnar starfseminni. Evrópusambandið varar við of ströngum skilyrðum varðandi lög um eignarhald á smáum mörkuðum. Efri mörk á eignarhaldi eru erfið þegar tekjur af sjónvarps- og út- varpsrekstri eru takmarkaðar á litlum markaðssvæðum eins og Ís- landi. Mannréttindadómstóllinn hef- ur lýst því yfir að sem eftirlitsaðili geti hann ekki sagt ríkjum hvernig þau eigi að ná fram markmiðum Mannréttindasáttmálans – það er ekki hægt að gera sömu kröfur til þess að ríki standi sig (því miður) þar sem mikill munur er á efnahags- legum og félagslegum aðstæðum og lýðræðishefð skammt á veg komin víða. Það eru ekki vatnsheld skil á milli þess að standa vörð um pólitísk og borgaraleg réttindi og efnahags- leg og félagsleg réttindi. Kjósi hin 45 ólíku aðildarríki Evrópuráðs að fela einkaaðilum að mestu eða öllu leyti það að tryggja það að almenn- ingur fái upplýsingar um allt það sem hann varðar – verða þau jafn- framt að tryggja það að sá réttur skili sér í raun. Þeim er í sjálfsvald sett hvaða leiðir þau velja en útkom- una verður að tryggja. Viðskiptalegir hagsmunir fjöl- miðlafyrirtækja eru varðir undir Mannréttindasáttmálanum sjálfum. Því er varasamt að grípa til aðgerða sem vega að rektstrargrundvelli fjöl- miðlanna. Það er meira en þversögn að gera kröfu til þess að þeir sinni mikilvægri trúnaðarskyldu við al- menning og standi undir þeirri óheyrilegu kröfu án ríkisframlags og án sterkra stoða í viðskiptalífinu. Að það sé óheimilt að veita fyrirtæki út- varpsleyfi ef annað fyrirtæki á meira en 25 % eignarhlut í því (óháð því hvort það er í markaðsráðandi stöðu eða ekki) bendir ekki til þess að frumvarpshöfundar beri mikið skyn- bragð á rekstur fjölmiðla, enda virð- ist þessi takmörkun bæði óraunsæ og ósanngjörn. (Það er t.d. umhugs- unarefni varðandi jafnræðisreglu að íslenskir prentmiðlar keppa við er- lend blöð og tímarit sneisafull af áfengisauglýsingum í sömu hillurekkunum innan íslenskrar lög- sögu.) Sé ætlun íslenskra stjórnvalda að ná fram því göfuga markmiði sem fremstu lögspekingar í hæstarétti Bandaríkjanna, Mannréttinda- dómstól Evrópu, þýska og franska stjórnlagadómstólnum og svo mætti eitthvað áfram telja, hafa túlkað sem meginmarkmið tjáningarfrels- isákvæðisins – það er að tryggja upplýstan almenning (gömlu frels- ispostularnir Milton og Mill voru aldrei þeirrar skoðunar að almenn- ingur sem slíkur gæti orðið upp- lýstur. Milton taldi m.a.s. að barna- legir menn ættu ekki að tjá sig opinberlega en það er önnur saga) – þá ætla ég að leyfa mér í lokin að leggja pólitískt mat á stöðuna. Hér var sögulegt tækifæri. Það var ekki nýtt rétt. Þar réð ekki eingöngu tímaskortur. Tíminn er að vísu naumur. Baráttan hefur tapast ann- ars staðar – kjörnir fulltrúar fólks- ins varpa öndinni dapurlega í þing- sölum heima fyrir og á yfirþjóðlegum vettvangi. Pólitíkusar keppast um að smjaðra fyrir hinu raunverulega valdi – sem hvergi er eins beitt og þegar það er komið í fjölmiðlana sjálfa. Varðhundur al- mennings er kjölturakki þeirra afla sem eiga í raun að sæta aðhaldi og til marks um ástandið í þessu þjóð- félagi fer Ríkisvarútvarpið/sjónvarp síst varhluta af slíkum ásökunum. Hér hefði þurft lög sem raunveru- lega ná fram því markmiði sem að er stefnt – eða stefna í þá veru. Vand- inn verður ekki leystur í eitt skipti fyrir öll. Baráttan um völd heldur áfram – henni linnir ekki fyrr en við dauða. Þetta frumvarp er angi af mikilli valdabaráttu, engu að síður gæti tilgangur þess verið að tryggja aukið réttlæti og verið okkar fram- lag til að koma í veg fyrir „heims- yfirráð“, sem enginn hefur kosið. En kannski var ekki ætlunin að tryggja leiftrandi pólitísk skoðanaskipti heldur eitthvað annað? Höfundur er doktor í lögum og sérfræðingur við lagadeild Við- skiptaháskólans á Bifröst. SKOÐUN MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. MAÍ 2004 51 OPIÐ HÚS HRINGBRAUT 11 - HAFNARFIRÐI Sigurbjörn Skarphéðinsson, lögg. fasteignasali Borgartúni 20, 105 ReykjavíkSími 590 9500 OPIÐ HÚS FRÁ KL. 14.00-16.00 NÚPALIND 6 Rúmgóð og vel skipulögð þriggja herbergja 94 fm íbúð á jarðhæð lyftuhúss með sér- garði. Tvö stór svefnherbergi með skápum. Björt stofa með útgang á lóð. Fallegt parket á gólfum. Baðherb. flísalagt í hólf og gólf, baðkar og sturtuklefi. Sérþvottahús er í íbúð. Búið að fá samþykki fyrir skjólvegg á 57,7 fm sérlóð þar sem setja má pall eða hellur. Verð 15,4 millj. Páll tekur á móti áhugasömum á milli kl. 14 og 16 í dag, sunnudaginn 16 maí Verið velkomin - Sjón er sögu ríkari! Þorbjörn Pálsson sölufulltrúi Símar 520 9555, 898 1233 thorbjorn@remax.is Mjög góð, nokkuð endurnýjuð íbúð á 2. hæð með suðursvöl- um, ásamt góðri geymslu, samtals 100 fm, í ákaflega vönduðu og góðu fjölbýli. Nýleg eldvarnahurð. Nýleg eldhúsinnrétting og tæki. Nýlegir fataskápar. Nýlega standsett baðherbergi. Sameign öll hin snyrtilegasta. Verð kr. 12,6 millj. Hjaltabakki - 109 Reykjavík                   !  " # $%& ' () # *+,-%. () # /(01 # ' ,23(453.$" # 6721.%0,849 # 23441. ,21+9. .1(459+:;. .9::3 03-;. 7 )<09 /--;. => ,849. 39>4941" !?? !@ # A.,)*&1. 944.A0094>1. # 1;, 29& -1;B,1)494> # 8,94> (.7 ;)3C             !"#$% "$$&' #())"#*% +*&") +#" Glæsilegt sumarhús í Úthlíð Nýkomið í einkasölu glæsilegt full- búið sumarhús, 70,8 fm, ásamt ca 40 fermetra svefnlofti, vel staðsett á frábærum stað í Bláskógabyggð í Úthlíð í Biskupstungum. Húsið stendur á fallegri kjarrivaxinni 5335 fm lóð með miklu útsýni. Í húsinu eru þrjú svefnherbergi, eldhús, stofa og baðherbergi með sturtuklefa, forstofa og geymsla ásamt millilofti. Eignin er algjörlega fullbúin og vandað til á allan hátt. Hitaveita og rafmagn er í húsinu. Mjög góð verönd allt í kringum húsið. Glæsilegur heitur pottur. Mjög góð staðsetning og aðkoma að húsinu. Innbú getur fylgt að miklu leyti. Vönduð eign í sérflokki. Eilífsdalur Kjós Sumarhús Glæsilegt fullbúið heilsárshús 41,2 fm auk geymslu og verönd ca 40 fm. Frábær staðsetning og útsýni. Verð 6,8 millj. 51843 Sumarhús Skorradal Nýkomið mjög fallegur 54 fm bústaður auk 25 fm svefnlofts, í landi Vatnsenda. Kjarrivaxið land, 100 fm verönd, frábært útsýni og staðsetning. Verð 9,2 millj. Sumarhús Húsafelli Nýkomið fallegt 45 fm sumarhús á kjarrivöxnu leigulandi, stór verönd og hellulagður gangstígur. Hitaveita. Verð 5,3 millj.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.