Morgunblaðið - 17.06.2004, Blaðsíða 30

LISTIR
30 FIMMTUDAGUR 17. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTÍU ár eru nú liðin frá því
að séra Örn Friðriksson gerðist
sálnahirðir Mývetninga og settist að
á Skútustöðum. Þar átti hann fjöru-
tíu og þriggja ára farsælan starfs-
feril, og ekki einasta sem vel látinn
prestur, heldur einnig mikilvirkur
kórstjóri, píanóleikari og söngva-
skáld. Þannig var hann „Jón prím-
us“ mývetnsks sönglífs og tókst það
mætavel. Örn var alinn upp á menn-
ingar- og tónlistarheimili foreldra
sinna þeirra séra Friðriks A. Frið-
rikssonar og Gertrud, en Friðrik
orti og Gertrud lék á pianó. Tilsögn
á píanó hlaut Örn hjá móður sinni og
varð píanóið honum lífæð þeirra
söngva sem streymt hafa þrálátt frá
hans brjósti síðan. Séra Örn hefur
samið mikinn fjölda söngva og fæst-
ir þeirra verið fluttir opinberlega.
Það var bæði tímabært og vel við
hæfi að Margrét Bóasdóttir „prímus
mótor“ hinnar veglegu kórastefnu
við Mývatn veitti áheyrendum tæki-
færi að kynnast broti þessa söngva-
sjóðs og að heiðra Örn Friðriksson
fyrir sinn þátt í að auðga mývetnskt
og um leið íslenskt tónlistarlíf
Það er merkilegt fyrirbæri list-
ræn sköpunarþörf, sem hjá sumum
leitar eins og vatnið undan hrauninu
við upptök Suðurár, og rennur fram
í þeim farvegi sem viðkomandi
manni er búinn. Spyrja má einnig
hvað eiga erfðavísar mikið í þessu
ferli og hvað er umhverfisins. Hjá
Erni hefur fegurð sveitarinnar
örugglega mótað farveg listsköpun-
arinnar og allavega beindist athygli
augans að henni eins og sjá má á
málverkum hans frá Mývatni sem
prýddu veggi Skjólbrekku þetta
tónleikakvöld. Einnig bera heiti pí-
anósvítunnar Sveitin mín, sem Alad-
ár Racz flutti tvo þætti úr (Sumar
við Suðurá og Framengjar) því
órækt vitni að aðdáun á heimahög-
unum er kveikja verksins.
Söngvar Arnar eru yfirleitt á ljúfu
nótunum og bera angurvært nor-
rænt yfirbragð. Hér verður ekki
fjallað um hvert lag, fremur um
heildaráhrif og flutningsmáta. Flest
laganna voru flutt af þingeyskum
kórum. Segja má að þar hafi Karla-
kórinn Hreimur undir stjórn Ro-
berts Faulkner verið í nokkrum sér-
flokki. Sá kór er þegar landsþekktur
fyrir góðan söng og reynsla á tón-
leikapalli umtalsverð. Eitt þekkt-
asta lag séra Arnar, Sumarnótt á
Fróni, var grípandi í flutningi
Hreims með bassaeinsöng Ásgeirs
Böðvarssonar. Mörg kórlaganna
liðu fyrir að hafa ekki verið færð í
veglegri búning, í útsetningum þar
sem laglína flyttist meira á milli
radda og fylgiraddir fengju meira
sjálfstæði. Einnig var dálítið þreyt-
andi fyrir eyrað að kórútsetningar
væru alltaf leiknar undir á píanó
þegar kórar hefðu notið sín betur í a
capella söng. Persónulega tel ég að
kórstjórar eigi ekki að stjórna kór-
um á tónleikum og leika sjálfir undir
á píanó, eins og Valmar gerði, kór-
inn þarf á handleiðslu stjórnandans
að halda, sem og undirleikarinn.
Einsöngvarar skiluðu prýðisvel
sínu hlutverki. Hildur Tryggvadótt-
ir er skínandi söngkona og á tví-
mælalaust erindi við söngelska víða,
hún var aðeins hikandi í fyrsta lag-
inu, Aftur vor, en náði flugi í Ó, sól-
skin glaða sólskin. Kristján Hall-
dórsson hefur eðlisgóða rödd og
flutti sín lög með góðri framsögn og
túlkun. Hann er tvímælalaust á
góðri leið í einsöngsnámi. Aðal-
steinn Júlíusson fer einkar vel með
ljóð og lög, er með allvel þjálfaða
lýríska tenórrödd.
Svava K. Ingólfsdóttir og Ás-
mundur Kristjánsson komust ágæt-
lega frá einsöng sínum með kirkju-
kórum Reykjahlíðar- og
Skútustaðakirkju. Svava frumflutti
með kórnum lagið Eyðibýlið, sem
Örn samdi við ljóð sonar síns, Frið-
riks Dags. Aladár Racz í fyrrgreind-
um þáttum píanósvítunnar var mjög
kröftugur og litríkur, ég er þó sann-
færður um að stytting þátta hefði
gert verkið áhrifameira. Tónleikarn-
ir í heild voru of langir og áttu í raun
að vera með góðu hléi sem ekki var
gert.
Mikil hátíðarstemming ríkti og
ánægjulegt að finna hve heiðurs-
gesturinn og tónskáldið var þakklátt
og djúpt snortið af þessari verð-
skulduðu vegsemd. Að þessu loknu
fóru svo viðstaddir út í aðra sálma
og skiptu sér í fjórar raddir og
sungu kröftuglega fjárlögin fram að
miðnætti undir stjórn Vogamanns-
ins og Langhyltingsins Jóns Stef-
ánssonar.
Séra Örn heiðraðurTÓNLISTKórastefna við Mývatn
Kórar Reykjahlíðar- og Skútustaðakirkju,
Kór Húsavíkurkirkju og Karlakórinn
Hreimur. Einsöngvarar: Aðalsteinn Júl-
íusson tenór, Hildur Tryggvadóttir sópran
og Kristján Halldórsson baritón. Ásgeir
Böðvarsson bassi, Ásmundur Krist-
jánsson baritón, Baldur Baldvinsson ten-
ór og Svava K. Ingólfsdóttir sópran. Pí-
anóleikarar: Aladár Rácz, Juliet Faulkner
og Valmar Väljaots. Stjórnendur: Robert
Faulkner, Valmar Väljaots og Judit
György. Flutt voru einsöngslög, söngvar
fyrir blandaða kóra og karlakóra, ásamt
píanólögum eftir sr. Örn Friðriksson, áður
sóknarprest á Skútustöðum. Fimmtu-
dagur 10. júní , kl 20.30.
KÓRTÓNLEIKAR
Jón Hlöðver Áskelsson
KRISTJÁN Guðmundsson hefur
lengi verið í röð okkar fremstu
samtímalistamanna. Langt er nú
liðið síðan hann hneykslaði þjóðina
með því að sýna straubretti dritað
út í hænsnaskít, sláturkeppi með
bókmenntalegum tilvitnunum,
gamlar fatahrúgur og tómar gler-
flöskur og listamaðurinn hefur fyr-
ir löngu verið tekinn í sátt. List
hans hefur oft verið kennd við
naumhyggju en á einnig rætur sín-
ar í hugmyndalist, með ljóðrænu
norrænu ívafi. Eðlisfræði og tíminn
hafa meðal annars verið honum
innblástur, en fyrst og fremst hef-
ur hann velt fyrir sér eiginleikum
og möguleikum myndlistarinnar
sjálfrar, ósjaldan í bland við bók-
menntalegar tilvísanir líkt og sjá
mátti á sýningu hans í Gallerí
Skugga nýverið þar sem hann
sýndi nýja útgáfu á gömlu verki,
Punktum.
Endurnýting
Kristján sýnir einnig nýja útgáfu
á eldri verkum í Listasafni Árnes-
inga, í bland við nýrri verk. Hér er
um að ræða myndröð undir nafninu
Hlaði, sem minnir á verkin Drög
frá áttunda áratugnum, en það
voru ljósmyndir á striga, unnar
upp úr skissubókum. Hér vinnur
Kristján einnig upp úr skissubók-
um en nú er um töluvinnslu að
ræða. Nú líkt og þá hleður Krist-
ján skissunum hverri ofan á aðra
svo útkoman er lítt læsileg. Svart-
hvítur flöktandi grunnurinn minnir
á vatnslitamynd og þetta eru áferð-
arfalleg verk, en bæta litlu við
fyrri verkin. það getur verið spenn-
andi að sjá skissubækur lista-
manna, hvernig verk verða til,
þróast, hvað dettur út og hvað
bætist við í vinnuferli frá grunni til
endanlegs verks, en hér er þó ekki
um slíkt að ræða heldur frekar
verið að vinna með ákveðna fag-
urfræði sem verður til á mörkum
leturs og teikningar þegar skiss-
urnar koma saman. Fagurfræði af
þessum toga er þó orðin nokkuð
kunnugleg og á meira skylt við út-
litshönnun en innihaldsrík mynd-
listarverk.
Heimsmyndinni raðað saman
Í miðsal Listasafnsins er að
finna þrjú verk. Tvö eru landslags-
myndir, Himinn og Sjór, sitt hvort
úr tveimur púslum úr ryðfríu stáli
sem falla saman og í yfirborði
þeirra speglast umhverfið. Það má
líta á þessi verk sem hugleiðingar
um sífellda endursköpun heims-
myndar og tilraunir okkar til að
láta óreiðu heimsins ganga upp
eins og púsl sem passa saman.
Þegar ég hugsa um þessi púsl kem-
ur ein sögupersóna bókarinnar Líf-
ið, notkunarreglur eftir George
Perec upp í huga mér, hann
Bartlebooth. Bartlebooth var ríkur
sérvitringur sem varði lífi sínu á
eins tilgangslausan máta og hann
framast gat hugsað sér. Tíu árum
varði hann í að læra vatnslitamál-
un. Í tuttugu ár ferðaðist hann um
heiminn og málaði vatnslitamyndir,
tvær á mánuði, allar af höfnum.
Hann lét síðan sérfræðing búa til
púsluspil úr myndunum sem voru
fimm hundruð í allt. Næstu tuttugu
árum varði hann í að raða púslu-
spilunum saman aftur, tveimur á
mánuði. Um leið og púslinu var
raðað var pappírinn límdur aftur
saman og losaður frá tréplötunni
sem var púslinu nauðsynleg. Síðan
var pappírnum dýft í upplausn sem
hreinsaði burt allan lit, svo að end-
anleg útkoma var autt blað eins og
í upphafi. Það má svo velta fyrir
sér tilgangi eða tilgangsleysi verk-
efnis sem þessa, en frásögnina má
kannski einnig lesa sem kaldhæðna
ádeilu á list listarinnar vegna?
Auk púslanna sýnir Kristján tví-
víða mynd unna í ál og plexigler og
nefnist hún Stúdía á D.J. og er þar
átt við Donald Judd, naumhyggj-
umeistarann ameríska. Kristján er
hér ef til vill að leika sér með
grunnhugmyndir naumhyggju-
stefnunnar sem mörkuðust meðal
annars af áherslu á þrívíðar inn-
setningar til að aðskilja sig frá tví-
víðum fleti málverksins og sögu
þess sem byggist að hluta á að
skapa blekkingu um þrívídd. Það
var þessi blekking sem naumhygg-
julistamenn vildu fyrir alla muni
forðast og því spurning hvað Krist-
ján vill segja með þessari þrívíðu
blekkingarmynd af verki eftir Don-
ald Judd. Ég veit það ekki. Verkið
minnir mig líka á þrívíddargler-
augu, hefur eitthvað kómískt yf-
irbragð sem ég tengi ekki við Don-
ald Judd.
Horn í horn
Hinir prýðisgóðu salir Listasafns
Árnesinga eru síðan fullir af mál-
verkum í anda naumhyggju, horn í
horn. Málverkin byggir Kristján á
hugmyndinni um horn og hlutverk
þess sem afmarkandi þáttur, úti-
lokandi og innihaldandi. Kristján
hefur áður unnið með sömu hug-
mynd, horn úr grafít nefndi hann
teikningar og lét síðan gera graf-
íkmyndir byggðar á sömu hug-
mynd, núna eru það málverk. Hér
er um einingar að ræða sem lista-
maðurinn raðar upp á mismunandi
vegu. Það er ekki mikið að gerast í
þessum verkum og ekki annað
hægt en undrast á því hversu mik-
ið þanþol Kristján virðist ætla
þeim en mismunandi upphenging
málverkanna bætir litlu ef nokkru
við hugmyndina. Hér afsannast
rækilega orð einhvers naumhyggj-
umeistarans, „Minna er meira“.
Í heild veldur þessi sýning Krist-
jáns vonbrigðum. Myndmál hennar
er orðið afar kunnuglegt í dag og
vangaveltur þær sem áhorfandinn
finnur fyrir hjá listamanninum
virðast frekar tengjast liðnum tíma
en líðandi stund. Þetta kemur á
óvart því listamaðurinn hefur á síð-
ustu áratugum unnið fjöldann allan
af áhugaverðum og ljóðrænum
verkum sem tengja myndlist og
ritlist, búa yfir hugleiðingum um
eiginleika myndlistar og oftar en
ekki felst í þeim skemmtilegur
leikur að hugtökum og orðum. Að
vissu marki má greina hér leik,
sem Kristján talar einnig um í sýn-
ingarskrá, en hann takmarkast við
framsetningu listamannsins á
þekktum stærðum. Áhorfandinn er
ekki þátttakandi í þessum leik og
það er miður.
Ragna Sigurðardóttir
Minna er ekki
alltaf meira
Málverk 50, 2002–2004, akrýl á striga. Himinn, 2003, ryðfrítt stál.
Hlaði, 2003, blek og lakk á striga.
MYNDLIST
Listasafn Árnesinga
Til 11. júlí. Listasafn Árnesinga er opið
alla daga frá kl. 13.30–17.
BLÖNDUÐ TÆKNI, KRISTJÁN GUÐ-
MUNDSSON