Morgunblaðið - 05.10.2004, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 5. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra flutti
stefnuræðu sína á þingfundi Alþingis í gær-
kvöldi. Stefnuræða forsætisráðherra fer hér á
eftir í heild sinni:
„Herra forseti, góðir Íslendingar.
I.
Á
þessu ári höfum við minnst
aldarafmælis heimastjórn-
arinnar, en jafnframt minn-
umst við þess að sextíu ár
eru liðin frá lýðveldisstofn-
un á Þingvöllum árið 1944.
Það er auðvelt að hrífast
með bjartsýni og hugrekki
forystumanna hins unga lýðveldis þegar horft er
til baka. Og staðreynd málsins er sú að okkur
hefur tekist betur til við uppbyggingu þjóð-
félagsins en nokkur þorði að vona á þeim tíma.
Það kemur nú í minn hlut að flytja stefnuræðu
ríkisstjórnar, eftir breytingar á ríkisstjórninni
sem urðu þann 15. september síðastliðinn. Ég vil
við þetta tækifæri þakka Davíð Oddssyni, utan-
ríkisráðherra, farsæla forystu í málum þjóðar-
innar í meira en þrettán ár.
Á þessum tímamótum verða ekki breytingar á
meginmarkmiðum ríkisstjórnarinnar, enda eru
þau sett fram í stjórnarsáttmála Framsóknar-
flokks og Sjálfstæðisflokks fyrir kjörtímabilið
allt. Frá því að flokkarnir hófu samstarf árið
1995 hafa orðið stórstígar framfarir í landinu.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna hefur vaxið stöð-
ugt og samfellt, atvinnuleysi minnkað, velferð-
arkerfið styrkst og hagur atvinnulífsins vænk-
ast, svo aðeins fáein atriði séu nefnd.
Það er því ekkert sem kallar á róttækar breyt-
ingar, þvert á móti er ástæða til að halda áfram á
sömu vegferð.
II.
Þrátt fyrir að góður friður hafi almennt verið á
vinnumarkaði á undanförnum árum, er þessi
ræða flutt í skugga alvarlegs kennaraverkfalls.
Stöðvun skólastarfs er mikið áfall fyrir heimilin í
landinu. Ríkisvaldið er ekki aðili að deilunni,
enda rekstur og yfirstjórn grunnskólans í hönd-
um sveitarfélaganna. Ríkið og sveitarfélögin
sömdu um yfirfærslu grunnskólans. Þeirri yf-
irfærslu fylgdu fullnægjandi tekjustofnar.
Stjórnarandstaðan hefur nú síðustu daga
reynt að draga ríkisstjórnina inn í þessa deilu og
sett fram þá kenningu að það sé á ábyrgð rík-
isins að leysa úr ágreiningi samningsaðila. Það
er ljótur leikur og mikill bjarnargreiði að vekja
með því falsvonir og getur dregið úr því að
samningsaðilar axli ábyrgð sína.
Nýverið undirrituðu fulltrúar ríkis og sveitar-
félaga sameiginlega yfirlýsingu þar sem þeir
lýsa yfir eindregnum vilja til að vinna áfram að
eflingu sveitarstjórnarstigsins. Sérstaklega
verður litið til þeirra sveitarfélaga og svæða sem
standa höllum fæti fjárhagslega, leitað orsaka og
gerðar tillögur til úrbóta. Því fer vitaskuld fjarri
að öll sveitarfélög eigi við vanda að etja. Þar sem
vandinn er fyrir hendi er hins vegar nauðsynlegt
að grípa til aðgerða og tryggja eins vel og unnt
er að sveitarfélögin verði nægilega öflug til að
þau geti orðið við óskum íbúa og atvinnulífs um
þjónustu til framtíðar.
Við stjórnmálamenn erum vanir að takast á
um mál og sjá atburði liðinna ára í misjöfnu ljósi.
Með sama hætti sjá menn framtíðina og mögu-
leikana sem í henni felast með ólíkum hætti.
Framtíðarsýn núverandi ríkisstjórnar er skýr.
Við viljum sjá meiri fjölbreytni í íslensku at-
vinnulífi. Við viljum sjá að í byrjun næsta kjör-
tímabils hafi kaupmáttur ráðstöfunartekna vaxið
um 50% frá því að flokkarnir hófu samstarf. Við
viljum sjá íslensk fyrirtæki sem öfluga þátttak-
endur í alþjóðlegu atvinnulífi. Við viljum sjá
aukna erlenda fjárfestingu hér á landi. Við vilj-
um taka vaxandi þátt í alþjóðasamstarfi og axla
aukna ábyrgð. Við viljum fjölbreytta menntun
sem gerir okkur kleift að standast vaxandi sam-
keppni og tileinka okkur nýjungar. Við viljum
öflugt heilbrigðis- og velferðarkerfi sem örygg-
isnet fyrir fjölskyldur okkar og komandi kyn-
slóðir.
III.
Meginniðurstaða fjárlagafrumvarpsins fyrir
árið 2005 er að áfram ríki stöðugleiki í efnahags-
lífinu þrátt fyrir aukin umsvif. Þetta er afrakstur
þeirrar aðhaldssömu stefnu í ríkisfjármálum
sem ríkisstjórnin hefur markað.
Líkt og undanfarin ár verður tekjuafgangi rík-
issjóðs varið til greiðslu skulda. Samkvæmt
þessum áformum lækka skuldir ríkissjóðs um
þriðjung frá árinu 1998 til 2005, eða úr 41% af
landsframleiðslu í 27½%.
Í fjárlagafrumvarpinu er jafnframt lögð fram
stefna ríkisstjórnarinnar í ríkisfjármálum fyrir
árin 2005–2008. Sú stefnumörkun er afar mik-
ilvæg í ljósi þeirra umfangsmiklu framkvæmda
sem hafnar eru og gera kröfu um ábyrga en
sveigjanlega hagstjórn og staðfestu í ríkisbú-
skapnum. Jafnframt er þessi stefna mikilvæg
forsenda skattalækkunaráforma.
Ríkisstjórnin hefur ákveðið að lækka tekju-
skatt einstaklinga um 4% á næstu þremur árum,
úr 25,75% í 21,75%. Þegar sú lækkun verður að
fullu komin til framkvæmda hefur tekjuskattur
einstaklinga lækkað um 8,66 prósentustig frá
árinu 1997. Jafnframt er ákveðið að afnema
eignarskatt einstaklinga og lögaðila. Þá verða
barnabætur hækkaðar. Nánari útfærsla á þess-
um tillögum verður kynnt með frumvarpi á
næstunni. Ennfremur verður unnið að endur-
skoðun á virðisaukaskatti. Með hliðsjón af horf-
um í efnahagsmálum og tímasetningu stóriðju-
framkvæmda er miðað við að skattalækkanir
komi að mestu til framkvæmda á seinni hluta
kjörtímabilsins.
Af hálfu framkvæmdanefndar um einkavæð-
ingu er nú unnið að undirbúningi á sölu Lands-
síma Íslands hf. í samræmi við málefnasamning
ríkisstjórnarinnar og fyrirliggjandi heimild Al-
þingis. Markaðsaðstæður eru nú taldar hag-
stæðar og því líklegt að ríkissjóður fái sann-
gjarnt og eðlilegt verð fyrir eign sína. Samhliða
er unnið að því að þjónusta við almenning á
þessu sviði verði góð og dreifikerfið bætt. Fyrir
skömmu var af hálfu nefndarinnar auglýst eftir
ráðgjafa við sölu Símans. Að því er stefnt að slík-
ur aðili verði ráðinn til verksins í nóvember á
þessu ári. Hlutverk ráðgjafans verður að vinna
með nefndinni að frekari undirbúningi og veita
álit sitt á fyrirkomulagi sölunnar, stærð sölu-
hluta og röð söluþátta. Þar sem þessi vinna tekur
nokkurn tíma er ekki við því að búast að eig-
inlegt söluferli og sala hefjist fyrr en á fyrri
hluta næsta árs.
IV.
Menntamál er sá málaflokkur sem mestu
skiptir fyrir atvinnuþróun og uppbyggingu til
framtíðar. Einungis örfá ríki verja meira til
þessa málaflokks en við Íslendingar.
Á næstunni verður unnið að breyttri náms-
skipan til stúdentsprófs þar sem áhersla verður
lögð á aukna samfellu í skólastarfi, allt frá leik-
skóla til loka framhaldsskóla, hvort sem um er
að ræða bóknám, iðnnám eða starfsnám.
Forsenda þessara áforma eru þær miklu
breytingar sem orðið hafa á skólakerfinu und-
anfarinn áratug. Þær veita tækifæri til breyt-
inga sem meðal annars hafa í för með sér að
námstími til stúdentsprófs styttist um eitt ár, án
þess að í nokkru sé slakað á þeim kröfum sem
gerðar eru til menntunar.
Háskólalíf í landinu stendur í miklum blóma.
Námsframboð hefur aldrei verið meira og það
sama má segja um fjölda háskólanema. Þetta er
ánægjuleg þróun og til marks um að stefna rík-
isstjórnarinnar um að efla menntun og rann-
sóknir í landinu hefur nú þegar skilað verulegum
árangri. Þá stendur yfir endurskoðun á lögum
um Lánasjóð íslenskra námsmanna og á vett-
vangi menntamálaráðuneytisins verður unnið að
undirbúningi lagasetningar um eignarhald á fjöl-
miðlum.
Ríkisstjórnin leggur áherslu á öflugt velferð-
arkerfi. Á undanförnum árum hefur markvisst
verið unnið að því að stytta biðlista fatlaðra eftir
búsetu. Rýmum á sambýlum mun fjölga um 110
frá 2001 til 2005. Þar með verður biðlistum eytt.
S
n
f
s
a
l
þ
S
v
m
v
f
i
l
b
h
f
a
F
v
i
r
i
a
h
g
v
s
l
v
a
á
u
a
k
m
a
þ
b
n
á
u
s
i
f
h
l
s
a
m
k
m
s
b
h
v
k
l
g
S
R
k
n
s
l
a
e
s
s
v
h
o
e
s
f
F
Halldór Ásgrímsson forsæ
Ástæða er
áfram á söUMRÆÐUEFNIN Á ALÞINGI
Halldór Ásgrímsson forsætis-ráðherra hélt sína fyrstustefnuræðu á Alþingi í gær-
kvöldi. Ræða ráðherra undirstrikaði
enn og aftur þann mikla árangur, sem
náðst hefur í samstarfi stjórnarflokk-
anna undanfarin níu ár. Halldór Ás-
grímsson treysti sér til að lýsa því yf-
ir að í byrjun næsta kjörtímabils vildu
stjórnarflokkarnir sjá að kaupmáttur
hefði vaxið um 50% frá því samstarf
þeirra hófst. Hann ítrekaði jafnframt
loforð stjórnarflokkanna um að lækka
tekjuskatt einstaklinga um fjögur
prósentustig á kjörtímabilinu og
benti á að þar með hefði skatturinn
lækkað um 8,66 prósentustig frá
árinu 1997, ásamt því sem eignar-
skattur yrði afnuminn. Einhvern tím-
ann hefðu menn talið það tóma ósk-
hyggju að lofa slíku og þann
stjórnmálamann í meira lagi óraun-
sæjan, sem flytti slíka ræðu. Árang-
urinn af samstarfi stjórnarflokkanna
hefur hins vegar verið slíkur og horf-
urnar það góðar, að ekki er nú ástæða
til annars en að ætla að þetta gangi
eftir.
Talsmenn stjórnarflokkanna í um-
ræðum um stefnuræðu forsætisráð-
herra á þingi voru samstiga í mál-
flutningi sínum og erfitt er að sjá á
hverju Jóhanna Sigurðardóttir, þing-
maður Samfylkingarinnar, byggir
þann spádóm sinn að samstarf þeirra
muni ekki endast út kjörtímabilið.
Þótt mörgum málum væri haldið á
lofti af hálfu stjórnarandstöðunnar,
varð hins vegar ekki séð að hún byði
upp á neina sameiginlega stefnu, sem
hægt væri að líta á sem valkost við
stefnu ríkisstjórnarinnar, þrátt fyrir
tal stjórnarandstöðuflokkanna um
aukið samstarf á þingi.
Forsætisráðherra vék að einu mik-
ilvægasta málinu, sem koma mun til
kasta Alþingis á næstu misserum, en
það er endurskoðun stjórnarskrár-
innar. „Á liðnu sumri hvessti verulega
í íslensku stjórnmálalífi. Nú þegar
þeirri hríð hefur slotað er mikilvægt
að við tökumst á hendur það verkefni
sem aldrei hefur með fullnægjandi
hætti verið leitt til lykta,“ sagði Hall-
dór Ásgrímsson. „Á því þingi sem nú
fer í hönd þarf að hefja sameiginlegt
starf allra flokka að endurskoðun
stjórnarskrárinnar. Í því starfi þarf
að tryggja að löggjafarstarf Alþingis
geti gengið fram með eðlilegum hætti,
en einnig að tryggja lýðræðislegan
rétt almennings til að fá fram at-
kvæðagreiðslur um mál sem miklu
skipta. Þá þarf að skýra betur hlut-
verk forseta, Alþingis og ríkisstjórn-
ar í stjórnskipuninni.“
Forsætisráðherra kom inn á öll
mikilvægustu atriði máls. Þau eru í
fyrsta lagi að stjórn og stjórnarand-
staða geti snúið sér að þessu löngu
tímabæra endurskoðunarstarfi án
þess að láta deilur sumarsins spilla
fyrir, heldur látið heilbrigða skyn-
semi ráða. Í öðru lagi að óvissu um
valdmörk og hlutverk stjórnvalda
verði eytt og komið í veg fyrir að
menn geti túlkað stjórnarskrána hver
með sínum hætti. Í þriðja lagi að
tryggt verði að almenningur geti
fengið að kjósa milliliðalaust um stór
mál. Áður en settar hafa verið skýrar
reglur í stjórnarskrá um þjóðarat-
kvæðagreiðslur er nánast ófram-
kvæmanlegt að skjóta ýmsum málum,
sem vissulega verðskulda slíka með-
ferð, til þjóðarinnar vegna þeirra
deilna sem óhjákvæmilega myndu
koma upp um framkvæmd og út-
færslu.
Halldór Ásgrímsson nefndi enn-
fremur öryggis- og varnarmál þjóð-
arinnar, m.a. viðræðurnar við Banda-
ríkjamenn um það hvernig tryggja
megi áfram loftvarnir í landinu. For-
sætisráðherra áttar sig augljóslega á
því að þar verða Íslendingar nú að
láta eitthvað á móti og taka þátt í
kostnaði við rekstri Keflavíkurflug-
vallar. Slíkt er ekki nema sjálfsagt –
sjálfstætt ríki á ekki að þurfa að láta
aðra reka fyrir sig alþjóðaflugvöll.
Í atlögum sínum að ríkisstjórninni
fann stjórnarandstaðan kannski helzt
snöggan blett þar sem eru efndir á
samkomulagi heilbrigðisráðherra og
Öryrkjabandalags Íslands frá því fyr-
ir kosningarnar í fyrra um hækkun
lífeyris öryrkja. Ekki fer á milli mála
að kjör yngstu öryrkjanna hafa verið
bætt, en það er mikilvægt fyrir rík-
isstjórnina að þessi hópur geti ekki
sagt að hún hafi ekki efnt loforð sín
við hann að fullu.
Árásir stjórnarandstæðinga, eink-
um þeirra Össurar Skarphéðinssonar
og Guðjóns Arnars Kristjánssonar, á
ríkisstjórnina vegna stefnu hennar í
Íraksmálinu misstu hins vegar marks.
Þessir leiðtogar stjórnarandstöðunn-
ar sögðu að Íslendingar og aðrar
vestrænar þjóðir bæru ábyrgð á
morðum á saklausum börnum í Írak
vegna þess að þeir hefðu stutt herför-
ina gegn Saddam Hussein. Bera Vest-
urlönd ábyrgð á árásum hryðjuverka-
mannanna, fylgismanna hins fallna
harðstjóra? Báru Vesturlönd ekki
fremur ábyrgð á morðum og grimmd-
arverkum Saddams áratugum saman
með því að láta hann óáreittan? Og
bera Íslendingar og aðrar vestrænar
þjóðir ekki fremur ábyrgð á þeim
barnamorðum, sem fram fara daglega
á stöðum eins og í Darfur í Súdan
vegna þess að Vesturlönd treysta sér
ekki til að skerast í leikinn og yf-
irbuga harðstjórana og öfgamennina,
sem standa fyrir þessum morðum?
Ómerkilegur málflutningur af því
tagi, sem stjórnarandstaðan hafði
uppi í Íraksmálinu í gærkvöldi, hittir
hana sjálfa beint fyrir.
Af umræðunum í gærkvöldi má
ætla að efnahagsmál, skattamál og ut-
anríkismál verði fyrirferðarmikil á
þinginu í vetur. Athygli vakti jafn-
framt málflutningur tveggja þing-
manna, þeirra Jónínu Bjartmarz og
Jóhönnu Sigurðardóttur, sem vöktu
máls á stöðu jafnréttismála. Báðar
bentu þær á að hlutur kvenna væri of
rýr í atvinnulífinu og Jóhanna varpaði
fram þeirri spurningu, hvort þróunin
í viðskiptalífinu hefði skert hlut
kvenna. Það er spurning, sem er full
ástæða til að viðskiptalífið velti fyrir
sér. Jónína lýsti því hvernig margir
teldu að bakslag hefði komið í jafn-
réttisbaráttuna og jafnréttismál orðið
léttvægari. Sú lýsing endurspeglar án
vafa útbreidda tilfinningu meðal
fólks. Hún vakti jafnframt athygli á
því að of oft væru það konur, sem
ræddu jafnréttismál sín á milli, án að-
komu karla. Og það sagði líklega sína
sögu að það voru konur í hópi þing-
manna, en ekki karlar, sem tóku upp
þetta mál, sem brennur þó á mörgum.
Jafnréttismálin verða vafalaust einn-
ig til umræðu á Alþingi í vetur.