Morgunblaðið - 20.10.2004, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 20. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FJÖLMIÐLAR og aðrir hafa farið
mikinn síðustu daga um að niður-
skurðar sé þörf í íslensku utanrík-
isþjónustunni. Í þessu sambandi
virðist svo vera sem vel menntað fólk
glepjist af fáránlegum staðal-
myndum um að diplómatar geri ekk-
ert annað en stunda kokteilboð og
lifa lúxuslífi á kostnað skattgreið-
enda. Það vilja oft gleymast hin
ýmsu störf sem utanríkisþjónustan
leysir af hendi og á hve hagkvæman
hátt hún gerir það. Þó útgjöld til ut-
anríkisráðuneytisins hafi aukist á
síðustu árum þá ber að hafa í huga að
sem prósenta af landsframleiðslu þá
eru framlög til sendiskrifstofa og
reksturs ráðuneytisins þau sömu fyr-
ir árið 2003 og árið 1998 (0,31%) og
sem hlutfall af ríkisútgjöldum þá
voru framlögin 0,92% fyrir árið 1998
en ekki nema 0,87% fyrir árið 2004, í
Svíþjóð þar sem ríkisútgjöld eru al-
mennt mun meiri þá nemur sami
kostnaður 1,1% ríkisútgjalda. Við er-
um dugleg að bera okkur saman við
frændur okkar á hinum Norðurlönd-
unum, það er því vert að vekja at-
hygli á því að Danir reka 110 sendi-
skrifstofur, Norðmenn 101, Svíar
100, Finnar 90 og Íslendingar 20.
Það vekur einnig athygli að Íslend-
ingar eru að meðaltali með rúmlega 4
útsenda starfsmenn í sínum 20 sendi-
skrifstofum meðan Finnar hafa að
meðaltali tæplega 7 útsenda starfs-
menn. Það virðist almennt gleymast
að við erum hluti af heimi sem sífellt
er að verða minni, þar sem atburðir í
öðrum löndum geta
auðveldlega haft alvar-
leg áhrif hérna á Ís-
landi. Það er því mik-
ilvægt fyrir okkur að
vera virkir þátttak-
endur í samskiptum
þjóða í milli. Í því sam-
bandi er vert að minna
á að frá lokum kalda
stríðsins þá hefur þjóð-
ríkjum í heiminum,
sem eru aðilar að Sam-
einuðu þjóðunum,
fjölgað frá því að vera
159 í 191. Umfang milli-
ríkjasamskipta er því að aukast og
hver sá sem heldur að það sé nóg að
setja upp heimasíðu, nota tölvupóst
og senda ráðherra til útlanda með
Iceland Express er á alvarlegum
villigötum hvað varðar hlutverk,
stöðu og tilgang samskipta ríkja í
milli, þessi samskipti geta tengst ör-
yggismálum, umhverfismálum, við-
skiptafrelsi og svo ótal mörgu öðru.
Ef undan eru skilin ört vaxandi
milliríkjasamskipti, þá eru verkefni
utanríkisþjónustu langt frá því upp-
talin. Þeir eru ótal margir Íslending-
arnir sem hafa fengið aðstoð utanrík-
isþjónustunnar til að greiða fyrir
útrás á erlendri grund, svo ekki sé
minnst á þá útlendinga sem hafa
fengið fyrirgreiðslu og upplýsingar
þegar kom að fjárfest-
ingum þeirra hér á
landi. Það er ljóst að ut-
anríkisþjónustan hefur
bæði gegnum beina að-
stoð og með þeirri
vinnu sem liggur í hin-
um ýmsu milliríkja-
samningum mjög bætt
og auðveldað íslensk-
um fyrirtækjum við-
skiptatækifæri á er-
lendri grund auk þess
að stuðla að erlendri
fjárfestingu hér heima.
Þá er ótalin sú land-
kynning sem óneitanlega skapar
verðmæti fyrir ört vaxandi íslenska
ferðaþjónustu. Einstaklingsþjónusta
er einnig mikilvægur þáttur í starfi
utanríkisþjónustunnar hvort heldur
sem það er við útlendinga varðandi
ferðalög og upplýsingar um landið,
eða hin margvíslega þjónusta sem
veitt er Íslendingum erlendis svo
sem aðstoð í persónulegum málum,
almenn hagsmunagæsla, þjónusta
við borgara sem búa erlendis og svo
auðvitað vinna við hina ýmsu milli-
ríkjasamninga sem almenningur
nýtur góðs af eins og til dæmis at-
vinnufrelsi í Evrópu.
Margir fetta fingur út í kostnað við
þátttöku í alþjóðlegum verkefnum
eins og friðargæslu eða þróunarsam-
vinnu, í því sambandi er vert að
benda á að þjóðartekjur á mann á Ís-
landi eru þær 9. hæstu í heiminum
fyrir árið 2003 auk þess sem við bú-
um við eitt besta velferðarþjóðfélag
sem þekkist meðal þeirra ríkja sem
heiminn byggja, samkvæmt upplýs-
ingum Sameinuðu þjóðanna. Á með-
an Ísland ver í heild 0,16% lands-
framleiðslu til þróunarmála og
friðargæslu þá verja Norðmenn
0,93% af sinni margfalt meiri lands-
framleiðslu til að bæta kjör þeirra
sem búa við stríð, fátækt og hungur.
Ég tel það skyldu siðmenntaðrar
þjóðar, sem kallar sig velferðarþjóð-
félag og vill standast samanburð við
nágrannalöndin, að rétta þeim hjálp-
ar hönd sem á því þurfa að halda,
framlög Íslendinga til þessara mála
hafa fram að þessu verið skamm-
arleg þó þau hafi farið hækkandi á
síðustu árum. Ætlum við að vera
þekkt fyrir það að þiggja bara allt
það góða sem þjóðir heimsins hafa að
bjóða okkur og gefa ekkert á móti?
Það er ekki spurning að sjálfstæð
og fullvalda þjóð þarf að vera þátt-
takandi í samskiptum ríkja í milli og
þeim kostnaði sem því fylgir, ef við
viljum bera höfuðið hátt í samfélagi
þjóða. Það er ekki alltaf hægt að
mæla það í krónum og aurum hvað
fyrirgreiðsla og hagsmunagæsla til
handa einstaklingum og fyrirtækjum
skilar þjóðinni, það er heldur ekki
auðvelt að áætla ávinning milliríkja-
og fjölþjóðlegra samninga sem
stefna að því að bæta líf okkar á einn
eða annan hátt. Það vekur þó eftir-
tekt að á meðan sendiherra Breta
dáist að hagkvæmni og skilvirkni ís-
lenskrar utanríkisþjónustu, þá býsn-
ast sumir yfir kostnaðnum og telja
eftir sér að hjálpa bágstöddum þjóð-
um.
Um nauðsyn utanríkisþjónustu
og þátttöku í alþjóðasamstarfi
Hreinn Pálsson skrifar um
utanríkisþjónustuna ’Það vilja oft gleymasthin ýmsu störf sem
utanríkisþjónustan
leysir af hendi og á hve
hagkvæman hátt hún
gerir það.‘
Hreinn Pálsson
Höfundur er nemi við
Háskólann í Birmingham.
ALHEIMSSAMTÖK matreiðslu-
manna (WACS) eru samtök klúbba
og félaga matreiðslumanna um all-
an heim og í þeim eru nálægt 8
milljón félagsmenn. Klúbbur mat-
reiðslumeistara er aðili að þessum
samtökum og hefur
meðal annars fulltrúa
í stjórn sem er einn
af 3 frá Evrópu. Ný-
lega var ákveðið á
vettvangi samtak-
anna að gera 20.
október að alþjóð-
legum degi mat-
reiðslunnar og þeirra
sem við hana starfa.
Meginmarkmið dags-
ins er að vekja at-
hygli á faginu og
mikilvægi þess. Að
þessu sinni var
ákveðið að helga dag-
inn fræðslu meðal
ungmenna um gildi
hollra matarvenja og
ætla matreiðslumenn
um heim allan að
helga daginn þessu
mikilvæga máli. Með-
limir í Klúbbi mat-
reiðslumeistara ætla
að nota daginn til að
heimsækja yfir 30
leikskóla, borða með
börnunum fisk og
grænmeti í hádeginu
og fræða þau um hollan mat. Mik-
ilvægt mál ekki síst í ljósi þess að
tölulegar staðreyndir sýna að sí-
fellt fleiri börn og ungmenni eru
yfir kjörþyngd sem einkum má
rekja til ofneyslu á fitu og mjög
kolvetnaríkri fæðu auk fleiri þátta.
Leikskólar hafa verið að vinna
mjög gott starf í fræðslu um æski-
legar matarvenjur og er þetta
framtak hugsað sem aðstoð við það
starf.
Annar tilgangur þessa dags er
að vekja athygli á skemmtilegu og
fjölbreyttu fagi sem matreiðslan
er. Fyrirsjáanlegt er að fjölga þarf
talsvert í stéttinni hér á landi þar
sem von er á mikilli aukningu
ferðamanna á komandi árum auk
þess sem heimsóknum Íslendinga á
veitingahús fjölgar sífellt. Nám
matreiðslumanna tekur fjögur ár
og að því loknu eru möguleikarnir
miklir og fjölbreyttir. Starfssviðin
eru sömuleiðis mörg eins og hótel,
veitingahús, veisluþjónustur, mötu-
neyti, sjúkrahús, kjötvinnslur,
vöruþróun á matvælasviði og svo
mætti lengi telja. Fagið er mjög
fjölbreytt og alveg botnlaust þar
sem endalaust er hægt að bæta við
sig þekkingu á hinum og þessum
sviðum, auk þess sem fagið skarast
við bæði bakstur og kjötiðn. Mat-
reiðslufagið á margt
skylt með listgreinum
þar sem sköpunargleði
fær útrás í bragð-
samsetningu og fram-
setningu á matnum.
Framtíð matreiðsl-
unnar er björt og mikl-
ir möguleikar fyrir
hæfileikaríkt fólk sem
vill velja sér skapandi
starf. 20. október er
dagurinn þar sem fé-
lagar í Klúbbi mat-
reiðslumeistara ætla
að kynna fag sitt og
mikilvægi þess. Sem
langtímamarkmið er
svo ætlunin að reyna
að byggja upp jákvæða
ímynd Íslands sem
matarmenningarþjóðar
og framleiðanda
hreinna og ómengaðra
matvæla. Menning
landa og matarmenn-
ing þeirra er oft sam-
ofin og mikilvægt að
sú ímynd sé jákvæð
þegar við erum að
byggja okkur upp sem
ferðamannaland. Eitt af því fyrsta
sem kemur upp í hugann þegar
ferðalag til einhvers lands er áætl-
að er það hvort ætur matur sé í
viðkomandi landi. Matreiðslufagið
og matarmenning á íslenskum veit-
ingahúsum hefur breyst gríðarlega
síðustu 10–15 árin og má segja að
gríðarlegar framfarir hafi orðið og
er nú svo komið að Ísland er í 10.
sæti á alþjóðlegum styrkleikalista
WACS yfir þjóðir sem keppa í
matreiðslu. Er það að miklu leyti
að þakka þeim matreiðslumönnum
sem lagt hafa á sig mikla vinnu við
þátttöku í keppnum úti um allan
heim með góðum árangri sem í
framhaldi skilar sér í auknum
áhuga og metnaði inn í fagið og
áfram á diskinn til gestanna öllum
til heilla.
Alþjóðlegur dagur
matreiðslumannsins
Ingvar Sigurðsson fjallar
um alþjóðlegan dag
matreiðslunnar
Ingvar Sigurðsson
’Matreiðslufag-ið og matar-
menning á ís-
lenskum veit-
ingahúsum
hefur breyst
gríðarlega síð-
ustu 10–15 ár-
in …‘
Höfundur er varaforseti
Klúbbs matreiðslumeistara.
LEIÐARI Mbl. laugardag 2. okt.
fjallaði um hryðjuverkið í Bagdad
tveimur dögum áður. Þar reyndu
sjálfsmorðssprengjumenn að
sprengja ameríska herbílalest en
drápu fjölda óbreyttra borgara, að-
allega börn sem ætluðu að fá sæl-
gæti hjá hermönnunum, og sjálfa sig
um leið. Niðurstaða leiðarans er
þessi: „Verknaðurinn á
fimmtudag sýnir enn
að uppreisnarmenn
eru komnir út fyrir öll
mörk. Þeir hafa hryll-
inginn að vopni og
mannslífið er einskis
virði.“
Ísland hefur verið
dregið inn í stríð
Bandaríkjanna í Írak
og Afganistan og ráða-
menn okkar segja það
lið í baráttu gegn
hryðjuverkum.
Hryðjuverk er ein bar-
áttuaðferð í stríði, ein af mörgum, en
ef taka skal afstöðu til stríðsátaka er
fyrsta spurningin ekki um bar-
áttuaðferðir. Fyrsta spurningin
snýst um stríðið sjálft og málstað
stríðsaðila. Ég er ekki trúarlegur
„friðarsinni“ sem telur alla þátttöku
í stríði óréttmæta. Í baráttunni við
Þjóðverja í Austur-Evrópu í seinni
heimsstyrjöld var ekki meginspurn-
ingin hvor notaði riddaralegri bar-
áttuaðferðir. Ekki heldur í Víetnam.
Meginspurningin var: Hver er mál-
staðurinn? Þarna var háð frelsisstríð
gegn innrásarherjum og var réttlát
barátta. Út frá spurningunni um
málstaðinn tóku menn afstöðu.
Þar á eftir má spyrja um bar-
áttuaðferðirnar. Tilgangurinn (mál-
staðurinn) helgar vissulega ekki öll
meðul og vond meðul geta spillt fyrir
góðum málstað en engin meðul geta
gert vondan málstað góðan. Hryðju-
verk eins og í Madríd í sumar eða
Beslan í Ossetíu í fyrri mánuði spilla
fyrir málstað gerendanna og ekkert
réttlætir slík verk, en stjórnvöld
Rússlands og stjórnvöld á Spáni
höfðu vondan málstað og kölluðu
ógn yfir þegna sína. Hryðjuverk nú
um stundir eru oftast afleiðing ógn-
arástands en ekki orsök þess.
Hvergi er þetta skýrara en í Írak.
Starfsemi hryðjuverkamanna þar er
afleiðing hernáms landsins, ekki or-
sök þess.
Leiðarahöfundi Morgunblaðsins
og öðrum þeim sem styðja hernám
Íraks finnast aðferðir uppreisnar-
manna einkum sanna lágt siðferð-
isstig þeirra. Sjálfsmorðsaðgerðir
geta vissulega verið merki um mikið
ofstæki og grimmd en hin sífellda
tenging þeirra við „alþjóðleg hryðju-
verkasamtök“ s.s. al-Qaida er fyrst
og fremst hentugur merkimiði vest-
rænna fréttastofa á að-
gerðirnar. Sjálfsmorðs-
aðgerðir sem
baráttuaðferð tengjast
fyrst og fremst svæð-
um þar sem fram fer
mjög ójöfn barátta.
Þær eru oftast svar
andspyrnuafla við
miklu ofbeldi og mikl-
um hernaðar-
yfirburðum kúgarans
s.s. í Tétsníu, Palestínu
og Írak. And-
spyrnuöflin í Írak eru
margs konar og beita
ýmsum aðferðum: skæruhernaði
gegn innrásarliðinu, gegn fólki sem
vinnur með innrásaröflunum og allt
yfir í ómarkviss hryðjuverk sem
bitna hart á óbreyttum íröskum
borgurum.
Málpípur hernámsins í Írak hafa
engin efni á því að heimta riddara-
legar baráttuaðferðir af and-
spyrnuöflunum. Í grundvallar-
atriðum heyja þau réttláta baráttu
við heimsvaldasinnuð yfirgangsöfl.
Þetta stríð er algjörlega sambæri-
legt við stríð nasista í Austur-
Evrópu 1940–1945 og stríð Banda-
ríkjanna í Víetnam. Stjórn Iyad
Allawi í Írak er hrein leppstjórn og
„uppbyggingin“ undir forystu henn-
ar er mjög sambærileg við „upp-
bygginguna“ í S-Víetnam undir
herrunum Diem og Van Thieu eða
„uppbygginguna“ í Júgóslavíu undir
leppum nasista, Pavelic og Nedic, og
„uppbygginguna“ í Noregi undir
Quisling.
Þjóðfrelsisstríð Íraka er enn
skammt á veg komið. Utanaðkom-
andi hjálp við andspyrnuöflin af því
tagi sem Víetnamar fengu er mjög
lítil en engu að síður er viðnám
þeirra nú öðrum kúguðum fyr-
irmynd. „Góðmennskan gildir ekki/
gefðu duglega á kjaft“ sagði Páll
Vídalín. Innrásaröfl af þessu tagi
munu ekki fara út með góðu. Leik-
urinn er ójafn en andspyrnuöflin
hafa þjóðina sín megin og það mun
skipta sköpum. Sami leiðari Morg-
unblaðsins sem fordæmdi hina sam-
viskulausu uppreisnarmenn í
Bagdad viðurkenndi reyndar að
Bandaríkjamenn væru „ekki vinsæl-
ir“ í Írak og haft var eftir tyrkneskri
blaðakonu sem hafði verið rænt og
sleppt að mannræningjunum hefði
„alls staðar verið hjálpað“ af heima-
fólki. Simona Torretta, önnur ítalska
konan sem tekin var nýlega af írösk-
um mannræningjum sagði eftir að
henni var sleppt: „Ég sagði það áður
en mér var rænt og ég segi það aft-
ur: Það verður að greina á milli
hryðjuverka og andspyrnu. Skæru-
hernaðurinn er réttmætur en ég er á
móti hryðjuverkum gegn óbreyttum
borgurum.“ Það er skynsamlega
mælt.
Íslensk stjórnvöld styðja hernám
Íraks og í hernámi Afganistans eru
þau beinir þátttakendur. Í Kabúl
sitja erlend hernámsöfl og innlend
leppstjórn, stríð gegn þeim er rétt-
mætt. Í áðurnefndu laugardagsblaði
Morgunblaðsins er stuðningur Ís-
lendinga við hernámið þar og stjórn
Kabúlflugvallar sett í ágætt sam-
hengi í baksíðufyrirsögn: „Frið-
argæslan styrkir stöðu Íslands í frið-
arviðræðunum“, þ.e. í baráttunni
fyrir herstöðinni í Keflavík. Daginn
eftir er aðalfyrirsögnin á forsíðu
Morgunblaðsins enn ískyggilegri:
„Íran næsti prófsteinn á Atlants-
hafstengslin.“ Aðstoðarritstjóri
blaðsins boðaði þar í reynd næsta
stríð og bergmálaði stríðsæsing-
aröflin vestra. Þetta boðar ekki gott.
Morgunblaðið mun að líkindum þá
fyrst breyta túlkun sinni á styrjald-
arátökum í Mið-Austurlöndum þeg-
ar tap innrásaraflanna er orðið
yfirvofandi, bæði á vígvellinum og í
almenningsálitinu heima fyrir. Þann
lærdóm mætti a.m.k. draga af stríð-
inu í Víetnam.
Hryðjuverk og andspyrna
Þórarinn Hjartarson fjallar um
skæruhernað og hryðjuverk ’Málpípur hernámsinsí Írak hafa engin efni á
því að heimta riddara-
legar baráttuaðferðir af
andspyrnuöflunum.‘
Þórarinn Hjartarson
Höfundur er sagnfræðingur.