Morgunblaðið - 31.10.2004, Qupperneq 20

20 SUNNUDAGUR 31. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
L
yktin af brenndu
gúmmíi rífur í nefið.
Það er erfitt að anda í
morgunmistrinu sem
er mettað olíu, sandi
og malarryki. Vind-
hviða kemur yfir
brautina og léttir loftið í augnablik
áður en hitinn kallar aftur fram
svita á einbeittu andliti Daniel Pan-
oz.
Bílarnir urra. Bílstjórarnir hafa
hendur á stýri, horfa beint fram,
bakið þétt við sætið. Allt verður að
vera í lagi. Það drynur í vélunum,
og svo! Skot, og bílarnir öskra yfir
brautina.
Á örfáum sekúndum eru þeir
komnir upp í yfir 300 kílómetra
hraða á klukkustund. Augu Daniel
Panoz fylgja þeim eftir. Hann hvet-
ur ekki neinn sérstakan, hann vill
bara að bílarnir komist eins hratt
og mögulegt er. Það er hann sem
hefur hugsað þá upp, teiknað þá og
smíðað. Hraðinn á brautinni er
besta auglýsingin sem bílategundin
Panoz getur fengið.
Hann er 42 ára og hefur gengið
um og heilsað öllum bílstjórunum í
Panoz Racing Series með handa-
bandi. Og allir bílarnir eru hand-
smíðaðir.
– Það persónulega er mikilvæg-
ast, útskýrir Panoz. – Það persónu-
lega er það sérstaka.
Daniel Panoz er að fikra sig inn á
vaxandi markað fyrir lúxusbíla.
Sala á munaðarvöru snarminnkaði
þegar netbólan sprakk árið 2000 og
enn frekar eftir 11. september. Þeir
sem höfðu fjárfest í verðbréfum,
sjóðum og fyrirtækjum, tóku fyrst
eftir niðursveiflunni.
– Þá þurftum við bara að þrauka.
Nú er framleiðslan sem betur fer
búin að ná því sem hún var fyrir
hryðjuverkaárásirnar. Við sjáum
aftur fram á hagnað.
Nú þegar hinir vel stæðu hafa
náð sér eftir niðursveifluna, eru það
hinir fátæku sem taka afleiðingun-
um. Fátækum og þeim sem eru án
sjúkratryggingar hefur fjölgað
undanfarin þrjú ár eftir að þeim
hafði fækkað stöðugt allt frá sjö-
unda áratugnum. Þá voru 22 pró-
sent undir fátæktarmörkum, nú er
talan rúm 12 prósent, sambærileg
við árið 1969. Í Bandaríkjunum eru
fátæktarmörkin 19.000 dalir á ári.
Tuttugu prósent ríkustu Banda-
ríkjamannanna afla um helmings af
tekjum landsins.
Þeir ríku leita að táknum sem
gefa til kynna að þeir hafi það betra
en aðrir í kringum þá. Að verða
dollaramilljónamæringur var einu
sinni að vera mjög ríkur. Þannig er
það ekki lengur. Það er orðið allt of
venjulegt að vera milljónamæring-
ur. Yfir 200.000 Bandaríkjamenn
hafa yfir eina milljón dala í tekjur
og frá lokum níunda áratugarins til
dagsins í dag hefur fjöldi þeirra
Bandaríkjamanna sem eiga eignir
metnar á yfir milljón dali tvöfald-
ast. Dollaramilljónamæringarnir
hafa farið úr þremur í sjö prósent af
fólksfjölda og samsvara um sjö
milljónum heimila. Árið 1980
keyptu 4,5 prósent Bandaríkja-
manna lúxusbíla. Árið 2003 var
sama hlutfall 10,5 prósent.
Viðskiptavinir Daniel Panoz eru
einmitt þeir sem vilja eitthvað alveg
sérstakt. Hann smíðar bíla eftir
pöntunum frá 100.000 dölum. Á
plötu undir húddinu hafa allir sem
koma að vinnunni grafið nöfnin sín,
verkfræðingarnir og Panoz sjálfur.
Hver plata og hver bíll er einstakur.
Í stöðugt ríkara samfélagi er orðið
erfiðara að finna slíka merkimiða
fyrir velgengni, því aukin velmegun
hefur gert gömul stöðutákn að-
gengileg fleirum. Það sem eitt sinn
táknaði yfirburði er nú orðin fjölda-
framleiðsla. Eða eins og einn
starfsmaður Panoz orðaði það: Þeir
sem kaupa bíla hjá okkur eru þeir
sem finnst Porsche eitthvað til að
gefa börnunum sínum til að keyra á
í skólann.
Þeir vellauðugu geta aðgreint sig
frá öðrum með því að kaupa hlut í
góðu íþróttafélagi eða kaupa sér
þrjár kappakstursbrautir eins og
faðir Daniels, Donald Panoz, gerði
þegar hann uppgötvaði að syninum
væri alvara með bílaframleiðslu.
– Kappaksturinn er ástríða og
auglýsing, en þar fyrir utan bara
taprekstur. Hann er nauðsynlegur
til að skapa sér nafn. Af hverju vill
fólk eiga Porsche og Ferrari? Af því
þeir eru fallegir og með kraftmiklar
vélar já, en markaðssetningin fer
fram á kappakstursbrautinni, út-
skýrir Panoz.
Því var það að Donald Panoz réð
bílstjóra og bílasmiði til að gera bíl-
ana samkeppnishæfari. Og hann
setti á fót sinn eigin kappakstur –
Panoz Racing Series.
– Þegar við vinnum kappakstur
og setjum þar með markið hærra,
sér þess merki í sölunni. Við lærum
mest á því að keppa við þann besta,
telur hann. En það er dýrt að búa til
ofurvélar.
-Í kappakstri eru peningar hraði,
sagði sigurvegarinn Rod Strub eftir
að hafa fengið bikar og sprautað
kampavíni.
– Sólin steikir. Rauði sandurinn
brennur undir iljunum. Panoz býð-
ur upp á vín í VIP-tjaldinu. Chard-
onnay? Cabernet Sauvignon? Eða
kannski Merlot? Úr eigin vínrækt
að sjálfsögðu.
Mikilvægt fólk frá Ford sem býr
til vélar fyrir Panoz, bílasalar,
íþróttastjörnur, fyrirsætur og
frægðarfíklar úr Hollywood eru um
allt. Einn þeirra er leikarinn og
framleiðandinn Patrick Dempsey.
Hann á Panoz. Silfurlitan Panoz.
– Mér finnst mikilvægt að hann
er handsmíðaður. Og að hann er
bandarískur. Mikil framleiðsla hef-
ur verið flutt úr landi. Mér finnst
frábært að enn sé til fólk eins og
Panoz, sem þorir að keppa við Golí-
at, segir Dempsey, sem skaust upp
á stjörnuhimininn með myndunum
Sweet home Alabama og You can’t
buy me love.
– Þar að auki er hann áhugasam-
ur. Hann hringir til að heyra hvern-
ig gangi með bílinn, hvort ég vilji
breyta einhverju. Þannig lætur
hann mér finnast ég mikilvægur.
Dempsey keyrir sjálfur í kapp-
akstri fyrir Panoz og kom sjötti í
mark í kappakstrinum. Nú langar
hann að búa til kappakstursmynd.
Hún á að fjalla um lítilmagnann
sem keyrir fyrir lítinn bílaframleið-
anda og keppir við risana. Þeir
stóru leggja steina í götu hans en
hann gefst ekki upp, útskýrir
Dempsey bakvið sólgleraugun. –
En ég verð líka að fá konur til að
horfa á myndina. Þess vegna leysist
samband hans við kærustuna upp.
Hann er alltaf á ferðalögum og set-
ur hana ekki í fyrsta sæti, hún hætt-
ir að púkka upp á hann og þá er það
búið. Hvernig líst þér á?
Bílarnir þjóta hjá fyrir neðan
okkur. Kappaksturinn heldur
áfram allan daginn.
– En þau sameinast að lokum,
heldur kvikmyndastjörnuandlitið
áfram. – Láttu mig vita ef þú lumar
á ráðum við handritsgerð. Held-
urðu að þetta virki? Panoz nafnið
gæti slegið í gegn með þessari
mynd, segir hann hægt.
Önnur upptaka er að hefjast.
Hraði, hönnun og hestöfl eru ekki
nóg til að vel gangi. Kynningin
skiptir öllu máli. Bílablaðið Makes
& Models – Merki og módel ætlar
að mynda rauðan Esperante – nýj-
asta sportbíl Panoz. Blaðið kom
með fyrirsætu. Ljósmyndarinn og
tveir aðstoðarmenn leita að rétta
bakgrunninum. Í skógarholti í út-
jaðri kappakstursbrautarinnar er
Jack Criswell loksins ánægður með
lýsinguna. Hann stillir Jessicu Hix-
on upp í og við bílinn.
– Fram með mjaðmirnar!
– Snúa höfðinu!
Bílasalinn í Braselton
Árið 1980 keyptu 4,5 prósent Bandaríkjamanna lúxusbíla. Árið
2003 var sama hlutfall 10,5 prósent.
Melanie og Daniel Panoz fylgjast áhugasöm með kappakstrinum
á́ einni þriggja kappakstursbrauta sem eru í eigu fjölskyldunnar.
Fyrirsætan Jessica Hixon er mynduð af Jack Criswell í bak og
fyrir í Panoz Esperante-bílnum fyrir tímaritið Makes & Models.
Leikarinn Patrick Dempsey með Panoz-hjónunum. Mér finnst
mikilvægt að hann er handsmíðaður, segir Dempsey um sinn bíl.
Melanie og Daniel Panoz ásamt dætrum sínum Danielle (t.v.) og
Ashling. Danielle er bílabrjálæðingur eins og pabbinn.
Braselton, Georgíu.
Panoz-fjölskyldan á eigin bílafram-
leiðslu, þrjár kappakstursbrautir og vín-
rækt. Og margar milljónir í hlutabréf-
um og fjárfestingum. Þau eru á meðal þeirra sem eru
ánægð með ástand landsins og sækjast ekki eftir breyt-
ingum. Þess vegna munu þau kjósa sitjandi forseta.
Daniel Panoz með herragarð fjölskyldunnar í bakgrunni. Bíllinn
er svo að sjálfsögðu einn hinna handsmíðuðu Panoz-bíla.
Yfir 200.000 Bandaríkjamenn hafa yfir eina
milljón dala í tekjur og í ríkara samfélagi er
orðið stöðugt erfiðara að finna merkimiða fyrir
velgengnina. Norski blaðamaðurinn Åsne
Seierstad og ljósmyndarinn Paal Audestad
veita innsýn í líf hinnar vellauðugu Panoz-
fjölskyldu í lokaumfjöllun þessa greinaflokks.