Morgunblaðið - 16.01.2005, Qupperneq 16

16 SUNNUDAGUR 16. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ


































 
 
           
        !""  #  $  %   &      ' $$  ()  "!""
 $ 
 
 *!%!% +   !
 $          $  
 


 ,$+ "   !""    %   -  &$+ 
"   +$  ( '$$ $  $   .'  
 +  +      &$+ "  /
&   '$$ &$  
    $  '   & 
 ! &
   &
 
  0! 
 "" $ 1 0! ' $  0  2
 3-4
 
' 2
   '   3-4
     
  $ $
  &  & 3(  
"  +      5    
  
$$$  6   7     
! $  $ &    8   $ 
 
   !""    5  9    '$$

 
6 
   $  '  ""  '$$   :  &    $       
 

;0!   +     % 0  !"" 6  ( 
(   $
 
' $ 
 
6
      
 !""     ( &     + $  
 
 < $ 
  &    $ +
 !  
,  
 
 =$$    !'   $ 

$ +  $ ,( "%    $  $ $ $!'
     
 
 <
' !""
&% $    =$$  ()  <   ()  >+
5$ $ "    $ 
  ? +  () 
"!""  
 


 
 

$$   
         
 
,(  &      
 
  $ +
(   
  
 

   @7
"%   %% A $$ 
 !' B  (  ,(    
       06   $ ' 
 '   
  "%   

&!%    =
) $  
  
  " 
 
++ ' 
 
  +   $ 
  &$ 0    . $   ' >+ 5$

  

    
-C- 7 -C- 
 D)D-C- @ D)D-C- @-C- D -C- E -C- F

   !"#
$% &'('
&  ) !"#
$% &'*'
starfa ekki í anda islam. Þetta átti
ekki síst við í menntakerfinu. Fyrir
vikið varð til nýkynslóð róttækra
múslima, sem síðar myndaði kjarn-
ann í þeim ofsatrúar- og hryðju-
verkahópum sem hafa mest látið að
sér kveða gegn stjórnvöldum Sádi-
Arabíu og á alþjóðavísu, einkum í
kjölfar Íraksstríðsins árið 1991.
VI: Andóf, ofbeldi og umbætur
Á sama tíma og hryðjuverk ógna
friði og stöðugleika í Sádi-Arabíu (og
víðar) er mikilvægt að átta sig á að
ógnaröflin í landinu eru ekki ein-
göngu hryðjuverkasamtök. Mergur
málsins er að ofbeldi, eða hótanir um
beitingu ofbeldis, hefur verið og er
daglegt brauð í lífi Sádi-Araba. Það
er liður í þeirri stefnu stjórnvalda að
kæfa allt andóf í fæðingu, þ.e. að all-
ir þeir, sem voga sér að vera á önd-
verðum meiði við konungs- og
klerkaveldið, eru óvinir ríkisins og
geta þar með átt von á því versta.
Ógnarstjórn konungs- og klerka-
veldisins er til vitnis um tengslin á
milli stjórnarfarsins í landinu og til-
urðar hryðjuverkasamtaka. Því
hvernig öfgar harðræðis hafa alið á
öfgum hryðjuverka. Íraksstríðið
1991 leiddi til andófs í Sádi-Arabíu
bæði meðal róttækra og frjálslyndra
stjórnarandstæðinga. Róttækir mót-
mæltu í anda sinna hugmynda gegn
stjórninni en andóf frjálslyndra var
innblásið af hvatningu Bandaríkja-
stjórnar til þegna Íraks um að rísa
upp gegn stjórn einræðisherrans
Saddams Husseins. Þrátt fyrir að
hafa ekki hvatt þegna Sádi-Arabíu
til hins sama litu frjálslyndir svo á
að nú væri rétti tíminn til að láta til
sín taka. Stöðumat þeirra var rétt.
Kröfugerð um stjórnmálalegar um-
bætur leiddi til þess að ný stjórn-
arskrá konungs gekk í gildi árið
1992 þar sem m.a. var kveðið á um
ráðgjafaþingið, sem sett var á stofn
árið 1993. Það þjónar því hlutverki
að vera konungi ráðgefandi um laga-
leg málefni og stefnumótun. Stofnun
þingsins var þó fyrst og fremst frið-
þæging þar sem það hefur ekkert
raunverulegt vald. Þingmenn eru
ekki kosnir heldur skipaðir af kon-
ungi eða nánar tiltekið af núverandi
staðgengli hans, krónprinsinum
Abdullah, sem tók við völdum eftir
að konungurinn fékk slag árið 1995.
Fulltrúar valdir til þingsetu voru og
eru þeir sem viðurkenna tilverurétt
konungsstjórnarinnar (frjálslyndir)
en ekki þeir, sem draga lögmæti
stjórnarinnar í efa (róttækir). Stofn-
un ráðgjafaþings leit vel út á yfir-
borðinu. Þeir sem hafa hins vegar
skoðað málið ofan í kjölinn hafa tek-
ið eftir mótsagnakenndu munstri
stjórnarathafna konungsfjölskyld-
unnar, nokkurs konar „haltu-mér-
slepptu-mér-heilkenni“. Það sem
nánar tiltekið gerðist um leið og
stjórnin setti upp grímu lýðræðis og
bauð til þings var víðtæk og skipu-
lögð herferð gegn stjórnarandstæð-
ingum, sem taldir voru óvinveittir
ríkinu, fangelsun þeirra og jafnvel
líflát. Sú herferð ól á öfgunum.
Margir úr hópi róttækra, eins og
Osama bin Laden, flýðu land. Heift-
in varð hatursfyllri og baráttan her-
skárri en áður þar sem útlagarnir
hófu að skipuleggja andóf gegn
stjórnvöldum í Sádi-Arabíu víðs veg-
ar í Asíu, Evrópu og Bandaríkjun-
um. Leiðin, sem valin var til að ná
höggstað á konungsstjórninni, var
að beina árásunum gegn vestrænum
bandamönnum hennar með Banda-
ríkin í fremstu víglínu. Bandaríkin
eru talin vera staðalímynd hins sjálf-
umglaða og yfirgangssama vest-
ræna/kristna heims í huga róttækra
múslima. Bandarískar herstöðvar í
Sádi-Arabíu eftir 1991, stuðningur
við Ísraelsstjórn og trúleysingjann
Saddam Hussein í Írak í stríðinu
gegn Íran frá 1981 til 1988 og síðast
en ekki síst innrás fylkingar hinna
fúsu í Írak með Bandaríkin í far-
arbroddi eru nefnd af herskáum
múslimum sem dæmi um útþenslu-
stefnu hins vestræna/kristna heims í
löndum araba/múslima. Ekki nóg
með það heldur er framsókn vest-
rænnar/kristinnar menningar talin
jafngilda árás eða hernámi, sem á
móti réttlæti heilagt varnarstríð
gegn innrásaröflunum og þeim, sem
veita þeim stuðning, þ.m.t. konungs-
stjórnin í Sádi-Arabíu, enda grafi
vestræn/kristin menning undan
menningu araba/múslima um allan
heim. Hryðjuverkaárásin 11. sept-
ember árið 2001 í Bandaríkjunum
var þannig hápunktur árása, sem
beindust bæði gegn Bandaríkjunum
og Sádi-Arabíu, og því sem stjórn-
völd þar eru talin vera fulltrúar fyr-
ir: hroka, spillingu, græðgi og trú-
leysi.
VII. Þrýstingur úr öllum áttum
Samspil margra þátta utan og inn-
an Sádi-Arabíu gerir það að verkum
að konungs- og klerkaveldið stendur
höllum fæti. Stefna Bandaríkja-
stjórnar um að hefja lýðræðisleg
gildi til vegs og virðingar í Mið-
Austurlöndum, sem samþykkt var á
G-8-fundi helstu iðnríkja heims sl.
ár, skapar utanaðkomandi þrýsting
á konungsstjórnina. Innanlands er
það bágborin menntun, sem endur-
speglast í miklu atvinnuleysi meðal
ungra Sádi-Araba (25%) og innflutn-
ingi á erlendu vinnuafli til að sinna
hátæknistörfum sem og verstu lág-
launastörfunum (35% íbúa landsins
á aldrinum 15–64 ára eru erlendir
ríkisborgarar), efnahagslegur sam-
dráttur (meðaltalshagvöxtur hefur
verið 0,2% sl. 20 ár) og einhæft at-
vinnulíf auk mikillar fólksfjölgunar
sem hefur gert það að verkum að al-
menningur er ekki eins saddur og
sáttur og áður. Sífellt erfiðara er
fyrir stjórnina að reiða sig á olíu-
auðinn til að fjármagna velferðar-
kerfið (atvinnuleysisbætur og engin
skattheimta) og viðhalda kerfi ógn-
arstjórnar til að viðhalda völdum
sínum og halda stjórnarandstæðing-
um í skefjum en 13% af þjóðarfram-
leiðslu fara til hermála.
VIII: Hvert stefnir?
Bágborið ástandið samfara aukn-
um samanburði við önnur lönd og
starfsemi hryðjuverkasamtaka hef-
ur ýtt undir gagnrýni á stjórnvöld.
Það sem konungsstjórnin stendur
frammi fyrir er hvaða stefnu skuli
taka: Herða ógnartökin eða gera til-
slakanir. Eins og gefur að skilja er
Sádi-arabísk hjón á götu í Mekka.
Sádi-arabískar konur eru skyldaðar til
að klæðast svörtum kuflum sem
hylja allan líkamann.
Þúsundir múslima streyma inn í
moskuna miklu, með Kaaba-steininn
helga í miðju, í Mekka. Um tvær millj-
ónir múslimapílagríma safnast til
Mekka, helgustu borgar íslams, í febr-
úarmánuði ár hvert. Hin svokallaða
hajj-pílagrímaför til Mekka er einn af
fimm hornsteinum íslamskrar trúar-
iðkunar og hverjum trúuðum músl-
ima, sem á því hefur efni, er ætlað að
fara slíka ferð að minnsta kosti einu
sinni á ævinni.