Morgunblaðið - 05.02.2005, Blaðsíða 20

20 LAUGARDAGUR 5. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
ÞING Úkraínu lagði í gær blessun
sína yfir þá ákvörðun forseta lands-
ins að skipa Júlíu Tímosjenko for-
sætisráðherra. Með þeirri staðfest-
ingu er um sinn lokið sögulegum
umskiptum í stjórnmálum landsins.
Á þingi Úkraínu sitja 450 fulltrú-
ar. 373 þeirra greiddu Tímosjenko
atkvæði sitt en 226 atkvæði þurfti til
að staðfesta útnefninguna. Það var
Víktor Jústsjenko, nýkjörinn forseti,
sem valdi Tímosjenko en hún hefur
verið einn helsti bandamaður hans á
undanliðnum mánuðum sem kenndir
eru við „appelsínugulu“ byltinguna í
Úkraínu.
Tímosjenko er afar umdeild. Í
vesturhluta landsins þar sem úkr-
aínsk þjóðernishyggja ristir djúpt
dýrkar almenningur hana. Í austur-
hlutanum leggja margir á hana hatur
enda eru rússnesk áhrif þar ráðandi.
Markmið byltingarmannanna,
þeirra Jústsjenkos, Tímosjenko og
fylgismanna þeirra, er enda að
minnka rússnesk ítök í landinu og
leita eftir mun nánara samstarfi við
Vesturlönd. Rætt er um inngöngu
Úkraínu í Evrópusambandið og jafn-
vel Atlantshafsbandalagið. Úkraína
var forðum hluti af Sovétríkjunum
og hefur óralengi fallið undir rúss-
neskt áhrifasvæði.
„Í tæknilegum efnum er hugsan-
legt að ég, eins og aðrir, geri mistök.
En hvað siðfræðileg viðmið varðar
mun ég setja mér svo háleit markmið
að enginn mun iðrast þess að hafa
valið mig í dag,“ sagði Tímosjenko er
hún tók við embættinu.
Hún er 44 ára gömul og þykir
geysilega öflugur ræðumaður og
hæfileikamikil þegar að því kemur að
hrífa alþýðu manna. Andstæðingar
hennar væna hana hins vegar um
lýðskrum og saka hana um spillingu
er hún var forstjóri eins stærsta
orkufyrirtækis Úkraínu á síðasta
áratug.
Reuters
Júlía Tímosjenko, forsætisráðherra
Úkraínu, á þingi landsins í gær.
Úkraínu-
þing sam-
þykkir
Tímosjenko
Kíev. AFP.
D
anskir kjósendur
ganga að kjörborðinu
á þriðjudag, 8. febr-
úar, og sýna allar
skoðanakannanir, að
ríkisstjórnin undir forystu Anders
Fogh Rasmussen forsætisráðherra
muni halda velli. Stóru tíðindin
verða kannski helst mikill kosn-
ingasigur Radikale Venstre og að
sama skapi ósigur jafnaðarmanna.
Að undanförnu hefur stefnt í, að
þeir fái minna fylgi en þeir hafa
haft síðastliðin 50 ár en síðustu
kannanir benda þó til, að þeir séu
heldur að rétta úr kútnum.
Þegar Anders Fogh boðaði til
kosninganna með stuttum fyr-
irvara í síðasta mánuði nefndi
hann það sem ástæðu, að hann
vildi, að ný stjórn fengi að takast
á við þá umfangsmiklu sameiningu
sveitarfélaga, sem nú stendur fyr-
ir dyrum í Danmörku. Enginn
efast þó um, að það, sem fyrir
honum vakti, var aðallega að nýta
þann byr, sem flokkur hans og
stjórnin höfðu í skoðanakönn-
unum.
Að stjórninni standa Venstre,
flokkur Anders Fogh, og Íhalds-
flokkurinn en Danski þjóðarflokk-
urinn hefur síðan stutt hana og
tryggt henni meirihluta á þingi.
Saman hafa þessir flokkar nú 98
þingmenn af 179 alls á þingi.
Enn dregur af
jafnaðarmönnum
Dönsku fjölmiðlarnir birta
kannanir daglega þegar nær dreg-
ur kosningum og samkvæmt könn-
un, sem birt var í gær, föstudag,
fá jafnaðarmenn 26,3% atkvæða
og 48 menn kjörna. Það þýðir, að
þeir tapi fjórum mönnum frá
kosningunum 2001 en þá fengu
þeir 29,1%. Þeir virðast samt held-
ur vera að sækja í sig veðrið því
að bara fyrir fáum dögum var
fylgi þeirra ekki nema 22,4%.
Hinn stóri flokkurinn og raunar
sá stærsti, Venstre, virðist munu
halda sinni þingmannatölu, 56
mönnum, þótt fylgi hans mælist
nú örlitlu minna en fyrir fjórum
árum. Það er nú 30,9% á móti
31,2%. Hefur flokkurinn heldur
verið að missa flugið þótt í litlu sé.
Þriðji stærsti flokkurinn,
Danski þjóðarflokkurinn, sem
kom, sá og sigraði í síðustu kosn-
ingum með harðri stefnu sinni í
innflytjendamálum, virðist nú eins
og hálfutangátta og geldur þess
augljóslega, að margir líta á hann
sem einn stjórnarflokkanna þótt
hann sé það ekki formlega. Þar
fyrir utan eru innflytjendamálin
ekki það hitamál, sem þau voru
fyrir fjórum árum, og svo virðist
sem flokkurinn hafi gleymt að
móta sér skýra stefnu í öðrum
málum. Í kosningunum 2001 fékk
hann 12% atkvæða og 22 menn en
er nú spáð 11,1% og 20 mönnum.
Íhaldsflokkurinn danski má
muna sinn fífil fegurri. Hann var
einu sinni stór en er nú ósköp
mjór eins og einhvers staðar segir
og hefur á liðnum árum misst það
frumkvæði, sem hann hafði sem
frjálslyndur hægriflokkur, í hend-
ur Venstre. Hefur hann líka skort
frambærilega forystumenn allt frá
því Poul Schlüter leið og fékk ekki
nema 9,1% atkvæða 2001. Nú er
honum þó spáð 10,1% og mun
samkvæmt því fá 18 menn kjörna
og bæta við sig tveimur.
Eins og áður segir stefnir í, að
Radikale Venstre undir forystu
Marianne Jelved verði sigurvegari
þessara kosninga en hugsanlegt
er, að flokkurinn fari langt með að
tvöfalda fylgi sitt. Fékk hann 5,2%
atkvæða, níu menn, í síðustu kosn-
ingum en er nú spáð 9,5% og 17
mönnum.
Litlum breytingum er spáð á
fylgi annarra flokka en þó gæti
það gerst, að kristilegir demókrat-
ar dyttu út af þingi. Fengu þeir
2,3% atkvæða í síðustu kosningum
og fjóra menn en eru nú í könn-
unum innan við 2%-markið og með
engan mann.
Þessar tölur geta að sjálfsögðu
breyst eitthvað á þeim þremur
dögum, sem eru til kosninga, auk
þess sem í þeim er einn stór
óvissuþáttur. Það eru óákveðnu
kjósendurnir en það merkilega er,
að þeim hefur verið að fjölga eftir
því sem kjördagurinn hefur nálg-
ast. Í könnunum, sem gerðar voru
strax eftir að Anders Fogh Rasm-
ussen boðaði til kosninganna, voru
þeir rétt innan við 15% en í gær
voru þeir komnir í tæp 22%. Það
er því vel hugsanlegt, að afstaða
þeirra á kjördag kunni að breyta
myndinni.
Engin afgerandi
kosningamál
Ekki er ólíklegt, að fjöldi
óákveðinna kjósenda endurspegli
það, sem sagt er einkenna kosn-
ingabaráttuna í Danmörku að
þessu sinni. Í hana vantar öll
stóru málin. Fjölskyldumál, mál-
efni aldraðra, lög og regla, skatta-
og efnahagsmál, atvinnumál, inn-
flytjendamál og Írak koma öll við
sögu en enginn einn málaflokkur
virðist vega miklu þyngra en ann-
ar.
Raunar má nefna eitt mál, sem
er kannski það stærsta og erf-
iðasta, sem Danir standa frammi
fyrir. Það eru eftirlaunamálin,
danska lífeyriskerfið. Hagfræð-
ingar ljúka upp einum munni um,
að þjóðin hafi ekki lengur efni á
því í núverandi mynd og krefjast
tafarlausra aðgerða en stóru
flokkarnir fara í kringum það eins
og köttur í kringum heitan graut.
Aðeins Radikale Venstre þora að
taka undir með hagfræðingunum
og hafa lagt til, að danska velferð-
arkerfið og þar með lífeyriskerfið
verði skorið upp hið bráðasta.
Virðist sú afstaða þeirra ekki hafa
fælt kjósendur frá flokknum nema
síður sé.
Trúverðugleiki
ofarlega á blaði
Kannanir sýna, að kosningarnar
í Danmörku snúast nú fremur um
menn en málefni. Það er trúverð-
ugleikinn, sem oftast er nefndur,
og ljóst er, að Anders Fogh
Rasmussen forsætisráðherra
stendur nokkuð vel að vígi í þeim
efnum. Skiptir líka máli, að hann
er myndarlegur maður, unglegur
að yfirlitum og afar ákveðinn. Þar
við bætist, að Danir hafa ekki yfir
neinu stóru að kvarta. Staðan í
efnahagsmálum er þokkaleg og at-
vinnuleysið hefur ekki verið meira
en Danir hafa lært að sætta sig.
Oftast í kringum 5% eða rúmlega
það. Síðustu tölur benda þó til, að
það sé komið yfir 6% en ekki er
talið, að það breyti miklu í kosn-
ingunum nú.
Marianne Jelved, leiðtogi
Radikale Venstre, virðist einnig
njóta mikils trausts. Hún hefur oft
tekið af skarið þegar aðrir þora
ekki og henni hefur tekist að móta
flokknum sjálfstæða stefnu í vel-
ferðar- og innflytjendamálum.
Kannanir sýna, að 20% þeirra,
sem nú ætla að kjósa Radikale
Venstre, kusu jafnaðarmenn í síð-
ustu kosningum og 7% Danska
þjóðarflokkinn. Í heildina koma
58% nýrra kjósenda flokksins frá
vinstri en 21% frá hægri. Þá eru
12% þeirra, sem ætla að kjósa
flokkinn nú, ungt fólk, sem er að
kjósa í fyrsta sinn, en þessi hópur
er annars aðeins 4–5% á landsvísu.
Þessi uppgangur Radikale
Venstre hefur vakið vangaveltur
um skipan næstu stjórnar en
Venstre og Íhaldsflokkurinn munu
líklega geta myndað stjórn með
hvorum sem er, Danska þjóð-
arflokknum eða Radikale Venstre.
Þetta mun þó ekki skýrast fyrr en
eftir kosningar en kannanir sýna,
að kjósendur Íhaldsflokksins
skiptast í tvo jafna hópa í afstöð-
unni til samstarfs við þessa flokka
en góður meirihluti Venstre-
kjósenda vill vinna með Jelved og
flokki hennar.
Lykketoft að
taka við sér?
Það, sem hefur komið dönskum
fréttaskýrendum einna mest á
óvart í kosningabaráttunni, er bit-
leysi jafnaðarmanna. Þeir hafa
raunar lengi átt við forystukreppu
að glíma og Mogens Lykketoft,
núverandi formaður, hefur engu
breytt um það. Þó getur hann ver-
ið harður í horn að taka þegar
hann vill það við hafa en eftir að
hafa verið um áratugaskeið í fram-
varðasveit danskra jafnaðarmanna
verður ekki sagt, að á honum sé
mikið nýjabrum í augum kjósenda.
Núna í síðustu vikunni fyrir
kosningar hefur Lykketoft þó
komist í ham og hann er til dæmis
talinn hafa staðið sig betur en
Anders Fogh Rasmussen í einvígi,
sem þeir áttu með sér í Árósum.
Segja sumir, að með því hafi hann
slegið nýjan tón og í framhaldi af
því megi búast við aukinni hörku
og persónulegri átökum síðustu
dagana fyrir kosningar. Ljóst er
þó, að fyrir jafnaðarmenn er um
að ræða varnarbaráttu og keppi-
keflið er að fá ekki miklu lakari
útkomu en 2001.
Fréttaskýring | Þingkosningar verða í Danmörku næstkomandi þriðjudag, 8. febrúar, og þá
lýkur kosningabaráttu, sem hefur verið stutt en alls ekki snörp fram að þessu. Eins og fram
kemur í þessari úttekt Sveins Sigurðssonar hefur hún snúist fremur um menn en málefni en
stóru kosningamálin hafa verið víðsfjarri. Er það hugsanlega skýringin á því, að talsverður
fjöldi óákveðinna kjósenda hefur aukist eftir því sem nær dregur kosningum.
Litlausri kosningabaráttu
að ljúka í Danmörku
AP
Kaffimál með myndum af leiðtogum tveggja stærstu flokkanna í Danmörku, þeim Anders Fogh Rasmussen, for-
sætisráðherra og leiðtoga Venstre, og Mogens Lykketoft, leiðtoga jafnaðarmanna. Gátu viðskiptavinir versl-
anakeðju einnar í Kaupmannahöfn valið um það í hvort málið þeir vildu fá kaffið sitt.
svs@mbl.is
NÝ lög á Ítalíu, sem banna
reykingar á opinberum stöðum,
hafa leitt til þess, að sígarettu-
sala hefur minnkað verulega á
aðeins tæpum mánuði.
Talsmaður Félags ítalskra
tóbakssala sagði að líklega
hefði heildarsalan minnkað um
20% frá því lögin gengu í gildi
10. janúar síðastliðinn. Þá var
bannað að reykja á veitinga- og
skemmtistöðum, á opinberum
skrifstofum og víðar. Er slíkt
bann nú þegar í gildi í nokkrum
öðrum Evrópuríkjum og víða á
döfinni.
Ítalskir veitingamenn hafa
margir andmæt banninu en þau
mótmæli hafa þó ekki verið há-
vær.
Minni sala í
sígarettum
Róm. AFP.