Morgunblaðið - 17.02.2005, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 17. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞAÐ var fyrirferðarlítil frétt í
Morgunblaðinu 8. febrúar sl. sem
vakti nokkra athygli mína.
Ekki vegna þess að ég hafi ekki áð-
ur gert mér grein fyrir
alvarleika málsins, hann
er búinn að vera mörg-
um sem nokkuð hafa
rýnt í málið ljós í ára-
tugi.
Í fréttinni segir að
þegar lífeyrissjóði al-
þingismanna og ráð-
herra hafi verið lokað í
árslok 2003 hafi færst
skuldbindingar yfir á
ríkissjóð vegna lífeyr-
isréttinda þessara
manna, er numið hafi
6,7 milljörðum króna að
frádregnum 300 milljónum sem til hafi
verið í sjóði.
Þetta þýðir að alþingismenn hafa
samþykkt að krefja ríkið sér til handa
persónulega og sinna maka um eitt-
hundrað og eina milljón fimmhundruð
áttatíu og sjö þúsund og þrjúhundruð
krónur vegna hvers hinna 63 stöðu-
gilda á Alþingi fyrir liðna tíð.
Kr. 101.587.300 á mann.
Það segir nefnilega í fréttinni að
sjóðirnir hafi verið lagðir niður við árs-
lok 2003 og þá hafi þessar skuldbind-
ingar verið skuldfærðar á ríkið, þ.e. á
almenna skattborgara til greiðslu á
komandi árum.
En það segir líka í fréttinni að frá og
með þessum tímamótum hafi þessir
starfsmenn okkar, þ.e. alþingismenn,
sett ný lög um lífeyrisréttindi sjálfra
sín. Lög sem feli það m.a. í sér að líf-
eyrisréttindi þeirra í framtíðinni muni
aukast nokkuð. Sá viðbótarkostnaður
sem af því leiðir og aðrar skuldbind-
ingar sem skapast eftir árslok 2003
eru hins vegar duldar inni í almennum
lífeyrissjóði opinberra starfsmanna.
Kostnaðurinn sem af þessu leiðir kem-
ur auðvitað líka í fram-
tíðinni til greiðslu hjá al-
mennum skattborgur-
um, þar sem iðgjöld
þessara starfsmanna
standa aðeins undir ör-
litlu broti af kostnaði við
framtíðar lífeyris-
skuldbindingarnar.
Þannig er reynt að
dylja hver raunveruleg-
ur ofurkostnaður al-
mennra skattborgara
verði í framtíðinni af
þeim lífeyrisgreiðslum
sem þingmenn og ráð-
herrar hafa samþykkt sjálfum sér til
handa.
Það var raunar önnur frétt sem
birtist um svipað leyti er vakti athygli
mína. Það var frétt í rafrænu frétta-
bréfi Sjálfstæðisflokksins 4. febrúar sl.
Boðskapurinn var sá, sjálfsagt ætl-
aður talsmönnum og öðrum trún-
aðarmönnum flokksins til útbreiðslu,
að stjórnvöld hefðu á undanförnum ár-
um stórlega bætt tryggingakjör ellilíf-
eyrisþega. Meira að segja svo að kaup-
máttur ellilífeyrisþega hefði stórlega
vaxið umfram kaupmátt almenns
launafólks.
Það voru birtar töflur og línurit
þessu til staðfestu, til að gera málið
trúverðugra.
Þetta er fundið þannig út að
óskertur svokallaður tekjutryggingar-
auki sem einungis 314 manns af 26.613
ellilífeyrisþegum fá greiddan óskertan
er settur að fullu inn í dæmið, síðustu
tvö til þrjú árin til þess að geta sýnt
kaupmáttaraukningu trygginga-
greiðslna.
Hið rétta er skv. staðtölum al-
mannatrygginga fyrir árið 2003 að
grunnlífeyrir og tekjutrygging sem
eru hinar hefðbundnu trygginga-
greiðslur almannatrygginga hafa frá
árinu 1995 til ársins 2004 lækkað sem
hlutfall af almennum dagvinnulaunum
verkafólks.
Þessar greiðslur hafa lækkað frá því
að vera 50,49% af almennum launum
verkamanna 1995 niður í að vera
42,82% árið 2004. Þannig hefur al-
mennur kaupmáttur hefðbundinna
tryggingagreiðslna í samanburði við
laun verkafólks lækkað en ekki hækk-
að á tímabilinu.
Í báðum þessum fréttum er verið að
segja frá augljósum blekkinga-
tilraunum. Það er því eins og tekið er
til orða í frásögnum af ýmsum dóms-
málum:
„Það er um eindreginn og augljósan
brotavilja aðila að ræða og því engar
málsbætur til.“
Blekkingaleikir af þessu tagi hitta
einungis fyrir þá sem beita þeim og
verði þeim að góðu.
Misfer Alþingi
með almannafé?
Benedikt Davíðsson skrifar
hugleiðingu í tilefni tveggja
nýlega birtra frétta ’Í báðum þessum frétt-um er verið að segja frá
augljósum blekkinga-
tilraunum.‘
Benedikt Davíðsson
Höfundur er formaður
Landssambands eldri borgara.
VANDRÆÐI atvinnulífsins af allt
of háu gengi íslensku krónunnar
aukast dag frá degi.
Þetta ofurgengi er bein
afleiðing af stór-
iðjustefnu ríkisstjórn-
arinnar. Ruðn-
ingsáhrifin, sem við í
Vinstrihreyfingunni –
grænu framboði vör-
uðum ítrekað við, eru
að koma fram upp á
hvern dag: Aðrar at-
vinnugreinar, einkum
sjávarútvegur og
ferðaþjónusta, eiga í
stórkostlegum vand-
ræðum vegna þessa.
Fólki er sagt upp í stórum stíl, gjald-
þrot vofa yfir og verstu útreiðina fá
smærri fyrirtækin einkum á lands-
byggðinni.. Þetta ástand kannast all-
ir við og nýjustu dæmin eru úr fisk-
vinnslu á Stöðvarfirði, á Hofsósi og í
Þorlákshöfn.
Seðlabankinn hefur það eina verk-
efni að halda verðbólgunni innan
ákveðinna marka. Til þess hefur
hann nánast eitt verkfæri, hækkun
stýrivaxta, sem enn fremur hefur
áhrif á gengi krónunnar. Þessu verk-
færi hefur bankinn beitt til þess að
ná niður verðbólgu og hækka gengi
krónunnar með vaxtahækkunum.
Fasteignaverð og vísitala
Ofan á ruðningsáhrif stór-
iðjustefnunnar bætist nú gríðarleg
hækkun á fasteignaverði, einkum á
höfuðborgarsvæðinu,
sem hækkar neyslu-
verðsvísitöluna. Ef við
lítum á þróunina frá
1997 þá hefur vísitalan
hækkað um 34% en það
er merkilegt að líta á
einstaka þætti hennar.
Til dæmis hefur inn-
lend matvara hækkað
miklu minna eða um
tæp 24%. Opinber
þjónusta hefur hins
vegar hækkað um
42,3%. Er þar skemmst
að minnast nýlegra raf-
magnshækkana sem fylgja í kjölfar
markaðsvæðingar raforkukerfisins.
Hins vegar hefur vísitala húsnæð-
iskostnaðar nær tvöfaldast á þessu
sama tímabili, hækkunin er heil 92
prósent. Þessa þróun má að miklu
leyti rekja til lægri vaxta sem hefur
aukið kaupmátt fólks í húsnæðis-
kaupum og spennt upp húsnæð-
isverð.
Í flestum nágrannalöndum okkar
tíðkast ekki að hafa eignastærðir og
verslun með eignir inni í neyslu-
verðsvísitölu. Hér á landi var áður
talið eðlilegt að kostnaðurinn við að
uppfylla þá grunnþörf að hafa þak
yfir höfuðið væri metinn inn í vísitöl-
una. En nú eru aðstæður einfaldlega
allt aðrar. Húsnæði er orðið venjuleg
markaðsvara, lóðaverð endurspeglar
markaðsverð á staðsetningu og það
er verslað með þessar eignir eins og
hefðbundna vöru. Er nokkuð sem
réttlætir að bóla á fasteignamarkaði
í einum landshluta stjórni almennri
neysluverðs vísitölu landsmanna?
Væri miklu nær að horfa til kostn-
aðarins við að búa í húsnæðinu og
nota til dæmis leiguverð sem mæli-
kvarða til að endurspegla slíka vísi-
tölu.
Grípum í taumana
Það hefur fyrir löngu sýnt sig að
vitinu verður ekki komið fyrir þessa
ríkisstjórn í stóriðjumálum. En þeg-
ar fasteignamarkaðurinn er í reynd
farinn að búa til verðbólgu ofan á
ruðningsáhrif stóriðjuframkvæmd-
anna væri þá ekki rétt að taka fast-
eignaverðið hreinlega út úr neyslu-
verðsvísitölunni eða meta með
öðrum hætti húsnæðiskostnað?
Þannig væri komið í veg fyrir að
verðbólur komi ekki jafn sterkt fram
í mælingu neysluverðs og hækki
þannig allar vísitölubundnar skuldir
landsmanna eins og nú er raunin. Til
þess að ná tökum á núverandi
þensluástandi er ef til vill þörf á að
auka bindiskyldu bankanna til að
taka fé þeirra úr umferð, ef ógætileg
útlánastarfsemi þeirra er að setja
verðbólgu og gengi krónunnar úr
skorðum. Ef það er gert gæti verð-
bólgan hjaðnað verulega, stýrivextir
Seðlabankans myndu lækka, geng-
isvísitalan hækka og samkeppn-
isstaða útflutningsgreinanna styrkj-
ast. Þannig mætti draga töluvert úr
þeim þrengingum sem innlendir at-
vinnuvegir eru nú látnir taka á sig
fyrir stóriðjuævintýrið.
Fasteignaverðið út
úr vísitölunni?
Jón Bjarnason vill hreinsa
fasteignaverð úr vísitölu ’Þetta ástand kannastallir við og nýjustu
dæmin eru úr fisk-
vinnslu á Stöðvarfirði,
á Hofsósi og í Þorláks-
höfn.‘
Jón Bjarnason
Höfundur er alþingismaður Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs.
MIKILSVERT átak er nú fyrir
höndum. Að frumkvæði Samfés
hafa BUGL (barna-
og unglingageðdeild
Landspítala – há-
skólasjúkrahúss og
Samfés (Samtök fé-
lagsmiðstöðva á Ís-
landi) tekið höndum
saman um að helga
vikuna 14.–21. febr-
úar geðheilbrigði ung-
linga. Munu þessir
dagar ganga undir
nafninu Geðveikir
dagar. Þeir sem að
þessu standa eiga
margt sameiginlegt
en heilbrigði og vel-
líðan barna og ung-
linga er okkar meg-
inmarkmið og vinnum
við að því hörðum
höndum að ná því
markmiði.
Átak það sem nú er
að fara af stað er
margþætt. Í fyrsta
lagi er þetta for-
varnar- og fræðslu-
vika fyrir unglinga
um allt land þar sem
geðheilbrigði ung-
linga verður skoðað
frá mörgum hliðum.
Forvarnir eru mik-
ilvægar og sýna fjöl-
margar rannsóknir að
því fyrr sem gripið er
inní, ef barn eða ung-
lingur á við vanlíðan
að stríða, því betri
möguleika á hann á að ná bata og
vegna betur í lífinu. Í viðræðum
okkar við unglinga kemur berlega í
ljós að þetta málefni er þeim of-
arlega í huga. Margir hafa upplifað
erfiða tíma eða eiga vini eða ætt-
ingja sem greinst hafa með geð-
raskanir og er mikilvægt að skiln-
ingur og virðing sé borin fyrir
geðröskunum líkt og öðrum sjúk-
dómum. Reynist það bæði þeim
sem greinist og öllum í kringum
hann erfitt ef ekki er hægt að ræða
á opinskáan hátt um geðraskanir.
Unglingarnir sjálfir taka að
sjálfsögðu mikinn þátt í átakinu.
Þeir afla sér upplýsinga eftir ýms-
um leiðum, útbúa veggspjöld og
standa fyrir ýmsum uppákomum
tengdum þessari viku. Fé-
lagsmiðstöðvar um allt land hafa
skipulagt dagskrá vikuna 14.–20.
febrúar með fræðslu og verkefna-
vinnu og fengið til liðs við sig ein-
staklinga víða að til að vinna að
þessu með þeim.
Starfsfólk BUGL mun
vera með fræðslu og
hefur tekið saman efni
til kennslu og upplýs-
inga.
Annar þáttur þess-
arar viku er að safna
fé til styrktar bygg-
ingasjóði BUGL. Eins
og margir vita hefur
Landspítalinn mátt
þola mikinn niðurskurð
i fjárframlögum und-
anfarin ár og þó að allt
hafi verið gert til að
komast hjá skerðingu
á þjónustu hjá BUGL
er vandinn enn til
staðar með biðlistum
eftir meðferð og
þröngum aðbúnaði
skjólstæðinga og
starfsfólks. Fram-
undan er bygging
nýrrar göngudeildar
og skóla við Dalbraut
og mun það vera mik-
ilvægur áfangi í bættri
þjónustu við börn og
unglinga hér á landi.
Söfnunin fer fram
með sölu á armbönd-
um með áletruninni
GEÐVEIKT! – orði
sem unglingum í dag
hefur tekist að fjar-
lægja frá þeim nei-
kvæða stimpli sem
fylgt hefur því allt of
lengi. Armbandið er táknrænt fyrir
stuðning og umhyggju fyrir þeim
sem ganga þurfa í gegnum erfiða
tíma, því geðrænir erfiðleikar gera
engan greinarmun á fólki og bæði
ég og þú gætum þurft að standa í
þeim sporum að leita okkur hjálpar
einhvern daginn.
Sem starfsmaður á BUGL vil ég
þakka öllu því frábæra fólki í fé-
lagsmiðstöðvum landsins sem
hugsa svo vel um unglingana okkar
alla daga og sérstakar þakkir færi
ég öllum þeim sem að þessu standa
jafnt unglingum sem starfs-
mönnum. Þið eruð alveg GEÐ-
VEIK.
Geðveikir dagar
Samfés og BUGL
Sigríður Ásta Eyþórsdóttir
fjallar um barna- og unglinga-
geðdeild Landspítalans
Sigríður Ásta
Eyþórsdóttir
’Átak það semnú er að fara af
stað er marg-
þætt. Í fyrsta
lagi er þetta for-
varnar- og
fræðsluvika fyr-
ir unglinga um
allt land þar
sem geðheil-
brigði unglinga
verður skoðað
frá mörgum
hliðum.‘
Höfundur er yfiriðjuþjálfi BUGL.
Í NÆSTA mánuði fer fram
rektorskjör við Háskóla Íslands.
Meðal annarra í framboði er Ein-
ar Stefánsson prófessor í augn-
lækningum. Það fennir fljótt í
sporin, mér fannst því rétt að
minna á framsýni hans og hvernig
hans framtíðarsýn varð að veru-
leika.
Í lok ársins 1996 birti Einar, þá-
verandi deildarforseti læknadeild-
ar HÍ, ásamt Sigurði Guðmunds-
syni, þáverandi dósent, nú
landlæknir, tvær greinar í Morg-
unblaðinu þar sem settar voru í
fyrsta sinn fram hugmyndir um
íslenskt háskólasjúkrahús.
Þessar tillögur þóttu þá djarfar
og ekki voru allir sammála. Hug-
myndir þeirra urðu engu að síður
grundvöllur þess að til er í dag
einn spítali, Landspítali – háskóla-
sjúkrahús. Mér er til efs að nokk-
ur deildarforseti læknadeildar
hafi komið fram með jafn djarfa
og framsækna hugmynd sem síð-
an hafi reynst jafn farsæl og raun
ber vitni.
Þetta er rektorsefnið sem Há-
skóli Íslands þarf á að halda í far-
arbroddi. Framsýnn, vel mennt-
aður vísindamaður, sem hikar
ekki við að láta skoðanir sínar í
ljós þegar hann hefur gert upp
hug sinn.
Hugmyndir Einars um metnað-
arfullan rannsóknarháskóla sem
stenst alþjóðlegar kröfur og sam-
keppni, verða vonandi að veru-
leika á næstu árum, rétt eins og
framsýni Einars fyrir 10 árum vís-
aði veginn að Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi.
Haraldur Sigurðsson
Stórhuga draum-
ur sem varð
að veruleika
Höfundur er læknir á Landspítala
– háskólasjúkrahúsi.
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
Allt fyrir baðherbergið