Morgunblaðið - 13.09.2005, Blaðsíða 11

VERÐBÓLGAN mælist 4,8% nú í
september og er komin yfir efri
vikmörk verðbólgumarkmiðs Seðla-
bankans. Hefur hún ekki mælst
meiri í 40 mánuði. Að mati Alþýðu-
sambandsins eru hverfandi litlar
líkur á að forsendur kjarasamninga
haldi í nóvember.
Verulegt frávik frá verðbólgu-
markmiði Seðlabankans
„Þessi mæling kveður upp úr um
að það mun reyna á verðlagsfyr-
irvara í kjarasamningunum og
menn munu þurfa að hefja umræð-
ur á grundvelli þess að um verulegt
frávik sé að ræða frá verðbólgu-
markmiði Seðlabankans en skrifað
er inn í samninga að það sé ein af
forsendum samninganna,“ segir
Hannes G. Sigurðsson aðstoðar-
framkvæmdastjóri Samtaka at-
vinnulífsins.
Viðsemjendur á almenna vinnu-
markaðinum taka samningsforsend-
ur samninganna til sérstakrar skoð-
unar fyrir 15. nóvember næst-
komandi. „Það er umfjöllunarefni
nóvembermánaðar að skoða þetta,“
segir Hannes. „En þessar tölur eru
orðnar þannig, að það er alveg ljóst
að það mun reyna á þetta ákvæði,“
segir hann.
Mikil eftirspurn neytenda eftir
vöru og þjónustu og mikil kaupgeta
í landinu virðist vera að koma fram
í hærra verðlagi núna að mati
Hannesar. „Það má heldur ekki
gleyma því að við höfum verið að
hækka kostnað mun meira en aðrar
þjóðir í allmörg ár. Launabreyt-
ingar hafa verið tvöfalt meiri en
annars staðar tíðkast. Launabreyt-
ingar hér hafa verið sex til sjö pró-
sent á ári auk eins prósents í lífeyr-
issjóð. Það er því að myndast
kostnaðarþrýstingur víða,“ segir
Hannes.
Slæm tíðindi
Þegar skrifað var undir kjara-
samninga á fyrri hluta ársins 2004
var verðbólgan 1,8% og var við það
miðað að hún yrði sem næst 2,5% á
samningstímanum. Liðna tólf mán-
uði hefur hún verið sem næst tvö-
föld sú tala. „Þetta eru slæm tíð-
indi,“ segir Ólafur Darri Andrason,
hagfræðingur ASÍ. „Þegar verka-
lýðshreyfingin gekk frá kjarasamn-
ingum í fyrra var verðbólgan 1,8%.
Við vissum að framundan voru
mestu framkvæmdir Íslandssög-
unnar og að það myndi reyna mjög
á hagkerfið á komandi árum. Við
vildum leggja grunn að stöðugleika
og uppbyggingu atvinnulífsins með
samningum til lengri tíma en oftast
áður og töldum að með réttri hag-
stjórn gæti verðbólga verið um
2,5% á samningstímanum. Verð-
lagsforsendur kjarasamninga miða
því við þá verðbólgutölu. Í nóv-
ember munum við fara yfir það sem
liðið er af samningstímanum og
skoða hvort það hafi gengið eftir.
Því miður eru litlar sem engar líkur
á því. Núna er verðbólgan 4,8% og
við þyrftum að sjá umtalsverða
verðhjöðnun til að nálgast 2,5%
markið, sem er afar ólíklegt. Ég
geri að vísu ráð fyrir að það dragi
úr verðbólgu í næstu mælingu en
það verður ekki um verðhjöðnun að
ræða, heldur mun verðbólguhraðinn
sennilega minnka,“ segir Ólafur
Darri.
Það veldur einnig áhyggjum að
sögn hans að nú í fyrsta skipti í
langan tíma bregður svo við að vísi-
tala neysluverðs án húsnæðis
hækkar meira en vísitalan með hús-
næði. Heldur hefur dregið úr
hækkun á húsnæðisverði á sama
tíma og verð á matvöru, fatnaði og
olíu hækkar mikið milli mánaða.
Þetta er verulegt áhyggjuefni að
mati ASÍ, þegar það er haft í huga
hversu sterk krónan er. „Þetta eru
sterk merki um þenslu,“ segir Ólaf-
ur Darri og telur auknar líkur á að
Seðlabankinn bregðist við þessari
stöðu með hækkun vaxta. „Staðan
er það alvarleg að Seðlabankanum
er skylt að gera ríkisstjórninni
grein fyrir ástæðum verðbólgunnar
og hvernig bankinn telji skynsam-
legast að bregðast við. Það er skil-
greint sem ákveðið krísuástand ef
verðbólgan fer yfir 4% og nú er hún
komin langt yfir þau mörk. Lík-
urnar á því að Seðlabankinn hækki
vexti hafa því aukist verulega,“ seg-
ir Ólafur Darri.
Kaupmáttur minnkar
Verðbólgan er það mikil að ljóst
er að dregið hefur úr kaupmætti
launatekna að undanförnu. „Þorri
launamanna hefur verið að fá 3%
hækkun á síðustu tólf mánuðum og
þegar verðbólga er 4,8% þá þýðir
það einfaldlega að kaupmáttur
launatekna er að minnka,“ segir
Ólafur Darri.
Guðmundur Gunnarsson, formað-
ur Rafiðnaðarsambandsins, segir í
pistli um þessi mál á vefsíðu sam-
bandsins í gær að forsvarsmenn
stéttarfélaganna muni fara yfir
stöðuna á næstu vikum. „Þeir munu
tala við forsvarsmenn samtaka at-
vinnulífsins, og ástæða er að geta
þess að ríkisstjórnin kom að síðustu
kjarasamningum, þannig að rétt er
að fá þá að borðinu líka,“ segir
hann.
Verðbólgan mælist nú 4,8% og er yfir verðbólgumarkmiði Seðlabanka og gildandi kjarasamninga
Flest bendir til að forsendur
samninga muni bregðast

 


  

 


  















0
 
 






  
O 
 P

!"
#P
$ %   " P




   

!
"
 # 
&'P

$%"&' (
)
 # *

#$%"

 ()+"%' ,+, # #-

$+"
&"+ 


-!'
+
  

(
) )*
P

&* +"
*P

*."
"/)   

0)"
)
  * 


##
$+

"' # 
 1'
2"  
 !"#$%$
&'(!%)'*+!

,-. /012
Q Q /02
/032
/302
02
/02
/02
Q /0442
/02
/042
Q 50112
/062
Q Q /0162
1 3








R
R
P
S & O , O S S ! - . / 0

 



  
 
3'+
44 )'''
"+,)4'
"+, )4'
 )4,
- 
)4,
*
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. SEPTEMBER 2005 11
FRÉTTIR
VERÐBÓLGA hér á landi síðastliðna tólf mánuði
er 4,8% samkvæmt mælingu Hagstofu Íslands á
vísitölu neysluverðs. Ef hækkun á húsnæðisverði
er ekki tekin með mælist verðbólgan 1,4%.
Hækkun á vísitölu neysluverðs síðastliðna þrjá
mánuði svarar til 7,6% verðbólgu á ársgrundvelli,
en 5,7% án húsnæðis.
Fram kemur í tilkynningu Hagstofunnar að
vísitala neysluverðs í september hafi hækkað um
1,52% frá fyrra mánuði. Þetta er meiri hækkun
en greiningardeildir viðskiptabankanna höfðu
gert ráð fyrir, en þær spáðu því að hækkun vísi-
tölunnar á milli ágúst og september yrði á bilinu
0,8–0,9%. Vísitala neysluverðs án húsnæðis
hækkaði um 1,71% frá því í ágúst.
Verðbólgumarkmið Seðlabankans miðast við
2,5% verðbólgu með 1,5% þolmörk yfir eða undir
markmiðið. Verðbólgan nú mælist því yfir verð-
bólgumarkmið bankans þó tillit sé tekið til þol-
markanna. Það gerðist einnig í febrúar og mars á
þessu ári. Seðlabankinn þarf nú að senda rík-
isstjórninni greinargerð þar sem greint verður
frá ástæðum þess að verðbólgan hafi rofið efri
þolmörk bankans og viðbrögðum hans vegna
þess.
Útsölulok hafa áhrif
Sumarútsölum er víðast lokið að því er fram
kemur í tilkynningu Hagstofunnar. Verð á fötum
og skóm hækkaði um 13,0%, sem hafði áhrif til
hækkunar vísitölunnar um 0,60%. Verð á dagvör-
um hækkaði um 1,7% (vísitöluáhrif 0,28%) og á
bensíni og gasolíu um 4,9% (vísitöluáhrif 0,25%).
Eigið húsnæði í vísitölu neysluverðs hækkaði um
1,2%. Vísitöluáhrif þeirra hækkunar voru 0,19%.
Þar af voru áhrif af hækkun markaðsverðs á hús-
næði 0,22% en á móti vógu áhrif af lækkun með-
alvaxta, -0,03%.
Verðbólgan
mælist 4,8%
Hækkun milli ágúst og september
mun meiri en spáð var
VIÐSEMJENDUR á almenna
vinnumarkaðinum munu fyr-
ir 15. nóvember fara yfir
hvort forsendur og markmið
kjarasamninga halda í svo-
nefndri forsendunefnd, sem
skipuð er tveimur fulltrúum
atvinnurekenda og tveimur
fulltrúum launþegahreyfing-
arinnar.
Ekki verður því kveðið
upp úr um hvort samnings-
markmið halda eða hvort
forsendur samninga eru
brostnar fyrr en í nóvember.
Fer nefndin yfir þróun
verðbólgunnar frá upphafi
samningstímans og fram í
nóvember en gildandi samn-
ingar hvíla á eftirfarandi
forsendum:
1. Að verðlag þróist í sam-
ræmi við verðbólgumarkmið
Seðlabanka Íslands.
2. Að sú launastefna og þær
kostnaðarhækkanir sem í
samningnum felast verði al-
mennt stefnumarkandi fyrir
aðra samningagerð á vinnu-
markaði.
Forsendunefnd getur
úrskurðað að samningar
haldi gildi sínu
Gert er ráð fyrir því að
forsendunefndin geti komið
sér saman um viðbrögð ef
samningsforsendurnar
bresta og reynt verði að ná
samkomulagi í nefndinni um
hvernig brugðist skuli við.
Takist það getur nefndin
úrskurðað að kjarasamn-
ingar haldi gildi sínu.
En komist nefndin að
þeirri niðurstöðu að forsend-
urnar séu brostnar en hún
kemur sér ekki saman um
viðbrögð, eru samningar
uppsegjanlegir af hálfu
samningsaðila.
Skal þá ákveða uppsögn
samninga fyrir 10. desember
og verða samningar þá laus-
ir næstu áramót.
Uppsögn
um ára-
mót náist
ekki sam-
komulag
Reyna mun á verðlagsfyrirvara
samninga segir aðstoðarfram-
kvæmdastjóri SA
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is