Morgunblaðið - 13.09.2005, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. SEPTEMBER 2005 23
að sér
an-
mögu-
á sjötta
íðið og
repið
yfingar
þriðja
og
efendum.
endu
eimdi
r og
rt
fyr-
erið til í
i enginn
ig æxl-
rum í
ratugn-
ð um
enningu.
il, svo og
i okkar
ð skapa
ur kleift
landi
t ómögu-
Kanada
sama
aríkj-
fengum
hafið
nada
md.“ Og
agt:
velt í
u gefnar
endum
anadíska
r því til
aeme
ood] og
ufyr-
il að
em hafði
anum á
ki þurftu
i til út-
áðu að
a kan-
m mímeó-
d. Mest
og selt
um.
Upplagið var kannski 200 eintök
eða svo. Það var fjöldinn allur af
ljóðskáldum á þessum tíma, ein-
mitt vegna þess að þau voru ekki
háð hefðbundnu bókaútgáfunum:
öld kaffihúsanna var runnin upp
og þar var hægt að lesa upp og
selja bækur.
Við gáfum líka út sjálfstæð
tímarit sem við fjölrituðum, heft-
um saman í bæklinga og seldum
á upplestrum. Þetta varð svo að
hreyfingu út um allt land. Upp úr
þessu hófum við svo að gefa út
skáldsögur. Öll þessi umbrot og
gerjun var andsvar okkar við
þeirri viðteknu hugmynd að kan-
adísk skrif væru ekki til. Á átt-
unda áratugnum kom meiri festa
í þetta allt og nú er gríðarlega
mikið skrifað í Kanada og margt
af því er einnig gefið út erlendis.“
Atwood tekur þó fram að op-
inber meðvitund um vandann og
stuðningur, einkum frá menning-
arstofnuninni Canada Council,
hafi ýtt undir og hjálpað til. „Við
fengum t.d. ferðapeninga í upp-
lestrarferðir úti á landi. Ég man
eftir þó nokkrum slíkum ferðum,
m.a. á staði sem rithöfundar
höfðu aldrei heimsótt. Maður tók
rútuna með bækurnar sínar í far-
teskinu. Þarna mætti maður s.s.
með bækurnar sínar, þar sem
bókabúðir voru varla til, seldi
þær, setti peningana í umslag og
færði útgefandanum. Aðsóknin
var yfirleitt góð enda um nýjung
að ræða.
Bréf til Ameríku
Margaret Atwood er ekki bara
bókmenntalegur og menningar-
legur baráttumaður eða aktívisti,
heldur beittur gagnrýnandi á
sviði samfélags- og aðþjóðamála.
Hún er í þeim heldur fámenna
hópi menningarvita sem hafa
harðlega gagnrýnt innrásina í
Írak og vakti „bréf“ hennar til
Ameríku athygli þegar það kom
út skömmu eftir innrásina. Í því
segir hún m.a.: „Kæra Ameríka.
Ég á erfitt um vik að skrifa þetta
bréf, því að ég er ekki lengur viss
um hver þú ert. Sum ykkar eiga
kannski í sama vanda. Ég hélt ég
þekkti þig: Kynni okkar hafa ver-
ið góð síðustu 55 árin. Þú varst
Mikki Mús og Andrés Önd í
teiknimyndasögunum sem ég las
seint á fimmta áratugnum. Þú
varst útvarpsþættirnir – Jack
Benny, Our Miss Brooks. Þú
varst tónlistin sem ég söng og
dansaði við: The Andrew sisters,
Ella Fitzgerald, Elvis. […] Þú
skrifaðir sumar af mínum uppá-
haldsbókum. Þú skapaðir Stik-
ilsberja Finn.“
Eftir frekari upptalningu bend-
ir hún Ameríku á að: „ef þú held-
ur áfram á sömu hættulegu
brautinni hættir umheimurinn að
dá það sem er gott við þig. Hann
gæti komist að þeirri niðurstöðu
að borgin þín á hæðinni sé slömm
og lýðræðið þitt plat og þú eigir
því ekkert með að troða ykkar
skemmdu hugmyndum upp á
aðra. Hann mun halda að þú haf-
ir látið lög og reglur lönd og leið
[…]“
Gegn
innrásarstríði
Samkvæmt hugmyndafræði Bush
forseta setur Atwood sig í stöðu
óvinarins, með þessari tilfinn-
ingaríku yfirlýsingu sem birt var
í tímaritinu þekkta, Nation. „Ég
er fyrst og fremst rithöfundur.
En þannig vildi til að ég heim-
sótti vin minn E.L. Doctorov á
Long Island. Þar var í heimsókn
Victor nokkur Navasky, ritstjóri
Nation. Hann sagði mér frá eins
konar greinaflokki sem héti Lett-
ers to America og spurði mig
hvort ég væri til í að skrifa í
hann. Ég sagði náttúrlega, eins
og maður gerir alltaf: Sjálfsagt!
Og þetta var löngu áður en við,
þetta venjulega fólk, vissum að
stríð í Írak væri yfirvofandi.
Herrarnir Blair og Bush vissu
það þegar en sögðu okkur hinum
ekki frá því.
Svo fóru hlutirnir að gerast
hratt. Ég vissi ekki alveg hvernig
ég ætti að snúa mér í þessu og í
staðinn fyrir að segja „þið hefðuð
ekki átt að…“ spurði ég „hvernig
gátuð þið látið þetta gerast…“
Þessi hörmung er raunar í al-
gerri andstöðu við bandarískan
þjóðarvilja. Ef allt fer til fjand-
ans úr þessu þá förum við með
þeim og ættum því kannski ekki
að óska eftir því. Maður getur
bara vonast til þess að þeir sjái
að sér sjálfir áður en það er um
seinan.
Atwood harmar að Ísland skuli
vera á lista hinna viljugu þjóða,
sem styður innrásarstríðið í Írak.
Henni finnst undarlegt að stuðn-
ingurinn skuli hafa verið veittur
án samþykkis Alþingis og þjóð-
arinnar. „Þetta er afar ó-íslenskt
af ykkur. Hvernig líður þeim sem
ákvað þetta eiginlega núna?“
Ímyndunin –
aflvaki heimsins
Gagnrýnin afstaða Margaret
Atwood kemur vissulega fram í
skrifum hennar, ekki síst skáld-
sögunum. Hún hefur skrifað
frábærar bækur í þeirri bók-
menntagrein sem kölluð er vís-
indaskáldskapur. Einkum er þar
um að ræða stórvirkin The
Handmaid’s Tale (1985) og Oryx
and Crake (2003). Í báðum sög-
um er dregin upp mögnuð mynd
af staðleysuóhugnaði eða
dystópíu. Það sem á sér stað í
þessum sögum virðist í fyrstu
fjarstæðukennt. Atwood er hins
vegar ekki alfarið á því. Í báðum
bókum hafi hún einsett sér að
skrifa ekki annað en það sem þá
og þegar var mögulegt. Hún
greinir reyndar á milli vís-
indaskáldskapar (science fiction)
og spáskáldsagna (speculative
fiction). „Í vísindaskáldskap eru
græn furðudýr og skringileg fyr-
irbæri, eins og í Star Trek eða
Star Wars. Í spáskáldskap eru
mun „raunverulegri“ lausnir; allt
sem þar gerist, er sannanlega
mögulegt.“
Ímyndunin og ímyndunarflugið
er í augum Atwood mikilvægur
þáttur í mannlegri tilveru sem
við komumst ekki hjá að skoða af
fullri alvöru. „Það er okkur bein-
línis nauðsyn því að í æ ríkari
mæli gildir að ef við getum
ímyndað okkur eitthvað þá verði
það mögulegt – og eigi sér hugs-
anlega stað. Bókmenntir eru segð
eða útvarp hins mannlega ímynd-
unarflugs. Í skáldskap getum við,
í ljósi þess sem þar birtist, skoð-
að og kannski skilið hvað við er-
um og hvað við viljum.“
agnir og stríð
Morgunblaðið/Golli
ónurnar eins og þær eru en ekki eins og þær
frá konum úr hugmyndafræðilegu baráttunni,
í að lesa um fullkomnar konur?“ segir Margaret
enntahátíðar í Reykjavík að þessu sinni.
um við,
r birt-
nski
um
m.‘
Þ
orkell G. Sigurbjörns-
son afhenti í gær 10
ára krökkum í Laug-
arnesskóla í Reykjavík
Nýja testamentið að
gjöf fyrir hönd Gídeonfélagsins.
Félagið byrjaði að heimsækja skóla
í þessum tilgangi haustið 1954 og
heimsótti fyrst Laugarnesskóla. Þá
var Þorkell einnig á meðal fulltrúa
félagsins og nú, á 60 ára afmæli
þess, er hann enn að, rúmlega 93
ára gamall. „Ég hef haft mikla
blessun af þessu, en á seinni árum
hefur röddin brugðist mér dálítið –
það gerir aldurinn,“ segir hann.
Giedonhreyfingin var stofnuð af
þremur sölumönnum í Bandaríkj-
unum 1899. Annað félagið var
stofnað í Kanada 1911 og þriðja fé-
lagið á Íslandi 30. ágúst 1945 eða
fyrir um 60 árum. Nú eru um
250.000 félagar í 180 löndum víðs
vegar um heiminn og búið er að
gefa um 325.000 eintök af Nýja
testamentinu á Íslandi, að sögn
Þorkels. „Ég hefði aldrei látið mig
dreyma um þessa miklu út-
breiðslu,“ segir hann.
Vestur-Íslendingurinn Kristinn
Guðnason var upphafsmaðurinn að
stofnun félagsins á Íslandi. „Hann
var bróðir Jóns Guðnasonar, fisk-
sala, hafði kynnst hreyfingunni
vestra, þar sem hann bjó í þrjátíu,
fjörutíu ár, hreifst mjög af fé-
lagsskapnum og vildi stofna sams
konar félag hérlendis,“ rifjar Þor-
kell upp. „Kristinn var svo heppinn
að hitta Ólaf Ólafsson, trúboða,
sem aðstoðaði hann við að kalla
saman ýmsa kaupsýslumenn. Krist-
inn vildi stofna félagið strax á
fyrsta fundi, sem um 70 manns
sóttu, en Ólafur vildi bíða næsta
fundar daginn eftir. Þá komu um
30 manns og enn vildi Ólafur bíða.
17 manns mættu á þriðju samkom-
una og þá var félagið stofnað.
Kristinn þekkti mig ekki neitt en á
fundinum benti hann á mig og
sagði að ég væri faðirinn. Ég neit-
aði ekki og lét tilleiðast þó ég hafi
verið undrandi og mér hafi fundist
flestir færari en ég til að gegna for-
mannsstarfinu. Á hverju ári óskaði
ég eftir að einhver annar tæki við
en ég var alltaf endurkjörinn og
gegndi embættinu í 19 ár samfleytt
og svo síðar í eitt ár.“
Markviss dreifing Nýja testa-
mentisins á Íslandi hófst 1949. Þor-
kell hefur verið ötull liðsmaður alla
tíð og aðeins misst úr eitt ár, 2002.
„Ég var 33 ára þegar við stofn-
uðum félagið og er enn að 60 árum
síðar,“ segir Þorkell. Hann var
lengi verslunarmaður og vann
meðal annars í versluninni Ed-
inborg í Hafnarstræti í áratugi.
Þegar hann var 79 ára hætti hann
að vinna hjá heildverslun Ásbjörns
Ólafssonar þar sem hann var aðal-
bókari í 20 ár.
Fyrstu eintökin af Nýja testa-
mentinu voru lögð inn á Hótel Borg
og síðan hefur bókinni verið dreift
á hótel, sjúkrahús og elliheimili, í
fangelsi og skip og til hjúkr-
unarfólks, barnaskólanemenda og
fleiri. „1954 hófst dreifing til 12
ára nemenda í skólum,“ segir Þor-
kell. „Síðar fengu 11 ára börn ritið
að gjöf og loks 10 ára nemendur.
Ég hef farið í marga skóla og
skemmtilegast er að sjá gleðina í
augum barnanna þegar þau veita
Nýja testamentinu viðtöku og vita
að þar með hafa þau auðveldan að-
gang að guðs orði, sjálfum sér og
öðrum til sáluhjálpar og bless-
unar.“
Þorkell er rúmlega 93 ára og á
margar góðar minningar frá starf-
inu fyrir Gideonhreyfinguna. Ekki
síst í Laugarnesskóla, þar sem
hann afhenti meðal annars son-
arsyni sínum Nýja testamentið í
gær. Hann nefnir að á 10 ára af-
mæli félagsins hafi fræðslustjóri og
fleiri frammámenn verið við-
staddir afhendingu bókarinnar í
skólanum og alltaf hafi verið um
ákveðna viðhöfn að ræða. „Hér af-
henti ég Sigurbirni, syni mínum,
Nýja testamentið og nú hef ég af-
hent öllum þremur sonum hans,
Þorkeli Gunnari, Geirlaugi Inga og
nú Páli Steinari, bókina. Ætli þetta
sé ekki í síðasta sinn sem ég af-
hendi Nýja testamentið en ef ég lifi
kem ég aftur í Laugarnesskólann
að ári og þá sem meðhjálpari.“
Hefur dreift Nýja testamentinu í meira en hálfa öld
Skemmtilegast
að sjá gleðina í
augum barnanna
Eftir Steinþór Guðbjartsson
steg@mbl.is
Morgunblaðið/Ásdís
Þorkell G. Sigurbjörnsson afhenti sonarsyni sínum, Páli Steinari Sig-
urbjörnssyni, Nýja testamentið að gjöf í Laugarnesskólanum í gær. Þar
afhenti hann syni sínum, Sigurbirni, bókina þegar hann var nemandi í
skólanum en hann var einnig viðstaddur afhendinguna í gær.
Morgunblaðið/Ásdís
Þorkell G. Sigurbjörnsson afhendir 10 ára nemendum í Laugarnesskóla í Reykjavík Nýja testamentið að gjöf.