Morgunblaðið - 02.10.2005, Síða 23

sínum og þrátt fyrir allt hóf skólinn
sitt hefðbundna skólaár um haustið.
Það var að duga eða drepast. Skól-
anum hafði formlega verið lokað en
ákveðið var að halda kennslunni
áfram í gegnum Netið. Hægt er að
loka byggingu en erfiðara er að loka
á hugmyndir.
Rómantískar hugmyndir
eftir sjálfstæði
Og það er ef til vill kjarni málsins.
Hugmyndin á bak við háskólann var
sterk og ljóst að hún yrði ekki svo
auðveldlega lamin niður. Hún fól í
sér frelsi til að skiptast á skoðunum,
von um breytingar og ósk um eitt-
hvað annað og meira. Hún var hug-
arfóstur hugsjónafólks sem eftir fall
Sovétríkjanna var uppfullt af róman-
tískum hugmyndum. Skólanum var
komið á laggirnar af nokkrum fræði-
mönnum sem voru staðráðnir í að
reyna að breyta viðteknum hug-
myndum um framhaldsmenntun í
Hvíta-Rússlandi. Vladimir var í þess-
um hópi.
„Á Sovéttímanum voru í raun ekki
alvöru háskólar í landinu. Við höfð-
um bara skóla sem þjálfuðu nemend-
ur upp fyrir eitthvað ákveðið, til
dæmis kennslu. Þetta voru ekki skól-
ar þar sem akademískt frelsi var
meginatriði. Við vildum reyna að
koma á laggirnar stofnun sem hefði
slíkt frelsi að leiðarljósi. Það var ný-
mæli í Hvíta-Rússlandi. Háskólar
eru, og eiga að vera, samvinna nem-
enda og prófessora og þar eiga marg-
vísleg skoðanaskipti að geta farið
fram,“ segir hann og leggur áherslu
á orð sín.
Vladimir bætir við að eftir sjálf-
stæðið frá Sovétríkjunum 1992 hafi
fólk haft miklar væntingar um fram-
tíðina og haldið að nú tækju við lýð-
ræðislegir tímar. Hann og stofnend-
ur háskólans hafi séð að ef þau
ætluðu að breyta einhverju í landinu
yrðu þau að gera eitthvað annað en
það sem ríkisskólarnir höfðu lagt
áherslu á. Skólinn skyldi vera óháður
ríkinu og hann skyldi mennta nýja
kynslóð nemenda.
„Auðvitað er þetta ákveðin áhætta“
Til að byrja með voru nemendur
nokkrir tugir en þeim fjölgaði hratt.
Skólinn fékk alþjóðlega athygli og
var álitinn gegna mikilvægu hlut-
verki í lýðræðisuppbyggingu í land-
inu. Þegar honum var lokað í fyrra
voru nemendur tæplega 1.200 tals-
ins. Eins og er stunda 600 þeirra nám
í gegnum Netið, þar af 400 í Hvíta-
Rússlandi en 200 í öðrum löndum.
Margir hafa yfirgefið landið því þeir
vilja frekar vera annars staðar.
Aðspurður hvort þeir 400 sem enn
eru í Hvíta-Rússlandi og stunda fjar-
námið, geti átt von á refsingu kinkar
Vladimir hugsandi kolli. „Auðvitað er
þetta ákveðin áhætta.“
Stjórnvöld í Litháen tóku yfir-
mönnum skólans vel þegar þeir
sýndu áhuga á að halda starfinu
áfram og opna miðstöð skólans í Vil-
níus. Fjarkennslan fór fram frá
heimilum prófessoranna í Hvíta-
Rússlandi en skólann vantaði stað
fyrir skrifstofu sína. Hún gat vitan-
lega ekki verið í Hvíta-Rússlandi.
Fjarnámið sjálft er ekki viður-
kennt af hvítrússneskum stjórnvöld-
um. Skólanum hefur enda verið lok-
að. Það verður að teljast athyglisvert
að nemendur stundi háskólanám sem
þeir vita ekki hvort þeir fái nokkurn
tímann metið. Vladimir bendir á að
þeir geri þetta vegna þess að þarna
sé um að ræða öðruvísi kennslu en
hjá ríkisháskólunum. Hann minnir á
að opinberu skólarnir séu undir
hælnum á stjórnvöldum. Í þeim ríki
ekki nauðsynlegt frelsi og fólk vilji
ekki vera í umhverfi sem ekki sé lýð-
ræðislegt.
Litháensk stjórnvöld jákvæð
En fátt er svo með öllu illt að ei
boði gott. Vladimir bendir á að fjar-
námsnemendurnir geti hugsanlega
fengið hluta námsins metinn annars
staðar. Og kannski geta þeir seinna
komið til Litháen og útskrifast þaðan
frá Evrópska hugvísindaháskólanum
– í útlegð. Í lok næstu viku mun
nefnilega kennsla hefjast í nýjum
heimkynnum skólans í Vilníus. Þar
verða kennarar og nemendur augliti
til auglitis í hefðbundnu háskóla-
námi. Á mánudag eru 260 nemendur
væntanlegir frá Hvíta-Rússlandi til
að setjast á alvöru skólabekk á nýjan
leik – í þetta skipti í útlagaháskóla í
Litháen.
Umsóknir um skólavist í Vilníus
bárust frá miklu fleiri nemendum en
hægt var að taka á móti. Fjarkennsl-
an heldur eftir sem áður áfram fyrir
aðra nemendur en vonir standa til að
í framtíðinni verði hægt að koma á
fót öflugum háskóla Hvít-Rússa í
Litháen.
Litháenska ríkisstjórnin hefur
tekið vel í hugmyndina og utanrík-
isráðherra landsins hefur lagt sitt af
mörkum til að tryggja nemendum
vegabréfsáritanir og dvalarleyfi.
Prófessorar við skólann munu
skiptast á að koma til Litháen frá
Hvíta-Rússlandi í 10 daga í senn. Á
milli höfuðborganna er ekki nema
tveggja tíma akstur. Hjá skólanum
geta menn einungis vonað að hvít-
rússnesk stjórnvöld setji þeim ekki
stólinn fyrir dyrnar þegar þeir koma
og fara frá landinu.
Alþjóðlegur stuðningur
Evrópusambandið hefur sýnt vilja
til að aðstoða við að opna og reka
útlagaháskólann í Vilníus. Í fréttatil-
kynningu frá Norrænu ráðherra-
nefndinni í seinustu viku kom fram
að norrænu samstarfsráðherrarnir
hafa einnig rætt þann möguleika að
styrkja skólann. Ísland á sæti í Nor-
rænu ráðherranefndinni. Í fréttatil-
kynningunni segir að líta megi á útla-
gaháskólann sem framlag til
lýðræðisþróunar í Hvíta-Rússlandi.
„Ég er mjög þakklátur fyrir stuðn-
inginn,“ segir Vladimir, hugsar málið
örlitla stund og bætir síðan við: „Við
erum að berjast gegn stjórninni og
fyrir háskólafrelsi ásamt fólki frá
öðrum löndum. Það er mikilvægt fyr-
ir okkur. Við erum ekki ein í þessu.“
sigridurv@mbl.is
’Skólinn menntaðiverðandi elítu lands-
ins og gerði það að
mati forsetans undir
mjög sterkum vest-
rænum áhrifum. Það
var óæskilegt og
stemmdi ekki við
hans eigin hug-
myndafræði.‘

   
    

 







   
   





MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2. OKTÓBER 2005 23
www.leikhusid.is
Þröstur Leó Gunnarsson
Leikari ársins í aukahlutverki
Gríman 2005
Sýningum lýkur
í október Húsin eru seld á þremur byggingastigum.
Verð frá kr. 955.000 m/vsk.
Húsin verða tilbúin til afhendingar feb.-mars 2006.
5 ára reynsla á Íslandi.
Sjá nánar heimasíðu okkar: www.kvistas.is
Sölumaður: Jóhannes, sími 482 2362.
Kvistás s/f Selfossi.
kvistas@simnet.is
Gestahús
24 fm gestahús,
byggð úr gegnheilum
harðvið
Skógarhlíð 18 • sími 595 1000
www.heimsferdir.is
Munið Mastercard
ferðaávísunina
Barcelona
23. okt.
Kr. 19.990
Flugsæti með sköttum,
m.v. 2 fyrir 1
Netverð
Kraká
3. nóv.
Kr. 41.190
Flugsæti með sköttum
Netverð
Vín
3. nóv.
Kr. 41.190
Flugsæti með sköttum
Netverð
Prag
10. okt.
Kr. 19.990
Flugsæti með sköttum,
m.v. 2 fyrir 1
Netverð
Búdapest
17. okt.
Kr. 19.990
Flugsæti með sköttum,
m.v. 2 fyrir 1
Netverð
Havana
8. nóv.
Kr. 59.490
Flugsæti með sköttum
Netverð
Einræðisherra Evrópu
Reuters
Aleksander Lúkasjenkó stjórnar
Hvíta-Rússlandi með ægivaldi, líður
enga gagnrýni og ákvað að loka ein-
faldlega Evrópska hugvísindaháskól-
anum.
Í HVÍTA-Rússlandi búa tæpar 10 millj-
ónir og landið er tvöfalt stærra að
flatarmáli en Ísland. Það var hluti af
Sovétríkjunum þangað til árið 1991.
Árið eftir var Evrópski hugvís-
indaháskólinn stofnaður í höfuðborg-
inni Minsk.
Landsmenn fögnuðu ákaft þegar
þeir hlutu sjálfstæði fyrir 14 árum en
lýðræðislegar vonir minnkuðu í takt
við aukin völd forsetans Aleksanders
Lúkasjenkós. Þegar hann var fyrst
kosinn árið 1994 lofaði hann að berj-
ast gegn spillingu og koma á jafn-
vægi, en raunin hefur orðið öll önnur.
Óeðlilegar kosningar
tryggðu áframhaldandi völd
Síðan Lúkasjenkó komst til valda
hefur hann hert tök sín á fjölmiðlum,
viðskiptaheiminum, skólum og í raun
öllu því sem mögulega gæti ógnað
honum.
Erlendar fjárfestingar eru litlar
sem engar í landinu og fjárfestar
halda sig í öruggri fjarlægð. Dauða-
refsingar viðgangast. Fréttamenn
hafa verið sóttir til saka fyrir að
gagnrýna forsetann. Slík gagnrýni
getur leitt til allt að fjögurra ára
fangelsisvistar. Alþjóðleg nefnd sem
vernda á fréttamenn hefur lýst því
yfir að Hvíta-Rússland sé eitt af 10
verstu löndum í heimi til að starfa
við fréttamennsku í. Aðgerðirnar
gegn Evrópska hugvísindaháskól-
anum eru sagðar dæmigerðar fyrir
Lúkasjenkó.
Fyrir tæpu ári var haldin þjóð-
aratkvæðagreiðsla í Hvíta-Rússlandi
um möguleika forsetans á að sitja
lengur en tvö kjörtímabil. Stjórn-
arandstaðan og alþjóðlegir eftirlits-
menn fullyrtu eftir kosningarnar að
þær hefðu ekki farið fram með eðli-
legum hætti og verið langt frá því að
vera lýðræðislegar. Úrslitin sýndu að
77% kjósenda samþykktu ráðahag
forsetans. Þrátt fyrir gagnrýni á
kosningarnar var niðurstöðunni hald-
ið til streitu. Maðurinn, sem þá þegar
var gjarnan vísað til sem síðasta ein-
ræðisherra Evrópu, sat áfram við
völd.
Neitun um vegabréfsáritanir
á báða bóga
Bandaríkin og Evrópusambandið
hafa reynt að auka þrýsting á Lúk-
asjenkó. Bandaríkin settu við-
skiptabann á landið í nóvember í
fyrra og Evrópusambandið hefur sett
ferðabann á forsetann og aðra hátt-
setta embættismenn. Þeir fá ekki að
ferðast til ríkja sambandsins.
Hvítrússnesk stjórnvöld hafa sjálf
takmarkað hverjir fá að koma til
landsins. Fyrir jól í fyrra var sérfræð-
ingi, sem skipaður var af sérstakri
nefnd Sameinuðu þjóðanna um
mannréttindi, neitað um vegabréfs-
áritun. Hann átti að rannsaka stöðu
mannréttinda í landinu.
Ólíkt nágrannaríkjunum, Póllandi,
Lettlandi og Litháen, sem tekið hafa
Evrópusamvinnu fagnandi og gengu í
Evrópusambandið í fyrra, neitar Lúk-
asjenkó öllum hugmyndum um evr-
ópska framtíð Hvíta-Rússlands. Hann
hefur horn í síðu þess sem vestrænt
er og vill ekki að Hvítrússar líti til
vesturs. Sjálfur horfir hann í átt til
Rússlands og reynir að halda góðum
samskiptum við stjórnvöld í Moskvu.