Morgunblaðið - 27.11.2005, Side 54

54 SUNNUDAGUR 27. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
Aðventan er byrjuð,með tilheyrandiundirbúningi fyrirbjörtustu hátíðkristninnar, þótt á
myrkasta tíma ársins sé að
finna. Aðventukransarnir eru
komnir á borðin eða í glugga-
kisturnar eða aðra staði, og af
fyrsta kertinu, sem er hvítt að
lit, en þrjú fjólublá verða tendr-
uð í kjölfarið, stafar ljóma,
bendandi á þann sem er að
koma í minningunni, ljósið sem
aldrei slokknar. Orðið aðventa
er nefnilega dregið af latnesku
orðunum Adventus Domini, sem
þýða „koma Drottins“.
Mörgum sálum er aðventan
kærkomin tilbreyting frá amstri
hversdagsins, og þær reyna af
fremsta megni að umvefja þenn-
an boðskap hennar um frið og
góðan hug til samferðafólksins
með því að sækja helgistundir
og róa sig þannig niður fyrir
stundina helgustu. En sífellt
kapphlaup við tímann og efnið
finnst jú líka og sést í mann-
heimum, og kannski aldrei
meira en einmitt núna.
Þegar jólin fara að nálgast
dettur mér oft í hug sagan af
drengnum litla sem gleymdist í
miðju aðventustússinu. Ég hef
reyndar sagt hana áður í þess-
um dálki. En desember var
sumsé upp runninn og vel það,
og snáðinn horfði á pabba og
mömmu vera að þvo og pússa,
laga og baka, og hraðinn var gíf-
urlegur og spennan yfirþyrm-
andi. Hann bað þau um að lesa
fyrir sig jólasöguna. En það var
ekki hægt. Aðfangadagur var
innan seilingar og margt ógert á
heimilinu, sem þurfti nauðsyn-
lega að klára. Vildi hann ekki
bara setjast niður og teikna?
Jesúbarnið, til dæmis? Og hon-
um var fengið blað og litir.
Eftir nokkra stund var mynd-
in tilbúin. Og aftur bað sonurinn
um athygli. En svarið var eins
og fyrr. Vildi hann ekki bara
teikna aðra mynd?
Að því verki búnu reynir hann
enn á ný að fá þau til að lesa
fyrir sig um það sem gerist í
Betlehem forðum, um stjörnuna
og englana og hirðana og vitr-
ingana. En allt er við það sama.
Og við hverja spurningu og neit-
un festist ný mynd á blaðið.
Loks kemur að því, að
mamma og pabbi taka sér pásu,
úrvinda af þreytu, og nota þá
tækifærið og biðja um að fá að
sjá, hvað búið sé að teikna og
lita. En þau reka upp stór augu,
er þau sjá blaðið. Þar er urmull
lítilla mynda, hver um aðra
þvera: mamma að sópa, pabbi að
negla, mamma að skúra, pabbi
að skipta um ljósaperu, mamma
að ryksuga, pabbi að fara út með
ruslið, mamma að vaska upp,
pabbi að leggja sig …
„Já, en hvar er myndin af
Jesú?“ er spurt. Og drengurinn
svarar: „Ja, sko, hún lenti undir
öllum hinum. Ég byrjaði á því að
teikna hann, en svo teiknaði ég
aðra mynd, og svo fleiri, og allt í
einu var Jesús horfinn.“
Mamma og pabbi litu hvort á
annað, og gáfu sér nú loksins
tíma með drengnum sínum og
lásu fyrir hann jólasöguna.
Ef grannt er skoðað var þessi
litli gutti samt heppinn, þrátt
fyrir allt. Og af hverju? Jú, fyrir
u.þ.b. ári voru nokkur fimm ára
börn spurð að því af einu dag-
blaðanna hér á landi hvers
vegna jólin væru haldin. Þau
gátu ekki svarað því. Ótrúlegt,
en satt. Um jólasveinana gömlu
vissu þau hins vegar flest, ef
ekki allt.
Hnokkinn í aðventusögunni
kunni allavega einhver skil á
hinu.
En þessi umrædda könnun
varð biskupi Íslands, herra Karli
Sigurbjörnssyni, íhugunarefni
24. desember í fyrra. Og hann,
eins og allt vel meinandi fólk,
var sleginn og fannst þetta
dapurlegt – sem það er, og
eiginlega stóralvarlegt, ef rætur
menningar okkar eru að hverfa
sjónum, tengslin við fortíðina að
rofna, vegna skammtímablossa
frá gervigliti neonheimsins, eða
vafasamra aðgerða undir merkj-
um „frelsunar hugans“, sem í og
með gæti legið á bak við, eða þá
einfaldlega sinnuleysis ungra, ís-
lenskra foreldra um kristileg
verðmæti og gildi – og kvaðst
vona að einhver yrði til að benda
umræddum börnum og öðrum á
raunverulegt tilefni jólanna,
enda væri þar að finna hið mikil-
vægasta af öllu. Og lokaorð hans
voru þessi:
Hvers vegna eru jólin? Vegna þess að
Guð gefur okkur þau. Guð sem elskar
þennan heim og gaf son sinn, Jesú
Krist, til lífs og heilla heiminum öll-
um. Jólaguðspjallið er frásagan af
því, sagan af barninu sem lagt var í
jötu, af trúfesti hirðanna og söng
englanna. Þessi látlausa, yndislega
saga mun óma um heimsbyggðina alla
í nótt, í orðum og tónum, ljóði og
söng. Hlustaðu eftir því sem hún er
að segja! Og þiggðu þá gjöf sem þar
er rétt til þín. Leitastu við að lifa í
meðvitund um að þú ert umvafin(n)
ást og náð, umhyggju og kærleika
Guðs allar stundir. Horfðu með þeim
augum á jólaljósin, og taktu utan um
þau sem þér eru næst, og hlustaðu
eftir orðinu um frelsarann sem fædd-
ur er, barnið í jötunni, sem er Drott-
inn þinn og Guð þinn. Hann gefi þér
og þínum gleðileg jól.
Með ósk um sanna og góða að-
ventu.
Hvers vegna
eru jól?
Þá er nýtt
kirkjuár byrj-
að og jólin að
koma, eina
ferðina enn.
En ekki eru
þó allir lands-
menn með tilefni komandi atburða á hreinu.
Sigurður Ægisson fjallar um það í pistli
dagsins.
sigurdur.aegisson@kirkjan.is
HUGVEKJA
Í dag er kvaddur
bróðir minn Skúli
Jónsson hinstu kveðju
frá Keldnakirkju. Und-
ir slíkum kringum-
stæðum langar mig að stinga niður
penna og koma á blað því sem mér
fannst athyglisvert við hans lífshlaup.
Þá leitar hugur minn aftur til frum-
bernskunnar. Það haust stóðu tveir
gráir hestar, Sörli og Hörður, bundn-
ir við grindverkið við skúrinn á Sela-
læk og ég, fjögurra ára snáði, spyr
pabba hvað eigi að gera við hestana.
Er svarað það eigi að járna þá því
hann Skúli sé að fara á fjall „að ná í
kindina þína, hana Mossu“. Það fylgdi
einnig með í svarinu að þessi ferð
væri ekki fyrir aðra en fullfríska karl-
menn, áhættusöm frá veðurfarslegu
sjónarmiði og endar í Reyðarvatns-
réttum, þar sem réttað verði, ef allt
gangi að óskum. Réttardagurinn væri
hátíðisdagur „og vonandi kemur hann
með hana Mossu þína þangað“.
Fannst mér Skúli stundum vera svo-
lítið ólíkur sjálfum sér þegar hann
kom með féð í réttirnar með sveit-
ungum sínum, söng og sendi félögun-
um hnyttnar aðfinnslur, stimpaðist og
gerði grín að sjálfum sér og öðrum.
Skúli lifði margbrotna tíma í ís-
lensku bændasamfélagi, allt frá því
hann var ungur drengur með orf og
ljá að slá í Oddaflóðum eins og gert
hafði verið um aldir. Heyinu var rak-
að upp úr bleytunni með hrífu á þurra
bletti, breitt úr því til þerris, þá var
því drýlt og að lokum komið heim í
hlöðu. Það hefur verið góð, afslöppuð
tilfinning og gefandi lífsfylling að fá
tækifæri til að upplifa alla þá fram-
vindu til vinnuhagræðis sem vélvæð-
ingunni fylgdi, allt frá jarðvinnslu-
sem og heyvinnutækjum, fram til
dagsins í dag. Skúli var mjög vinnu-
samur, gekk til allra verka af ákveðni
og gaf sig allan í þau af alúð og sam-
viskusemi svo sem við nýbyggingar,
innréttingar, viðgerðir hvers konar
og var nágrönnum hjálpsamur ef þá
vantaði aðstoð. Vinnudagurinn var oft
langur um sauðburð sem og slátt og
aldrei man ég eftir að hann tæki sér
frí, kvartaði eða svæfi fram eftir
morgni eftir að hafa unnið nætur-
langt, að undanskilinni tveggja vikna
bændaferð til Danmerkur sem hann
fór 1968, um það leyti sem hann átti
30 afmæli. Hann vann mörg haust,
eða í um aldarfjórðung, við sauðfjár-
slátrun hjá Sláturfélagi Suðurlands,
fyrst á Hellu við fláningu og síðar sem
verkstjóri, og fylgdi með er starfsem-
in fluttist á Hvolsvöll og síðar á Sel-
foss uns hann hætti vegna heilsu-
brests árið 1996.
Skúli var átta ára gamall er hann
missti móður sína og sá missir mótaði
hann til lífstíðar. Tók hann að sér
ákveðin verk móður sinnar að henni
genginni, svo sem að fylgjast með að
systkini hans tækju lýsi og borðuðu
matinn sinn. Hann var haldinn ákveð-
inni dulúð með eigin mál og sá meira
en margur annar. Rödd hans var ekki
há en samt heyrðist alltaf hvað hann
sagði, alltaf jafnlyndur en þó man ég
eftir að hann gat reiðst, þá var hann
líka reiður. Hann hefur átt sinn æsku-
draum, eins og hver annar ungur
maður, um sína framtíð og langanir
en því hélt hann fyrir sig og gaf ekk-
ert upp. Sjálfsagt hefur hann ekki tal-
ið sig eiga heimangengt í nám frá föð-
ur sínum, stjúpmóður og ungum
systkinum, velferð systkina og systk-
inabarna tók hann fram yfir sína eig-
in.
Það var aðdáunarvert hvað Skúli
heimsótti oft í viku og stundum dag-
lega frænda sinn í Lambhaga, Gunn-
ar Ásberg, studdi hann, styrkti og
gantaðist við hann í hans erfiðu veik-
indum.
SKÚLI
JÓNSSON
✝ Skúli Jónssonfæddist 21. júní
1938 í Gunnarsholti
á Rangárvöllum.
Hann lést á Land-
spítalanum 7. nóv-
ember síðastliðinn
og fór útför hans
fram frá Keldna-
kirkju 12. nóvember.
Fyrir um ári síðan
fékk Skúli blóðtappa í
fótinn og í framhaldinu
greindist hann með
krabbamein í blöðru-
hálskirtli. Hann gerði
lítið úr þessum veik-
indum, taldi batahorf-
ur góðar og sinnti bú-
skapnum eftir því sem
hann gat með aðstoð
annarra. Hann rúði fé
sitt, kom því í sumar-
haga, heyjaði og safn-
aði rúllunum heim að
fjárhúsi. Mér er minn-
isstætt er hann kom heim úr rann-
sókn í júlí og glotti við tönn og sagði:
„Þeir settu mig á til haustsins,“ en
smám saman herti að og hann varð sí-
fellt meira viðloðandi rúmið, hafði
slæma verki í baki sem hann kallaði
þursabit og gengi vonandi yfir.
Hann tók veikindum sínum af yf-
irvegun og æðruleysi, eftir að hann
var kominn á spítalann og orðinn
rúmliggjandi sá hann hvert stefndi og
hnýtti alla lausa enda, ræddi um sjúk-
dóminn en lifði í voninni um bata til
hinstu stundar.
En nú er Skúli genginn yfir hæðina
háu, sáttur, laus við verki og þján-
ingar. Þar blasa e.t.v við grösugir
vellir og búpeningur á beit, en í lítilli
kvos við læk eru tveir gráir hestar á
beit. Þar þekkir hann gráu hestana
sína, Sörla og Hörð, bregður sér á bak
Sörla en þar sem hann er ekki kunn-
ugur á nýjum slóðum leggur hann
tauminn fram á makkann, og fyrr en
varir standa vinir í varpa og fagna
komu hans.
Ég vil votta Aðalheiði Auði Finn-
bogadóttur og börnum hennar samúð
okkar fjölskyldunnar svo og Gunnari
Ásberg Helgasyni í Lambhaga, þú
hefur misst þinn allra tryggasta og
besta frænda.
Viðar Jónsson og fjölskylda,
Hvolsvelli.
„Nei komdu sæl frænka, ertu nú
ekki til í að laga kaffi handa gamla
kallinum,“ þetta fékk ég iðulega að
heyra þegar ég gægðist inn um dyra-
gættina hjá Skúla frænda. Ekki
þurfti að segja mér þetta tvisvar og
eftir að ég hafði heilsað húsbóndanum
með kröftugu handabandi og kossi á
kinnina hellti ég upp á og svaraði í
leiðinni spurningum hans um alla
hringina sem ég bæri á fingrum mín-
um. Mikið óskaplega hlyti ég að eiga
marga stráka, þetta hefði nú þótt ár-
angur í gamla daga. Svo komu venju-
legu skotin um að ég mætti nú bæta
aðeins á mig og að ég væri nú heldur
föl. Það var nú ágætt að ég væri kom-
in í sveitina þar sem úr þessu yrði
bætt hið snarasta.
Svona voru móttökurnar á vorin
þegar ég fór í sveitina til þín til að fá
að vera við sauðburðinn. Það var
ógleymanleg reynsla fyrir mig að
fylgjast með þér annast kindurnar
sem voru þitt líf og yndi. Ég man líka
eftir að þú áttir þínar uppáhalds kind-
ur sem þú fóðraðir sérstaklega vel.
Þær voru svo mikið uppáhalds að þær
átu úr lófanum þínum mél og leyfðu
þér að klóra sér við hálsinn og undir
eyrunum. Ég er viss um að þær fundu
eitthvað annað og meira streyma frá
þér en einungis lyktina af matnum.
„Sjáðu Aldís, þessi kann ekki að
telja upp að tveimur.“ Ég kom inn í
fjárhúsið og lokaði dyrunum á eftir
mér. Þarna sastu á garðanum og
fylgdist með kind í stíu með tvö lömb
en hún virtist einhvern veginn aldrei
geta séð nema annað þeirra í einu.
Það var rétt hjá þér, þessi kunni sko
ekki að telja upp að tveimur! Að lok-
um tókst þér nú venjulega að kenna
þeim fyrstu tvo tölustafina og árang-
urinn varð þessi sómamamma sem að
lokum trítlaði út í hagann með bæði
lömbin. Ég man eftir þér þar sem þú
sast á garðanum og skellihlóst að mér
þar sem ég átti í miklum eltingarleik
við kind sem hlýddi ekki þegar ég
reyndi að reka hana í hliðarstíu. Ég
sigraði hana að lokum en var þá með
óhreinindin upp að höku eftir að hafa
hrasað nokkrum sinnum á fjárhús-
gólfinu, sannfærð um að næsta til-
raun myndi takast. Ég gaf kindinni
nafnið Þota sem var mikið réttnefni.
„Í kvöld verður tekið bað!“ – sagðir
þú. – „Ójá“, – svaraði ég af miklum
feginleik. – „Ekki er vanþörf á, áttu
þá að segja“ – bættirðu við og ég gat
ekki annað en hlegið. Það var alltaf
stutt í grínið hjá okkur.
Ég man þegar þú leyfðir mér að
keyra traktorinn alla leið frá húsinu
og niður í fjárhúsin. Ég tók í fyrsta
sinn alveg heila vinkilbeygju hjálpar-
laust í traktornum með þér. Ég man
ennþá hvernig mér leið meðan ég tók
beygjuna. Þú gerðir þig ekkert líkleg-
an til að grípa inn í ef illa færi og
beygjan virtist taka heila eilífð. En
þetta hafðist hjá mér og ég get auð-
veldlega upplifað aftur skelfinguna
innra með mér þegar ég rifja þetta at-
vik upp. Ég hef ekki verið í vandræð-
um með beygjur eftir þessa stuttu en
afdráttarlausu kennslustund.
Það er svo margt sem kemur upp í
hugann þegar ég hugsa um tímann
með þér. Ég man eftir eltingarleik við
afvegaleitt lamb úti á iðjagrænu túni í
steikjandi sólargeislum og þú í trakt-
ornum fyrir aftan mig. Ég man eftir
þér að skrifa í fjárbókina eftir mið-
unum mínum. Ég heyri enn hljóðið í
stígvélunum er þú gengur eftir stétt-
inni að húsinu, og þessa dagana virð-
ist röddin þín enduróma meir en
venjulega í eyrum mér.
Þegar ég heimsótti þig á spítalann
daginn áður en þú kvaddir þennan
heim tók ég í höndina á þér og í fyrsta
sinn kreistirðu hana ekki á móti. Þú
svafst vært og ég vissi að þú værir
einhversstaðar langt í burtu. En ég
sleppti ekki alveg strax, ég vildi finna
hlýjuna streyma frá þér á meðan ég
gæti. Ég veit nú að þú ert kominn á
betri stað og byrðinni er af þér létt.
Við hin sem eftir sitjum getum aðeins
endurlifað minningarnar sem við eig-
um með þér og reitt okkur á æðri
mátt.
Elsku Skúli, takk fyrir allar stund-
irnar sem ég átti með þér í sveitinni.
Viðveran með þér er ógleymanleg og
þú mótaðir í mér eiginleika sem ég
vissi ekki að ég ætti til. Ég eyði tárum
í að vera eigingjörn og óska þess að
þú snúir aftur en það stoðar ekkert.
Ég veit að þú ert hjá afa og ömmu
og ef til vill fleirum sem söknuðu þín
líka hinum megin. Elsku frændi, ég
sakna þín og vildi að ég hefði sagt þér
hvað mér þótti vænt um þig meðan ég
gat.
Þín bróðurdóttir,
Aldís Helga.
Kynni mín af Skúla Jónssyni á
Selalæk hófust með þeim hætti að ég
fékk sumarvist hjá elskulegri afasyst-
ur minni Ólöfu Bjarnadóttur og henn-
ar öðlingsmanni Jóni Egilssyni á
Selalæk, en bæði eru látin fyrir all-
nokkrum árum.
Var ég þrettán ára gamall og var
þetta langþráða tækifæri til að kom-
ast í sveit stórkostlegt fyrir borgar-
barn. Þannig háttaði til á Selalæk á
þeim tíma, að Jón Egilsson hafði
dregið sig að mestu út úr daglegu
amstri og eftirlátið þremur af sonum
sínum áframhaldandi uppbyggingu
og búskap á Selalæk og kom það í hlut
Skúla að sjá um fjárbúskapinn. Fór í
hönd mikill ævintýratími og sumrin
urðu þrjú á Selalæk.
Töluverður hluti af tíma mínum í
sveitinni fór í að sýsla kringum féð
með Skúla. Á þeim vettvangi kom vel
í ljós hvaða mann Skúli hafði að
geyma. Hann var góðhjartaður og
bar mikla virðingu fyrir lífinu hvort
sem um var að ræða menn eða mál-
leysingja. Hann var ósérhlífinn og
unni sér ekki hvíldar fyrr enn hann
var fullviss um að hafa gert allt sem í
hans valdi stóð fyrir ærnar og annað
kvikt hvort sem það var um sauðburð
eða á öðrum tímum ársins.
Skúli lá ekki á skoðunum sínum og
var heiðarlegur í allri framkomu. Það
var alltaf stutt í brosið hjá honum og
það var einatt glatt á hjalla hjá okkur
í sveitinni.
Ég vil þakka þér, kæri Skúli, fyrir
samveruna á Selalæk og þau skipti
sem við höfum hist hin síðari ár.
Ég votta eftirlifandi eiginkonu og
ættingjum Skúla samúð vegna frá-
falls hans.
Hvíl í Guðs friði.
Karl R. Sigurbjörnsson.