Tíminn - 06.01.1974, Síða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 6. janúar 1974
Menn og máUfni
Aukið mikilvægi
umbótastefnunnar
Pannig gckk fólk á skiðum i nágrenni Loftleiöahótelsins i kuldakastinu, sem gekk um garö i vikunni. — Timamynd: Gunnar.
Hnignandi
stefna
Skömmu fyrir jólin, eða 21.
f.m., birtist athyglisverö grein
hér i blaðinu eftir ungan mennta-
mann, Jón Sigurðsson skrifstofu-
stjóra. Greinina nefndi Jón:
Þjóðleg félagshyggja og fram-
tiðarhorfur. í grein þessari ræddi
Jón þróun stjórnmála i nágranna-
löndum okkar með tilliti til úr-
slita siðustu þingkosninga þar.
M.a. vék hann að ósigrum jafn-
aðarmannaflokkanna á Noröur-
löndum. Niðurstaða Jóns var
m.a. þessi:
,,Það er ljóst, að mörg megin-
markmið jafnaðarmanna hafa
þegar komizt i framkvæmd i svo-
nefndum velferðarrikjum, og við-
ast hafa hægri menn og ihaldsöfl
tileinkað sér þau að nokkru, að
svo miklu leyti sem þau geta
samrýmzt einkarekstri og örum
hagvexti. það er um leið ljóst, að
vandi nútimavelferðar- og
neyzluþjóðfélags verður ekki
leystur með aðferðum hefðbund-
innar jafnaðarstefnu. Jafnaðar-
stefna og hægri stefna eiga það
sammerkt, að þær vilja leysa fé-
lagslegan vanda með aukinni
framleiðslu og vaxandi neyzlu.
Þeim er það lika sameiginlegt, að
þær lita a' vöxt þéttbýlis sem
framfaramerki. Hvor um sig
stefnir að skipulagningu mann-
lifs, þótt með ólikum hætti sé.
Þessi stefna er nú að ganga sér
til húðar. Visindamenn hafa
meira að segja haldið þvi fram,
aðhún sé mannkyni stórhættuleg,
ef fram fer um skeið eins og verið
hefur”.
Ný forusta
Þá segir Jón Sigurðsson:
,,I stað jafnaðarmanna gerist
það þvi i hverju landinu af öðru,
að félagshyggjumiðflokkar, eða
vinstri sinnaðir flokkar aðrir, búa
sig undir að taka forystuna. Fyrir
aðeins nokkrum árum var allt tal
um byggðastefnu og jafnvægi i
byggð landsins álitið óráðshjal.
Nú er svo komið, og viðar en á ts-
landi einu, að allir vildu þetta
sagt hafa. Fyrir nokkrum árum
var hugmyndum um stöðugt
samfélag og jafnvægissamfélag
tekið sem hreinni afturhalds-
stefnu. Nú sannfærast æ fleiri um
að þetta sé ef til vill eina leiðin til
að komast hjá hörmungum. Þeir
flokkar, sem tekið hafa mið af
smárekstri i frumframleiðslu-
greinum, eins og landbúnaði og
fiskveiðum, af handverki og smá-
iðn, hafa að sama skapi siglt
meðbyr að undanförnu. Þeir
flokkar, sem lagt hafa áherzlu á
byggðajafnvægi og tortryggt hafa
hugmyndir um hömlulausan hag-
vöxt, hafa aukið fylgi sitt. Og viða
er nú svo komið, að þjóðleg sjón-
armið ryðja sér til rúms á kostn-
að allra þeirra ,,isma”, sem mest
hefurboriðá á menningarsviði að
undanförnu.
Sé dæmi tekið af Islandi, er ekki
annað að sjá en að hefðbundin
sjónarmið framsóknarmanna
fyrr og siðar séu nú óðum staðfest
af sjálfri framvindunni, um leið
og jafnaðarmenn eiga i vaxandi
örðugleikum með að fóta sig i
heimi eigin hugmynda. Fram-
sóknarmenn þurfa og verða að
gera sér grein fyrir þessu og
kunna að bregðast við þessum að-
stæðum”.
Þjóðleg félags-
hyggja
1 grein Jóns Sigurðssonar segir
enn fremur:
„Reynsla undanfarinna ára
hefur sýnt, að hefðbundin jafn-
aðarstefna hefur runnið skeið sitt á
enda sem forystuafl i velferðar-
þjóðfélögunum. A sama tima hef
ur það orðið ljóst, að þjóðleg fé-
lagshyggja miðflokka og frjáls-
lyndra vinstriflokka gefur tima-
bær svör við þeim vanda, sem við
er að glima i þjóðfélagi, sem ein-
kennist af,æ sterkari rekstarein-
ingum, örum hagvexti og neyzlu
svo að til óskapa horfir og af rösk-
un byggðajafnvægis. Nú er það
beinlinis komið i tizku, og það i ó-
likustu stjórnmálaflokkum, að
hampa hefðbundnum Fram-
sóknarsjónarmiðum um náttúr-
legt mannlif, valddreifingu,
byggðajafnvægi og smærri
rekstrareiningar, samfara sam-
vinnustefnu, félagslegu öryggi og
þjóðlegum sjónarmiðum”.
Grein sinni lýkur Jón Sigurðs-
son með þessum orðum:
„Það er hins vegar mikið undir
þvi komið, að framsóknarmenn
meti stöðuna rétt og eyði ekki
tima sinum i ófrjótt stagl um
slagorð, sem hafa misst gildi sitt.
Það riður á miklu að þeir haldi
stefnu sinni, þvi að breyttar að-
stæður hafa gefið henni aukið
gildi og nýtt mikilvægi, ef leysa
skal þann vanda, sem framundan
er”.
Sígild
sjónarmið
Ef litið er til baka til áranna
1916—’30, þegar núverandi
flokkaskipan var að mótast, verð-
ur mönnum áreiðanlega ljóst, að
það er stefna Framsóknarflokks-
ins, sem bezt hefur staðizt dóm
reynslunnar og er ekki siður I
fullu gildi nú en þá. Þeir flokkar
sem nú virðast i mestri sókn I
heiminum, byggja einkum á
mörgum þeim sjónarmiðum, sem
hafa verið leiðarljós Fram-
sóknarflokksins frá upphafi, eins
og byggðajafnvægi, dreifingu
valds, samvinnu og jöfnuði, sem
tryggði andlegt og efnalegt sjálf-
stæði sem allra flestra einstakl-
inga. Framsóknarf lokkurinn
þarfnast þvi ekki neins nýs hug-
myndakerfis. Meginstefna hans
er stöðugt i fullu gildi, þótt fram-
kvæmdaatriðum verði að breyta
með tilliti til breyttra aðstæðna.
Hið sama verður ekki sagt um
stefnu Sjálfstæðisflokksins. Hún
fólst upphaflega i sem allra
mestu sjálfræði hinna svonefndu
sterku einstaklinga. Rikið átti að
skerða sem minnst athafnamögu-
leika þeirra. Einkaframtakið átti
að leysa allan vanda, og sam-
hjálpin og samstarfið á vegum
opinberra aðila eða félaga að
vera sem minnst. Sjálfstæðis-
flokkurinn hef ur hvað eftir annað
orðið að hverfa aö úrræðum fé-
lagshyggju og samneyzlu, þvi að
hömlulaust einkaframtak leysir
ekki hin sameiginlegu vandamál.
Nákvæmlega hið sama er uppi
á teningnum hjá Alþýðuflokkn-
um. Hann trúði lengi vel á þjóð-
nýtinguna sem hina mestu sálu-
hjálp. Jafnaöarmenn hafa yfir-
leitt alls staðar hafnað henni, þar
sem þeir hafa komizt til valda.
Þegar Kommúnistaflokkurinn
kom til sögunnar, gekk hann enn
lengra i þjóðnýtingarmálunum en
Alþýðuflokkurinn. Hann hélt lika
fram miklu róttækari aðgerðum á
mörgum sviðum. Nú minnist arf-
taki hans, Alþýðubandalagið,
sjaldan orðið á þjóðnýtingar-
stefnuna, og er i flestum málum
talsvert til hægri við Alþýðuflokk-
inn, eins og hann upphaflega var.
Höfuðandstæð-
ingur
öfgastefna
Af hálfu Framsóknarflokksins
hefur þvi jafnan verið haldið
fram, að hann væri höfuðand-
stæðingur ihaldsins og ekki að-
eins ihaldsins, heldur einnig
kommúnismans, og raunar allra
öfgastefna til hægri og vinstri.
Þetta byggist á þeirri einföldu
staðreynd, að flokkur sem vinnur
á þróunargrundvelli að margvis-
legum þjóðfélagsumbótum, vinn-
ur bezt gegn ihaldi og kommún-
isma. Hann eyðir þeim jarðvegi,
sem skapar öfgastefnum mesta
möguleika. Það er höfuðmisskiln
ingur að telja ihaldsflokk mestan
andstæðing kommúnistaflokks
eða kommúnistaflokk mestan
andstæðing ihaldsflokks. Þvert á
móti hjálpa slikir flokkar oft hver
öðrum. Ranglát ihaldsstefna
skapar jarðveg fyrir kommún-
isma. Hávaðasamur kommún-
istaflokkur skapar hins vegar
jarðveg fyrir öfgafulla ihalds-
stefnu, eins og sýndi sig i Þýzka-
landi á árunum 1928—’33. öfga-
stefnum verður bezt haldið i
skefjum með þvi að beita úrræð-
um hófsamra vinstri flokka og
umbótasinnaðra miðflokka. 1
hópi slikra flokka hefur F'ram-
sóknarflokkurinn verið, auk þess
sem hann hefur beitt sér meira
fyrir byggðastefnu og valddreif-
ingarstefnu en slikir ííokkar hafa
gert annars staðar. At þessum á-
stæðum hefur hann verið og er
höfuðandstæðingur ihaldsstefn-
unnar og annarra öfgastefna á Is
landi, hvort heldur sem þær
flokkast til hægri eða vinstri.
íslenzk
þróun
Þegar litið er yfir sögu is-
lenzkra stjórnmála siðan núver-
andi flokkaskipan kom til sög-
unnar, sést það ótvirætt, að
það er stefna Framsóknarfl.,
sem mest hefur mótað stjórn-
málaþróunina á þessum tima.
Hér hefur ekki hafizt til valda sú
ihaldsstefna, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn eða fyrirrennarar
hans beittu sér fyrir i upphafi og
fólst i þvi að einkaframtakið ætti
að drottna og samneyzlan að vera
sem minnst. Hér hefur ekki hafizt
til yfirráða sú mikla þjóðnýt-
ingarstefna, sem fyrst Alþýðu-
flokkurinn og siðar Kommúnista-
flokkurinn beittu sér fyrir. Hér
hefur verið farið bil beggja,
einkaframtakið fengið að njóta
sin innan hóflegra marka, en
samhjálp og samneyzla aukin
á mörgum sviðum, einkum til
stuðnings þeim, sem minna
máttu sin. Jafnframt hefur verið
haldið uppi margháttaðri starf-
semi til að viðhalda landsbyggö-
inni, eips og Framsóknarflokkur-
inn beitti sér einn fyrir i upphafi.
Þannig hefur það verið stefna
hans, sem haft hef ur heilladrýgst
áhrif á stjórnmálaþróunina.
Þessi miklu áhrif Framsóknar-
flokksins sjást þó næstum enn
betur, þegar litið er á stefnumót-
un stjórnmálaflokkanna um þess-
ar mundir. Allir aðrir flokkar
en Framsóknarflokkurinn hafa
færzt mjög verulega frá hinni
upphaflegu stefnu sinni og gengið
meira og minna hil móts við sjón-
armið Framsóknarflokksins.
Þess vegna heyrist nú oft sagt, að
erfitt sé að finna mun á stefnu
flokkanna. Stefna Framsóknar-
flokksins, hefur reynzt sigildasta
stefnan, og þess vegna hafa aðrir
flokkar horfið meira og minna til
liðs við sjónarmið hennar i orði
kveðnu.
Aldrei mikil-
vægara en nú
Vissulega er það rétt, að oft er
erfitt að gera mun á stefnu flokk-
anna af framangreindum ástæð-
um. En þetta má samt ekki villa
neinn. Innst inni fylgja flokkarnir
meira og minna hinni upphaflegu
stefnu sinni, þótt þeir segi annað i
orði. Þess vegna verður að taka
slikum stefnuyfirlýsingum með
varúð. Þeim flokki, sem bezt
hefur fylgt upprunalegri stefnu
sinni, er öruggast að treysta, og
það þvi fremur, sem hún er i fullu
samræmi við þau sjónarmið, sem
menn eru nú sem óðast að gera
sér grein fyrir, að eru hin réttu.
Þá reynslu hefur tæknibyltingin
og þéttbýlisvöxturinn fært
mannkyninu.
Sá boðskapur, sem Fram-
sóknarflokkurinn hóf að flytja
fyrir meira en hálfri öld, um
byggðastefnu, samvinnu og jöfn-
uð, átti mikið erindi til þjóðarinn-
ar þá. Hann á þó enn erindi til
þjóðarinnar nú. Hann er i fyllsta
samræmi við kröfur og þarfir
samtimans og framtiðarinnar.
Hann er sá boðskapur, sem hugs-
andi menn um heim allan sfiúast
nú i sivaxandi mæli til fylgis við.
Þvi hefur efling Framsóknar-
flokksins aldrei verið mikilvæg-
ari en nú.
En efling hans er mikilvæg af
fleiri ástæðum. Það kosninga-
fyrirkomulag, sem þjóðin býr nú
við, hefur víðast leitt til flokka-
fjölgunar og vaxandi sundrungar.
Þaö sýnir reynslan i Danmörku,
Hollandi og Noregi. Þessi hætta
er einnig yfirvofandi hér. Reynsl-
an hefur sýnt, að Framsóknar-
flokkurinn er eini flokkurinn, sem
hefur getað og getur haft forustu
um samstarf umbótaaflanna.
Styrkur hanserbezta tryggingin
fyrir þvi, að hér geti haldizt
samstarf umbótamanna, sem
tryggir framfarir og þróun og
heldur öfgaöflum i skefjum.
Þannig verður þjóðinni tryggt
farsælast stjórnarfar.