Tíminn - 06.01.1974, Blaðsíða 19

Sunnudagur C. janúar 197-1
TÍMINN
19
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson.
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisíason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18:100-18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiöslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Askriftagjald 360 kr. á mánuði innan lands,
i Iausasölu 22 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f.
35% kaupmáttaraukning
á þremur árum
í áramótagrein sinni ræddi Ólafur Jóhannes-
son, forsætisráðherra, m.a. um þróun kaup-
máttar launþega i stjórnartið núverandi rikis-
stjórnar.
Þar kom fram, að áætlað er að kauptaxtar
launþega hafi hækkað að meðaltali milli ár-
anna 1972 og 1973 um 23-24% en tekjur sjó-
manna hafa hækkað nokkru meira en það
vegna hækkana fiskverðs, þrátt fyrir rýrnandi
afla á þorskveiðum.
í heild er áætlað að brúttótekjur einstaklinga
hafi hækkað um 29% á árinu 1973 og er þá fólks-
fjölgun meðtalin. Ráðstöfunartekjur heimil-
anna munu hafa hækkað um 28% á síðasta ári.
Miðað við siðustu áætlanir um hækkanir á
verðlagi einkaneyzlu, hefur kaupmáttaraukn-
ingin orðið um 4% á árinu 1973, en einkaneyzla
er talin hafa aukizt meira eða um 6%.
Á árunum 1971, 1972 og 1973 hefur kaupmátt-
ur ráðstöfunartekna heimilanna i heild aukizt
um 35%, en á sama tima hefur raunveruleg
aukning þjóðartekna numið 28%. Þessi mikla
aukning kaupmáttar kemur i kjölfar 15%
aukningar kaupmáttar ráðstöfunartekna á ár-
inu 1970. Ekkert samfellt fjögurra ára timabil
siðasta ársfjórðung hefur skilað meiri al-
mennri aukningu kaupmáttar.
Nú þegar á móti blæs ber launþegum að hafa
" þessar staðreyndir i huga. Fyrirsjáanlegt er að
þjóðarbúið verður að taka á sig stórfelldar
byrðar vegna hækkana á oliu og mikilla hækk-
ana á öðrum innfluttum vörum. Fyrst og
fremst vörum, sem unnar eru úr oliu eða við
orku, sem framleidd er við oliubrennslu. En
einnig vegna almennra verðlagshækkana er-
lendis af völdum verðbólgu og stórfelldra
hækkana á ýmsum mikilsverðustu hráefnum.
Auðvitað vonum við öll, að þessar hækkanir og
þau efnahagsáföll, sem þeim fylgja, verði okk-
ur sem léttbærust. En við verðuni að vera
raunsæ og hyggilegast að búast við hinu versta
þótt menn voni hið bezta. Að svo komnu máli er
mjög erfitt og raunar ógerlegt að segja til um,
hve mikil áhrif þetta mun hafa á islenzkan
þjóðarbúskap á þessu nýbyrjaða ári. En vitur-
legt hlýtur að teljast að fara nú að öllu með gát
og varfærni og átt a sig til hlitar á þvi, að stóru
stökkin i kaupgjaldsmálunum gætu orðið hæp-
inn stundargróði, sem þjóðarbúið yrði tilneytt
með einum eða öðrum hætti að taka til baka, ef
of miklar kaupgjaldshækkanir valda koll-
steypu i efnahagslifinu.
Erfitt er að meta til fulls, hver áhrif eldgosið
i Eyjum hefur haft á afkomu þjóðarbúsins á sl.
ári. Þau eru þó veruleg og skertu að sjálfsögðu
vaxtargetu þjóðarbúsins. I áramótagrein sinni
sagði forsætisráðherra um gosið i Eyjum:
,,Bein og óbein áhrif þess á þjóðarbúið hafa
einnig aukið á verðbólguvandann. Á næstu
árum hlýtur endurreisnarstarfið i Vest-
mannaeyjum ennfremur að kalla á verulegt
framtak og fjármuni, sem ella hefði mátt ráð-
stafa til annars. Höfðingleg aðstoð annarra
þjóða og langfremst hið drengilega framlag
rikisstjórna og annarra á Norðurlöndum til
Viðlagasjóðs, hefur dregið verulega úr þvi
efnahagsáfalli, sem eldgosið var Vestmanna-
eyingum og þjóðinni allri.” — TK
Poul AAöller, Berlingske Tidende:
Hartling skortir
ekki hyggindi
Enginn skyldi því vonmeta hann
Þoul llarllinn
Höfundur þessarar greinar
var um skeið formaður
danska thaldsflokksins og
fjármálaráðherra, en varð að
láta af störfum vegna hjarta-
sjúkdóms. Hann ritar nú
stjórnmálugreina r i
Berlingske Tidende.
HINN nýi forsætisráðherra
Danmerkur er vingjarnlegur
maður. Vingjarnleikinn hel'ir
verið svo sterkt einkenni á
Poul Hartling að ýmsir hal'a
haldið, að þar væri hann allur.
En raunin er allt önnur.
Góðlyndið eru einkum á yfir-
borðinu. Hartling leggur ekki
á sig erfiði vegna vinsamlegs
viðmóts við þá, sem til hans
leita.'og lætur það ekki þjaka
sig. En i viðmóti er hann afar
aðlaðandi og það hefir
stundum orðið honum til
trafala.
En að baki vinsemdarinnar,
sem er ærin á yfirborði, býr
sterkur vilji, sem ekki má
gleymast. Hartling á erfitt
með að sætta sig viö annað en
að hann ráði mestu og hefir
aldrei lagt hömlur á Irama-
girni sina, sem nú er sennilega
fullnægt. Þetta hefir skýrt
komið fram við ýmis tækifæri,
sem óg hefi haft til þess að
fylgjast með honum.
Hann var hvergi nærri
ánægður þegar hann varð
utanrikisráðherra árið 1968.
Ég fékk það hlutskipti að fara
til hans og segja honum, að
við ihaldsmenn myndum til-
nefna Hilmar Baunsgaard
sem forsætisráðherra.
Hartling var greinilega
óánægður, en var auðvitað
ljóst, að þetta væri eölilegt
einsogástóð, endagekkhann
ekki að þvi gruflandi, að
ihaldsmenn stóðu ekki i neinni
þakkarskuld við hann.
ÞEGAR Hartling var orðinn
lormaður Vinstri flokksins
sumarið 1965 hélt hann sina
fraegu ræðu i Svanninge, og
margir ihaldsmenn tóku hana
sem tákn um það, aö þar með
væri lokið margra ára náinni
samvinnu Vinstri flokksins og
thaldsflokksiiis. En Hartling
naut þess greinilega, hve
ræðan hafði fengið góðar
viötökur. Honum virtist koma
á óvart, að hún skyldi hafa
haft þau áhrif á forustumenn
Jhaldsflokksins, að þeir völdu
Baunsgaard sem forsætisráð-
herra, þegar tækifærið gafst.
Myndun rikisstjórnarinnar
var hins vegar á okkar valdi
og það tók Hartling til greina.
Minningin um þetta atvik
1968 hefir ef til vill ráðið mestu
um, að Hartling ákvað nú að
mynda hreina flokksstjórn
Vinstri flokksins. Hann er
þannig gerður, að hann
gleymir ekki, el' honum viröist
sér gert rangt til. Þó má vera,
að hann sé ekki einungis að
þakka ihaldsmönnum fyrir
siðast með þeirri framkomu,
sem þeir verða að sætta sig
við, ofan á hrakfarirnar i
kosningunum. Ef til vill er
andúð Hartlings á samstjórn
Vinstri flokksins og Ihalds-
flokksins af öörum og dýpri
rótum runnin. Mér virðist að
minnsta kosti sennilegast, að
andúð hans á thaldsflokknum
hafi verið tekin að erfðum
þegar i bernsku.
HARTLING er fyrsti Kaup-
mannahafnarbúinn, sem
veitir stjórn Vinstrimanna
forustu. Hann er alinn upp á
heimili Vinstrimanna og faðir
hans, sem siðar varð kennslu-
málaráðherra, varð oft að
þola aðkast l'yrir tryggð sina
við Vinslri flokkinn, sem átti
ekki upp á pallborðið i
kennarastolum i Kaupmanna-
höfn á árunum 1920-1940,
þegar niðurskurðarstefna
Madsens Mygdals hafði mikil
áhrif i borginni og ekki sizt
meðal kennara.
Vinstrimenn i stórborginni
lylltust nálega óslökkvandi
hatri i garð thaldsflokksins,
sem var drottnandi borgara-
flokkur þar. Ég hefi olt orðið
var svipaðra tilfinninga hjá
ihaldsmönnum til sveita, ef
þeir voru atdir upp i byggðar-
íögum, þar sem vinstrimenn
litu niðurá ihaldsmenn eins og
þeir væru óæðri verur.
Og Hartling er allt i cinu
orðinn lorsætisráðherra, en
flestir hcfðu talið þá spá lélegt
grin mánuði áður. Nú beinist
áhugi manna efalaust fremur
að öðru en þvi, hvort tállaus
stjórnmál eða gamlar, áunnar
flækjur ráða mestu um
afstöðu hans til thalds-
flokksins.
VIÐ vorum saman i stjórn á
sinni tið og þá varð þess aldrei
vart, að Hartling hyggði á
svik. Hann var einlægur sam-
starfsmaður i rikisstjórninni,
viðurkenndi undanbragða-
laust tilveru rikisstjórnar
Baunsgaards sem stjórnmála-
staðreynd og stefndi að þvi
einu að gera sitt bezta.
Hartling lagði ótvirætt fram
sinn skerf og var góður utan-
rikisráðherra. Vinsamlegt
viðmót hans naut sin einmitt
vel á þvi sviði. Diplomatar
eiga aö vera vinsamlegir að
minnsta kosti á yfirborði,
hvað sem innifyrir kann að
búa. Og Hartling var vin-
gjarnlegur bæði við ókunnuga
og samstarfsmenn sina i
stjórninni. Hann dró aldrei dul
á skoðanir sinar og undir lokin
varð þess greinilega vart, að
hann var ekki sérlega hrifinn
af stefnunni, sem fylgt var. En
hann lét vantrú sina aldrei i
ljós utan rikisstjórnarinnar,
nema ef til vill i flokki sinum,
en það veit ég ekkert um.
Þeirvanmeta Hartling, sem
telja hann ófæran til þess
erfiða verks, sem hann hefir
nú tekið að sér og raunar
stefnt visvitandi að undan-
gengnar vikur. Hartling er
einmitt vel til verksins fallinn.
Staðgóð þekking hans á sögu
og stjórnmálum er honum gott
veganesti og mun koma lands-
mönnum i góðar þarfir. Auk
þess hel'ir hann þroskaða
kimnigáfu. Ef til vill skiplir
ekki sköpum að hann er talinn
bezti tækifærisræðumaður,
sem völ er á. Hann er einnig
músikalskur vel og það kemur
honum að notum i stjórn-
málunum, enda lörlast
honum ekki að nema, hvaða
tón hann eigi að viðhafa
hverju sinni. Ilann hefir allan
lónstigann t.vimælalaust á
valdi sinu, en ég á þó eri'itt
með að trúa, að hann geti
nolað mjög grófan tón. Ef lil
þess kæmi væri aðsleðjandi
öflum efalaust um að kenna,
enda hlyti lónninn þá að verða
falskur, þar sem hann væri i
andstöðu við alla gerð
mannsins.
SÚ var lið, að blöðin nefndu
llartling helzt i sambandi við
stjórnmál i niðurlægjandi tón
og þá i sambandi við mein- og
gagnslitið kirkjumálaráðu-
neytið, en þessu er ekki til að
dreifa framar. Hann hefir
lyrir löngu sýnt, að hann er
þroskaður og reyndur stjórn-
málamaður, sem hel'ir full tök
á flokki sinum. Yfirborðið er
mjúkt og slélt, en undir þvi
vakir sterkur vilji. Framsögn-
in er mjúklát og prestleg, en
undir niðri er gnægð verald-
legra stjórnmálahygginda.
Svipurinn er rómantiskur
gullaldarsvipur, hárið hrokkið
og skáldagleraugu á nefinu, en
fljótt kemst viðmælandinn að
raun um, að inni fyrir er raun-
hyggju stjórnmálamaður á
nútima visu, sem gerir sér
fullvel ljóst, aö stjórnmál eru
kröfuhörð iðja og þar þarf
helzt aö vera fyrri til að sýna
klærnar.
Hartling er óneitanlega
dáiitið mótsagnakenndur og
margbreytilegur. Hver og
einn, sem telur sig hafa skilið
hann til fulls, verður óðar en
liður var við alveg nýja og
óþekkta hlið á honum. Þarna
er ef til vill að finna skýring-
una á þvi, að honum hefir
tekizt i niu ár að stjórna
Vinstri flokknum, sem oft er
fullur ókyrrðar, án þess að
nokkur hafi i alvöru reynt að
keppa við hann. Fyrst skákaði
hann Henry Christensen til
hliðar, enda þótt hann hefði á
ýmsan hátt sýnt ágæta og eðli-
lega hæfileika til að taka við af
Framhald á bls. 39.