Réttur - 01.01.1978, Blaðsíða 22

Þeir félagarnir Ólafur og Einar Karl segja
sögu sína á lipru og hressilegu máli og styðja
frásögn sína og ályktanir margvíslegum heim-
ildum. Sýnist manni fyrirvari sá um „blaða-
mennskusagnfræði“, sem þeir gera í eftirmála
við bókina, allsendis óþarfur. Vel má vera, að
á stöku stað megi finna einhver frávik frá því
gerilsneydda hlutleysi, sem sumir telja að eigi
að vera aðal hvers sagnfræðirits. Það er í
mínum huga enginn ljóður á bókinni. Sú að-
ferð höfunda, að vitna ítarlega til heimilda og
láta þær í ýmsum tilvikum tala fyrir sig, gef-
ur lesandanum mikla möguleika á að draga
eigin ályktanir.
Nýtt rannsóknarsvið í íslenzkri
sagnfræði
Það var ekki ætlun mín með greinarkorni
þessu að skrifa ritdóm um Gúttóslaginn, held-
ur koma á framfæri nokkrum hugleiðingum,
sem vöknuðu með mér við lestur bókarinnar.
Verður þar fyrst fyrir, að mér sýnist útkoma
bókarinnar enn ein staðfesting á því að mik-
ill og vaxandi áhugi virðist nú vera á verka-
lýðs- og félagssögu. Það færist mjög í vöxt,
að stúdentar við Háskóla Islands kjósi sér
rannsóknarverkefni af þessu sviði. Má sem
dæmi nefna, að samdar hafa verið ritgerðir
um 9. nóvember, um fyrstu ár Kommúnista-
flokks fslands, stofnun Sósíalistaflokksins og
þjóðfylkingarstefnu hans. Ekki eru ritgerðir
þessar gallalausar fremur en önnur mannanna
verk, og ýmislegt í röksemdafærslu og niður-
stöðum höfunda er umdeilanlegt eða orkar
tvímælis. Það er þó ekkert aðalatriði, heldur
hitt, að áhugi margra ungra fræðimanna bein-
ist nú í vaxandi mæli að rannsóknarefnum úr
sögu verkalýðshreyfingarinnar og flokka
hennar. í framhaldi af þessu má einnig geta
þess, að unnið er að rannsókn á atvinnuþátt-
töku og kjörum verkakvenna í Reykjavík fyr-
ir fyrri heimsstyrjöld. Nýjasta dæmið um
hinn aukna áhuga á þessu sögusviði er, að á
næstliðnu hausti var í sagnfræðiskor háskól-
ans efnt til kennslu í íslenzkri verkalýðssögu
við mikla aðsókn stúdenta.
Það, sem hér hefur verið sagt, vekur upp
spurninguna um, hvað verkalýðshreyfingin
sjálf hefur gert til að láta rannsaka sögu sína
eða auðvelda öðrum að sinna því verkefni.
Þeirri spurningu er raunar fljótsvarað. Verka-
lýðssamtökin hafa allt of lengi látið undir höf-
uð leggjast að sinna þessu viðfangsefni svo
sem vert væri, þótt nokkurrar viðleitni í þessa
átt hafi vissulega orðið vart í seinni tíð, t. d.
hefur verið stofnað Sögusafn verkalýðshreyf-
ingarinnar og verkalýðssaga er að sjálfsögðu
meðal námsgreina í Félagsmálaskóla alþýðu.
í þessum efnum er þó flest enn óunnið, og
vart verður ástand mála á þessu sviði talið
viðunandi, fyrr en búið verður að koma á fót
sérstakri rannsóknarstofnun í verkalýðs- og
félagssögu á vegum hreyfingarinnar. Slík
stofnun ætti að kosta kapps um að safna sam-
an sem mestu af heimildum um sögu verka-
lýðssamtakanna sérstaklega, svo og hvers kon-
ar gögnum og upplýsingum, er lúta að al-
mennri efnahags-, atvinnu- og félagsþróun hér
á landi á 19. og 20. öld. Slík stofnun ætti að
hafa með höndum beinar rannsóknir og út-
gáfu, en þó kannski fyrst og fremst að búa
einstökum fræðimönnum aðstöðu til starfa.
Þeim, sem þetta ritar, þykir einnig einsýnt,
að slík stofnun ætti að fá til varðveizlu öll
þau gögn og heimildir, sem til kunna að vera
um þá stjórnmálaflokka sem tengdir eru og
tengdir hafa verið verkalýðshreyfingunni nán-
ustum böndum. Það gefur auga leið, að tals-
vert fé muni þurfa til að reka stofnun á borð
við þá, sem hér hefur verið nefnd. Það ætti
þó ekki að vera ofvaxið fjöldasamtökum á
horð við samtök íslenzkra launamanna, ef ein-
beittur vilji og áhugi er fyrir hendi.
22