Réttur - 01.01.1978, Qupperneq 25

varanlegur árangur í kjarabaráttu launa-
manna eöa í baráttunni fyrir sósíalískri um-
sköpun þjóðfélagsins, nema fjöldinn sé virkur
í jseirri baráttu. Sá árangur, sem náðist í hörð-
um stéttaátökum fjórða áratugsins, byggðist
ekki hvað sízt á jrví, að jíá var a. m. k. tals-
verður hluti verkalýðsins mjög virkur og ein-
beittur í baráttunni. Svipað má segja um þá
lífskjarabyltingu, sem átti sér stað í kjölfar
skæruhernaðarins árið 1942. Hitt er svo ann-
að mál, að jrað er engan veginn einfalt eða
auðvelt verk að vekja eða viðhalda virkni eða
áhuga fjöldans. Það er miklu auðveldara að
drepa slíkt niður með röngum starfsháttum
og vinnubrögðum.
Segja má, að einmilt um þessar mundir
ættu að vera til staðar nokkuð góðar forsend-
ur til að virkja menn til baráttu, eftir að allir
launamenn hafa nú orðið fyrir barðinu á
kjaraskerðingarstefnu ríkisstjórnarinnar. Þau
samningsrof, sem nú hafa verið framin, hafa
blásið mönnum í brjóst réttlátri reiði og heil-
agri vandlætingu í garð þeirra stjórnvalda,
sem ekki sjá neina leið til lausnar á þeim
efnahagsvanda sem við er að glíma, nema
skerða umsamin launakjör. Hin ytri skilyrði
bjóða þannig upp á möguleika til að virkja
fjöldann til baráltu. Hvort jjað tekst bæði í
bráð og í lengd mun m. a. ráðast af jrví,
hvernig til tekst um samband forystu og ó-
breyttra liðsmanna. Það er að sjálfsögðu hlut-
verk forystumanna að móta stefnu og veita
forystu, en sú stefna ein mun reynast sigur-
strangleg, sem mótuð er í framhaldi af al-
mennri lýðræðislegri umræðu og tryggir, að
frumkvæði óbreyttra liðsmanna fái að njóta
sm. Umfram allt jrarf að koma í veg fyrir, að
l^au bönd, sem binda forystu og óbreytta liðs-
^wenn, séu bundin með jreim bætti, að forystan
haldi öllum þráðunum í hendi sér, en liðs-
oiennirnir séu einungis ,bandingjar“ foryst-
unnar.
Aðstæður hafa líka breytzt
Ekki er síður ástæða til að gefa gaum þeim
forsendum, sem breytzt hafa, en hinum, sem
enn standa að flestu leyti óhaggaðar og drep-
ið hefur verið á hér að framan. Mig langar að
endingu að minna á tvennt í ])ví sambandi.
1) A fyrstu áratugum verkalýðsbaráttunn-
ar einkenndist hún af því fyrst og fremst, að
einstök verkalýðsfélög stóðu ])á í átökum,
hvert á sínum stað, ýmist við einstaka at-
vinnurekendur eða sameinað atvinnurekenda-
vald á viðkomandi stað. Þetta var ofur eðli-
legt á þeim tíma, þegar einstök félög voru að
berjast fyrir viðurkenningu á samningsrétti
sínum og fyrir leiðréttingu á kjörum félags-
manna sinna til samræmis við það, sem gerð-
ist í sömu starfsgrein. Auðvitað slóðu þessi
félög ekki ein í sinni baráttu. Oft fengu þau
mikilvægan stuðning frá öðrum félögum eða
frá heildarsamtökunum.
Nú á síðari árum hefur hins vegar þróunin
öll verið í þá átt, að dregið hefur úr frum-
kvæði einstakra verkalýðsfélaga, en öll á-
herzla verið lögð á sem víðtækasta samstöðu
verkalýðsfélaganna um kröfugerð og samn-
ingsgerð. Talsvert hefur verið deilt á þessi
stóru samflot, og er margt í þeirri gagnrýni
réttmætt. Sú mikla miðstýring á samnings-
gerðinni, sem þeim fylgir, getur haft áhrif í
þá átt að lama frumkvæði einstakra verka-
lýðsfélaga og slæva baráttuhug óbreyttra liðs-
manna, sé ekki rétt að málum staðið. Þá er
ljóst, að í heildarsamningum getur orðið erf-
itt um vik að ná fram ýmsum atriðum, sem
snerta einstök félög og starfsgreinar sérstak-
lega.
Sjálfsagt liggja margar orsakir til þeirrar
þróunar í átt til stórra samflota og heildar-
samninga, sem hér hefur verið gerð að um-
talsefni. Hér skal aðeins hent á þrennt sem
haft hefur áhrif í þessa veru. Þessi þróun end-
urspeglar í fyrsta lagi sívaxandi tilhneigingar
25