Réttur - 01.01.1978, Page 26

stjórnvalda til að rifta umsömdum kjarasamn-
ingum með lagaboði. Viðreisnarstjórnin fór
þessa leið æ ofan í æ, og núverandi stjórn
hefur fetað dyggilega í fótspor hennar. Af
þessu hefur leitt, að launamenn í þessu landi
hafa langtímum saman átt i stríði við fjand-
samlegt ríkisvald auðstéttarinnar. Það liggur
í hlutarins eðli, að verkalýðssamtökin hljóta
í slíkri baráttu að kosta kapps um að koma
fram sem ein heild.
í öðru lagi má benda á þá staðreynd,
að ríkisstjórnir á hverjum tíma hafa nú um
skeið komið talsvert við sögu í kjarasamn-
ingum verkalýðssamtakanna við atvinnurek-
endur, auk þess sem verkalýðssamtökin hafa
haft uppi ýmsar pólitískar kröfur á hendur
stjórnvöldum. Að mínum dómi er þessi þróun
í átt til aukinnar hlutdeildar og ihlutunar rík-
isvaldsins um gerð kjarasamninga á hinum
almenna vinnumarkaði varhugaverð. Hún
býður þeirri hættu heim, að hinn frjálsi samn-
ings- og verkfallsréttur verði nafnið tómt, auk
þess sem reynslan hefur sýnt, að atvinnurek-
endur skríða jafnan undir pilsfald ríkisstjórn-
arinnar og vilja helzt ekki róta sér þaðan. Til
réttlætingar því, að verkalýðssamtökin eigi
viðræður og geri samninga við ríkisvaldið í
tengslum við kjarasamninga, má einkum
benda á, að samtökin megi einskis láta ófreist-
að til að bæta kjör og tryggja rétt meðlima
sinna. Ef sú leið er valin, að hafa uppi ákveðn-
ar kröfur um pólitískar ráðstafanir af hálfu
stjórnvalda í tengslum við kjarasamninga, er
vandséð, að annar aðili en heildarsamtökin
geti þar komið fram sem viðræðu- og samn-
ingsaðili gagnvart ríkisstjórninni. Um hitt má
svo aftur spyrja, hvers vegna verkalýðssam-
tökin geri ekki miklu meira að því að leggja
fram mótaðar hugmyndir um úrbætur og
breytingar í efnahags-, atvinnu- og félagsmál-
um utan þess tíma þegar beinir samningar
standa yfir?
Þriðja atriðið, sem ótvírætt hefur orkað í
þá átt að ýta undir gerð heildarsamninga, cr
uppbygging samtaka atvinnurekenda, þar sem
framfylgt er algerri miðstýringu og reynt að
svínbeygja alla atvinnurekendur undir for-
ræði fámenns forystuhóps í Reykjavík, hvað
sem líður öllum aðstæðum og afkomu ein-
stakra fyrirtækja. Það er að sjálfsögðu ekki
hægt að horfa algerlega framhjá þessu skipu-
lagi atvinnurekendasamtakanna og þeim
starfsháttum, sem þar tíðkast, en verkalýðs-
hreyfingin verður þó að gæta þess vandlega
að leyfa aldrei stéttarandstæðingnum að á-
kveða leikreglur stéttabaráttunnar fyrir sig.
Niðurstaða þess, sem þetta ritar, varðandi
spurninguna um heildarsamninga og stór
samflot, er, að sú aðferð við samningsgerð sé
hvorki góð né ill í sjálfu sér, heldur skipti
höfuðmáli, hvernig á málum er haldið í reynd.
Ákvörðun um framgangsmáta við samnings-
gerð verður að taka hverju sinni í samræmi
við þær aðstæður, sem fyrir hendi eru. Verði
leið heildarsamninga valin, þarf að gæta
nokkurra atriða. Kröfur verður að móta með
víðtækri lýðræðislegri umræðu. Hafa ber á
oddinum fáar, en einfaldar og skýrar megin-
kröfur. Tryggja þarf órofa samstöðu innan
samtakanna, bæði um kröfurnar sjálfar og
baráttuaðferðir, áður en látið er til skarar
skríða. Siðast en ekki sízt verður að tryggja,
að haft sé fullt samráð við almenna félags-
menn, meðan á viðræðum stendur.
2) Manni verður stundum á að hugsa sem
svo, að barátta sósíalista og annarra verka-
lýðssinna fyrir bættum kjörum og breyttu
þjóðfélagi hafi að sumu leyti verið auðveld-
ari áður fyrr, þegar fátækt og misrétti blasti
hvarvetna við, og var sem talandi tákn um
rangsleitni ríkjandi þj óðskipulags. Það er ef-
laust rétt, að það mikla djúp, sem hér var
staðfest milli ríkra og snauðra, hið grímu-
lausa og augljósa arðrán, sem hvarvetna gat
26