Réttur - 01.08.1980, Blaðsíða 28

eru að G2% af miðaldra fólki og 72% af
ungu fólki (á aldrinum 18—24 ára) gera
ráð fyrir því að það verði atvinnulaust.
Og í raun og veru hefur samfélagið ekki
þörf fyrir að hagnýta sér þetta vinnuafl.
Einn af hverjum fimm menntamönnum
í Frakklandi gengur nú atvinnulaus og
hið sama gildir um þriðja hvern mennta-
mann í Vestur-Þýskalandi. Vegna ör-
tcilvutækninnar verður öll vinna ein-
faldari, hún krefst minni menntunar.
Tveir af hverjum þremur atvinnurek-
endum halda því fram að i dag sé verka-
fólk „minna agað“ og „ekki eins sam-
viskusamt“ og áður. Þegar cívíst er hvort
menn muni halda atvinnunni, Iiætta
þeir að taka hana alvarlega. Mörgu ungu
fólki finnst sú vinna þrúgandi sem sam-
félagið þvingar það til — með það eitt
að markmiði að viðhalda vinnuskipulagi
þar sem örfáir forstjórar og yfirmenn
hafa völdin og stjórna þeim sem lægra
eru settir og leyna því að vegna örtölvu-
tækninnar hefur dregið úr þörf vinn-
unnar í því formi sem verið hefur hing-
að til.
Atvinnideysið verður á endanum
hættulegt samfélaginu vegna þeirrar
andstöðu sem það kallar fram gegn
ótryggri vinnu. Verjendur þess samfé-
lags sem við búum við krefjast „atvinnu-
tækifæra" sem markmiðs í sjálfu sér, óháð
því hvaða tilgangi þau þjóna. Þá gildir
einu hvort um er að ræða hergagna-
framleiðslu eða framleiðslu sem mengar
umhverfið með geislavirkum úrgangi
pnnarsvegar eða hinsvegar framleiðslu á
nauðsynjavarningi.
Yrði fólk ekki almennt ánægðara með
hlutskipti sitt ef það fengi meiri tíma til
að móta eigið líf sitt? Við myndum þá
ekki þurfa að taka þátt í þrúgandi vinnu
— en fengjum þess í stað meira af vinnu
sem fær okkur til að tjá okkur betur og
dýpka skilning okkar. áhð gætum orðið
að „auðugum persónuleikum“3 með
fjölbreytilega liæfileika, eins og Marx
bendir á varðandi kommúnistiskt sam-
félag — þar sem „rimnverulegur mœli-
kvarði d ril<idœmið“ er sá tími sem allir
geta ráðstafað sjálfir að eigin geðþótta.
Hvorki innihaldslausar frístundir
vinnandi fólks né tómleg tilvera aldr-
aðra, heldur frjáls tími til al!t annars
konar athafna. Ekki bara atvinnuleysi,
heldur „skapandi atvinnuleysi" eins og
Ivan Illich orðar það. Um jietta má lesa
í bók Guy Aznar um frístundir og eftir-
laun. Höfundurinn gengur út frá and-
stæðunni milli ópersónulegs starfs, sem
menn vinna aðeins launanna vegna, og
þeirrar vinnu sem menn leggja sig alla
fram við, til að ná markmiðum sem þeir
meta mikils sjálfir. Hvers vegna ekki
breytileg „vinnustundatafla" sem gerir
mönnum kleift að vinna aðeins hálfan
vinnudag?
Hinn fjölhæfi framleiðandi?
Örtcilvurnar og hinar ýmsu tölvuvélar
gera framleiðslu í litlum verksmiðjum
raunhæfari en áður og framleiðni þeina
getur orðið jafn mikil og í stærri verk-
smiðjunum. Þessi litlu verkstæði væru
auk þess laus við stjórnunarkostnað og
llutningskostnað, sem stóru verksmiðj-
umar jmrfa að standa straum af. Fram-
leiðandinn og neytandinn nálgast hvorn
annan meir en áður, ]>að verður hægt að
draga úr tapinu og sóuninni sem alltaf
fylgir í kjölfar miðstýringar.
Við eigum örtölvutækninni að þakka
að hinn fjölhæfi verkamaður eða fram-
156