Réttur - 01.08.1975, Side 18

Greta Garbo sem Anna Karenina.
Dumas yngri sína kamelíufrú — þó þar væri
að visu um fallinn engil að ræða. En eigi að
síður komu þá fram á sjónarsviöið þau tvö hug-
myndakerfi sem áttu eftir að varpa mansöngva-
riddaranum, sem kom í hlaðið á hvítum hesti,
úr sínum gullbrydda söðli og hrekja hina fjar-
rænu, göfugu fegurðarhugsjón út úr meyjaskemm-
unni. Þcssi hugmyndakerfi voru hagfræðikenn-
ingar Marx og sálfræðikenning Freuds. Hin fyrri
hélt því fram að hið þverklofna viðhorf gagn-
vart konunni væri ekkert annað en slungin man-
salsaðferð spilltra auðstétta. Hin síðari bjóst til
að sanna að upphafnir draumórar kvendýrkun-
arinnar væri ekkert annað en öfugsnúin sjálfs-
píning sálsjúklinga. Þar með var draumurinn
langi búinn.
IV.
Sem sagt: okkar öld, tuttugasta öldin, afkvæmi
iðnbyltingarinnar, öld vísindalegra og tæknilegra
stökkbreytinga, atómöldin, hefur drepið yndi tutt-
ugu og sjö kynslóða — hina rómantísku ást. Nú
hleður enginn framar hringum ilmandi bjartra
blágrasa að höfði sinnar elskuðu. Með jafnan
rétt til kosninga og kjörgengis, jafnan rétt til
menntunar og vinnu, jafnan rétt til reykinga og
brennivínsdrykkju, taka nú kynin ekki samdrátt
sinn hátíðlega, heldur njótast án allra umsvifa.
Kenningar sem Marx og Freud boðuðu hafa sí-
ast inn í blóð þeirra eins og rökrétt afleiðing
breyttra þjóðfélagshálta, en án þcss að innblása
þau nýjum siðgildum sem gætu fært þeim andlegt
jafnvægi. Vegna vfirborðsmats á eðlismun kynj-
anna hafa myndast nýjar neikvæðar mótsetningar
í sálarlífi þeirra mitt í öllu jákvæði jafnréttisins.
Við stöndum hér einmitt frammi fyrir sameigin-
legu vandamáli nútímamannsins og nútímakon-
unnar — einhvcrju örlagaríkasta vandamáli hins
svokallaða siðmenntaða heims, Það er tilgangs-
laust að ræða menningu og frið án þess að
reyna að gera sér grein fyrir þessu vandamáli.
Það var auðvitað óhjákvæmileg félagsleg nauð-
syn að brjóta niður kastala og meyjaskemmur
rómantíkurinnar: iðnbyltingin með öllum sínum
afleiðingum — gcrbreyttum atvinnuháttum og gif-
urlegum fólksflutningum úr sveitum í borgir —
var búin að gera hana að falsi og hjómi. Og
þarna kom nú konan allt í einu ummynduð út
úr skemmunni og tók sér stöðu við hlið karl-
mannsins í einu og öllu. Hún beið hans ekki
framar í fjarskanum, hjúpuð pelli og guðvef,
heldur kom blaðskellandi til móts við hann í
duggarapeysu og nankinsbuxum og með stífða
lokka. Enda þótt treglega gengi að vísu mcð
launajöfnuðinn tókst yfirleitt prýðilega að sam-
samast í Iystisemdum borgaralegs lýðræðis. Ösku-
buskan tók iðjuhöldinn upp á löpp og sjálf
kóngsdóttirin krækti sér í ljósmyndara. Enginn
faðir gat framar ákveðið ráðahag dótturinnar að
henni forspurðri — enginn máttur megnaði leng-
ur að sporna við fullum og frjálsum samskiptum
kynjanna.
162