Morgunblaðið - 08.02.2006, Blaðsíða 33

EINS og staðan er
í dag er brýnum hags-
munamálum fjöl-
skyldufólks við HÍ
ekki mætt með nógu
afgerandi hætti. Þessi
hópur þarf hvað mest
á öflugri hags-
munagæslu að halda.
Röskva, sem stefnir
einbeitt á sigur í kom-
andi kosningum, ætlar sér að beina
auknum krafti Stúdentaráðs í þenn-
an málaflokk. Í kosningunum sem
fara fram 8. og 9. febrúar nk. vill
Röskva leggja áherslu á fernt í mál-
efnum fjölskyldufólks.
Röskva vill lagfæra brotalöm
í fæðingaorlofssjóði
Barneignarorlofi fylgir óumflýj-
anlega launamissir sem fæð-
ingaorlofssjóður hefur réttilega
brúað en því miður er heilmikil
brotalöm á úthlutunarreglum fæð-
ingarorlofssjóðs gagnvart nýút-
skrifuðum stúdentum sem og stúd-
entum í námi erlendis. Nú er sá
hátturinn á að orlofsstyrkurinn er
miðaður við þær tekjur sem um-
sækjandinn hafði tveimur alman-
aksárum áður. Þetta þýðir að þeir
sem klára nám sitt í einum rykk
hljóta því styrk sem er miðaður við
tekjur á meðan námi stendur og
dugir hann því skammt. Þetta getur
þýtt að foreldrar hafa ekki efni á að
taka fæðingarorlof. Á þessu þarf að
finna lausn í samvinnu við stjórn-
völd.
Röskva vill afnema
mætingarskyldu í kennslu-
stundir eftir lokun leikskóla
Röskva hefur lengi barist fyrir
því að kennslustundum þar sem
krafist er mætingarskyldu ljúki áð-
ur en leikskólum er lokað. Það er
ótækt að foreldrar geti ekki náð í
börnin sín í leikskóla fyrir lokun
vegna mætingarskyldu. Röskva vill
aukið tillit til fjölskyldufólks, ann-
aðhvort með afnámi mæting-
arskyldu eftir lokun leikskóla eða
að skylt verði að veita fjöl-
skyldufólki undanþágu frá slíkri
skyldu.
Röskva vill ekki
próf á laugardögum
Það gefur augaleið að próf um
helgar koma illa niður á foreldrum,
einkum og sér í lagi einstæðum.
Börnin eru ekki í leikskóla um helg-
ar og gerir það foreldrum í námi
enn erfiðara fyrir að undirbúa sig
fyrir próf. Námsmenn af lands-
byggðinni og fleiri geta ekki treyst
á aðra til að hlaupa í skarðið.
Alltaf má gera betur. Lausn á
þessum málefnum felst oftar en
ekki í smá sveigjanleika og auknu
tilliti frá þeim sem koma til með að
svara óskum fjölskyldufólks. Gera
má ráð fyrir að þau þekki af eigin
raun hvernig er að stofna fjöl-
skyldu.
Röskva vill öflugri
hagsmunagæslu
Til að efla áhrif fjölskyldunefndar
SHÍ þarf að forgangsraða verk-
efnum. Þess vegna hefur Röskva
beitt sér fyrir stofnun sérstaks for-
eldrafélags sem kæmi til með að sjá
um skemmtanir og annað félagslíf
fyrir fjölskyldufólk. Þannig mun
bæði tími fjölskyldunefndar og orka
fara í það að beita sér fyrir mik-
ilvægustu hagsmunum þessa ört
vaxandi hóps innan HÍ. Foreldra-
félagið væri í nánu samstarfi við
fjölskyldunefnd sem jafnframt fengi
betri innsýn í helstu baráttumál
fjölskyldufólks við Háskólann.
Með þínum stuðningi mun
Röskva fylgja þessum málefnum
farsællega í gegn.
Raunveruleg hags-
munamál fjölskyldu-
fólks í háskóla
Eftir Ástríði
Viðarsdóttur og
Yngva Eiríksson
Yngvi Eiríksson
’Með þínum stuðningimun Röskva fylgja
þessum málefnum far-
sællega í gegn.‘
Ástríður skipar 6. sæti til
Stúdentaráðs og Yngvi 3. sæti
til Háskólaráðs HÍ á
framboðslistum Röskvu.
Ástríður Viðarsdóttir
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
Í DESEMBER kom út hljómdisk-
urinn íslensku lögin með tónlist-
armönnum sem kalla sig Ĺamur
fou (brjáluð ást). Þau leika kunnar
íslenskar lagaperlur eftir Gunnar
Þórðarson, Jón Múla Árnason,
Sigfús Halldórsson, Magnús Blön-
dal Jóhannsson, Þórhall Sigurðs-
son, Friðrik Jónsson, Gunnar
Reyni Sverrisson og Freymóð Jó-
hannsson. Einnig eru á diskinum
tvö lög eftir Hrafnkel Orra Eg-
ilsson sellóleikara hópsins. Hann
hefur einnig séð um allar útsetn-
ingar á lögunum. Aðrir í Ĺamour
fou eru Tinna Þorsteinsdóttir (pí-
anó) Hrafnhildur Atladóttir (fiðla),
Guðrún Hrund Harðardóttir
(víóla), Gunnlaugur Torfi Stef-
ánsson (kontrabassi). Allt á þetta
unga fólk að baki langt og vafa-
laust erfitt tónlistarnám. Mikil
hógværð hefur hvílt yfir útkomu
þessa hljómdisks. Svo mikil að ég
hafði ekki hugmynd um tilurð
hans fyrr en fyrir nokkrum dögum
fyrir algjöra tilviljun. Samt hef ég
þekkt Tinnu Þorsteinsdóttur alla
hennar ævi. En það er ekki hægt
að segja að mikil hógværð hvíli yf-
ir flutningi hópsins. Leikur þeirra
er svo tilfinningaþrunginn og
kraftmikill að ég hef sjaldan heyrt
annað eins. Þvílíkir snillingar.
Með þessum greinarstúfi mínum
langar mig að vekja athygli fólks
á hljómdiskinum íslensku lögin í
mögnuðum flutningi Ĺamour fou
sem leika svo sannarlega af brjál-
aðri ást. Tinna mín, innilegar
þakkir til þín og félaga þinna fyrir
ykkar frábæra framlag.
EDDA CARLSDÓTTIR,
Kirkjugerði 12,
190 Vogum.
Frá Eddu Carlsdóttur:
Brjáluð ást
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. FEBRÚAR 2006 33
UMRÆÐAN
HINN 22. janúar sl. var efnt til
ráðstefnu í Norræna húsinu um
stöðu málsins. Færri komust að en
vildu og næstu daga þyrlaðist um-
ræðan um síður blaða og öldur ljós-
vakans sem og manna á meðal.
Þar með var til-
ganginum líka náð.
Því tungumálið er sá
þáttur mannlífsins
sem ævinlega ætti að
vera mönnum ástríðu-
fullt umhugsunarefni,
ekki síður en líkaminn
og heilsan, því eins og
líkaminn er smíðaður
úr frumum sem
heimta næringu, þann-
ig er hugurinn búinn
til úr tungumálinu. Og
þarf sína rækt og
þjálfun.
Ef rekja ætti einhvern rauðan
þráð í máli þeirra sem töluðu á fyrr-
greindri ráðstefnu væri það einna
helst umhugsunin um málumhverfi
barna og unglinga. Að það væri sem
ríkulegast og þroskavænlegast.
Áherslan var með öðrum orðum ekki
á réttu máli og röngu heldur IÐK-
UN málsins.
Sumir sem brugðust við tiltækinu
virðast ekki hafa áttað sig fyllilega á
þessu og viðbrögðin þar af leiðandi
eilítið á skjön við tilefnið. Menn hafa
gefið sér að í Norræna húsinu hafi
farið fram einhvers konar mál-
hreinsunarþing og í framhaldi af því
boxað af töluverðum móð við þann
ímyndaða andstæðing. Rétt eins og
til að renna stoðum undir Yfirlýs-
ingu skáldkonunnar Kristínar Ei-
ríksdóttur sem hún las á téðri ráð-
stefnu, en þar segir m.a.: „Óvinir eru
nauðsynlegir; ef þeir eru ekki til
staðar er eins hægt að fara í skugga-
box, það gerir sama gagn.“
Í þeim hnefaleikum náði enginn
jafn eftirtektarverðum árangri og
skólameistarinn á Bifröst. Í útskrift-
arræðu viku síðar sá hann ástæðu til
að velja þeim sem láta sér annt um
íslenskt mál heitið
„málfarsfasistar“.
Hér er vissulega hátt
reitt til höggs. Ég sé
ekki í anda neinn af
skólamönnum landsins
láta sér annað eins um
munn fara af viðlíka til-
efni. Er hér kannski
komin sérstaða háskól-
ans á Bifröst?
En það var fleira í
máli Runólfs en þessi
fasistakveðja. Hann
spyr: „Hvert er hlut-
verk tungunnar? Á
tungan ekki að þjóna samfélaginu …
Eiga ekki tungan og samfélagið að
eiga samleið?“
Það er nú svo. Oft er tungumálinu
líkt við vegakerfi hugans. Prófum
því að setja „vegakerfi“ í stað tungu-
máls. Þýðir það að vegurinn eigi allt-
af að liggja þar sem ég ek? Menn
aka út af, velta m.a.s. bílum sínum,
en sökin er varla vegakerfisins held-
ur aðstæðna á borð við ófærð og
hálku, en líka aksturslag bílstjór-
anna. Sumir eru að flýta sér um of,
sumir eru einfaldlega úti að aka, aka
drukknir, aka jafnvel utan vega og
valda óafturkræfum spjöllum á um-
hverfi sínu.
„Í samfélagi morgundagsins get-
um við ekki talað tungu gærdagsins“
er önnur fullyrðing Runólfs. Með
öðrum orðum að hver dagur heimti
sitt tungumál.
Þarna greinir Runólf á við sam-
sveitung sinn, Snorra Sturluson.
Sem einmitt taldi að það væri okkur
nauðsyn að halda uppi samgöngum
við tungumál og hugarheim forfeðr-
anna til að botna í okkar eigin tíma
og okkur sjálfum. Í því skyni setti
hann saman Eddu þá sem við hann
er kennd til að auka mönnum skiln-
ing á goðsögum og minnum sem búa
að baki tungumálinu og ljá því merk-
ingu. Þar er meðal annars útskýring
á heitinu Bifröst, loftbrúnni á milli
guða og manna – sem menn gætu að
öðrum kosti haldið að væri bara við-
skiptaháskóli.
Nei, málið er ekki dægurfluga
sem aðeins lifir í munni þeirra sem
draga andann hverju sinni. Málið er
ekki einnota. Málið er samhugur
genginna og óborinna kynslóða og
við erum sú bifröst sem á að tengja
þá tvo heima saman. Það er ekki
vandalaust. Og vandasamara eftir
því sem tímar líða fram. En ef við
völdum ekki þeim samgöngum höf-
um við illilega brugðist hlutverki
okkar og skyldum við liðna sem
óborna Íslendinga.
Skuggabox á Bifröst
Pétur Gunnarsson fjallar um
málfar og breytingar þess
Pétur Gunnarsson
’Málið er samhugurgenginna og óborinna
kynslóða og við erum sú
bifröst sem á að tengja þá
tvo heima saman. Það er
ekki vandalaust. Og
vandasamara eftir því
sem tímar líða fram.‘
Höfundur er rithöfundur.
ÞAÐ ER ekki gaman að vera Ís-
lendingur um þessar mundir. Þrátt
fyrir óteljandi kannanir sem stað-
festa bæði greind okkar og ham-
ingju erum við á góðri leið með að
týna móðurmálinu og hverfa aftur í
tilvist í torfbæjum við sjálfsþurft-
arbúskap. Ég er á grundvelli krón-
ískrar vanþekkingar og ómældrar
hæfni til að misskilja
einföldustu hluti sann-
færður um að spá
greindra manna um
endalok íslenskunnar
innan eitt hundrað ára
er bæði rétt og verðug.
Íslenskan eftir eitt
hundrað ár verður að
öllum líkindum jafn
dauð þeim sem þá
verða á dögum og dag-
legt mál Brynjólfs
biskups er okkur
dautt. Hér er jafnað
um ólíkar tímalengdir
en hlutirnir gerast
hraðar nú á dögum og í framtíðinni
en fyrr. Þúsund ár orðin dagur ei
meir. Íslenskan sem töluð var við
matarborðið á Bergþórshvoli forð-
um er dauð í þeim skilningi að hana
talar enginn og hana skildi enginn
væri hún töluð. Kannski er það
þannig að tungumál sem hentar vel í
torfbæ þjónar ekki hlutverki sínu
óbreytt á virkjunarsvæðum og í há-
hýsum. Vituð ér enn, eða hvað?
Einn grófur misskilningur leitar
sífellt á mig, að valið standi á milli ís-
lensku og stórvirkjana. Allir sem eru
hlynntir íslensku, viðhaldi hennar og
vernd eru einhvern veginn á móti
stórvirkjunum. Þá hlýtur maður að
gefa sér að allir sem eru hlynntir
stórvirkjunum séu á móti íslensku
og vilji t.d. taka upp ensku sem hent-
ar betur í stóriðjuumhverfi. Þetta
finnst mér ekki bara ótrúlegt heldur
beinlínis fáránlegt. Hver trúir því að
senan frá árinu 1000 á Þingvöllum sé
að endurtaka sig. Tvær óvígar fylk-
ingar, þeir kristnu með manninn
sem herra jarðarinnar og skjólstæð-
ing hins almáttuga í fararbroddi
gagnvart heiðingjunum sem áttu sér
engin efnahagsleg markmið, engan
tilgang, voru bara til, börn jarð-
arinnar sem þeir trúðu að væri af
holdi og blóði. Þeir sem hafa hug-
myndaflug til ættu að reyna að
ímynda sér breytingarnar sem urðu
á íslensku þegar hún verður að
kristilegum latínukokkteil. Fyrir ut-
an ólæsi hefði Njál skort allar for-
sendur til að skilja söguna um sjálf-
an sig hefði hún borist
honum í hendur.
Ég held að virkjanir
séu mjög af hinu góða
þegar skynsamlegt til-
efni er til að virkja.
Virkjanir sem atvinnu-
grein á borð við land-
búnaðinn, á sömu kol-
vitlausu pólitísku
forsendum, er ekki
bara tímaskekkja held-
ur hættulegt fyr-
irbrigði. Í raf-
orkubransanum er
hverri veitu ætlað að
skila meiri og hag-
kvæmari nýtingu á fjárfestingum,
þeim er ætlaður tilgangur s.s. vatns-
borðshækkun í nágrenni við Þjórs-
árver. Þess vegna held ég að okkur
stafi meiri ógn af þeim beljandi
kjaftavaðli sem flæðir úr jöfn-
unarlónum íslenskra ljósvakamiðla
án nokkurra sjáanlegra markmiða
annarra en að skapa auglýsingatíma.
Náttúran bjargar sér, tungumálið
ekki. Tungan þrífst best í silf-
urtærum fjallalækjum, þar sem hver
dropi á erindi og fær að njóta sín,
hvað svo sem það þýðir.
Það er dýrt að virkja hvort heldur
er tunguna eða vatnsföllin. Við höf-
um komist að þeirri niðurstöðu að
það borgi sig að taka erlend lán til að
virkja vötn. Við gerum hins vegar
mest lítið til að virkja tunguna sem
verkfæri í nútímanum og mikilvæg-
asta lykilinn að fortíð okkar og sögu.
Menntamálaráðherrum síðustu ára-
tuga er skeytingarleysið um fjár-
magn til íslenskunnar, viðhalds
hennar og kennslu, til skammar.
Iðnaðarráðherrar lýðveldisins virð-
ast hafa ótakmarkaða sjóði að ausa
úr í rannsóknir og framkvæmdir á
meðan menntamálaráðuneytið virð-
ist fagna hverjum prófessor sem
deyr út af launaskrá íslenskukenn-
ara. Sjálfsagt er það rétt að fátt
verra er hægt að gera tungumáli en
að láta það málfræðingum eftir. Ég
heyrði um daginn einhvern kalla
grunnskólann musteri íslenskrar
tungu þar sem börnum væri innrætt
skikkanleg tilfinning fyrir málinu og
innviðum þess. Þetta er skrýtið í
ljósi þess að innviðir tungumála eru
okkur eðlislægir, skólakerfinu hefur
hins vegar tekist að ala á minnimátt-
arkennd gangvart málnotkun sem
hefur leitt til þess að almennt gefur
fólk skít í málfræði og málvöndun
enda getur vart verri matreiðslu á
byggðu bóli. Eitt besta dæmið um
háskalegan árangur skólakerfisins
er þróun íslenskunnar í átt til eins
aukafalls í stað þriggja. Skefjalausar
ofsóknir á hendur þágufallssjúkum
án þess að nokkur hafi hirt um að
greina sýkina er sorglegt dæmi. Sú
hugmyndafræði að endalaust sé til
rétt mál og rangt mál sem mæli-
kvarði á þjóðfélagsstöðu og greind
án minnsta vafa felur í sér endalok
en ekki framtíð. Fátt er ánægjulegra
en að nota málið í góðum félagsskap
til að skemmta sér og öðrum, fræða
og fræðast, vera til með fólki sem þú
skilur og skilur þig. Gott mál er eins
og gott vín í hófi, það göfgar. Tilfellið
er að þjóðinni er vel treystandi fyrir
málinu, það má bara ekki vera á for-
sendum landabruggaranna í
menntamálaráðuneytinu.
Að þekkja sinn virkjunartíma
Kristófer Már Kristinsson
fjallar um stöðu íslenskunnar ’Tilfellið er að þjóðinnier vel treystandi fyrir
málinu, það má bara ekki
vera á forsendum landa-
bruggaranna í mennta-
málaráðuneytinu.‘
Kristófer Már
Kristinsson
Höfundur er nemi við Háskóla Ís-
lands og fyrrverandi íslenskukennari.